Yarimo‘ tkazgichlarda kontakt hodisalar

Yarim o‘tkazgichlarda zaryad tashuvchilarning harakatchanligi
Yarim oMkazgich materiallarda esa elektronlar konsentratsiyasi n ~ 1013 + 1016 sm'3 boMganligi uchun t ning qiymati asosan elektronning panjaradagi nuqsonlar bilan to‘qnashuvi bilan aniqlanadi. Bundan ko‘rinadiki, agar relaksatsiya vaqti cheksiz boMsa, elektronlar harakatida hech qanday to‘qnashuvlar yuz bermaydigan holat kuzatilib, unda harakatchanlik va modda solishtirma oMkazuvchanligi oMa oMkazuvchanlik holati kuzatiladi. Biz yuqorida elektronlaming har xil nuqsonlarda sochilishi mavjud ekanligini aytdik. Endi ushbu sochilish tushunchasini ham ozgina yoritib oMaylik. Avvalo sochilish 2 xil boMadi: elastik - ya’ni sochilishda elektron o‘zining kinetik energiyasini yo‘qotmaydi va faqat o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi. Bunday sochilish elektronning unga nisbatan massasi juda katta boMgan kirishma atomlar bilan to‘qnashganda sodir boMadi. 2 - xil elastik boMmagan sochilish - elektron o‘z energiyasini o‘zgartirishi oqibatida, ya’ni o‘zidan massasi kichik boMgan nuqsonlar - fotonlar, fononlar bilan to‘qnashuvi asosida yuz beradi.Endi to‘qnashuv va sochilish hodisalarining mohiyatini ko‘rib chiqaylik. Elektronlar kristalldagi kirishma atomlari yoki ionlar bilan to‘g‘ridan - to‘gMi to‘qnashmagan holda uiaming ta’sir doirasi chegarasiga kirishi bilan o‘z to'gMi chiziqli harakat yo‘nalishini o‘zgartirishi, ya’ni sochilish jarayoni kuzatiladi. Agar nuqson manfiy ion boMsa elektron undan uzoqlashadi, agar nuqson musbat ion boMsa, u tomonga og‘adi. OgMsh burchagi va elektronning ion ta’sirida og‘masligini ta’minlovchi eng kam masofa ion tabiatiga, elektron energiyasiga va albatta moddaning haroratiga bogMiq boMadi. Bulaming hammasi elektron harakatchanligini chegaralovchi faktorlardir. Elektron harakatchanligi nuqsonlar tabiatida va haroratga qarab qanday o‘zgarishi bu sochilish mexanizmlari bilan aniqlanadi. Bu mexanizmlami ko'rib chiqishdan oldin unga asos boMuvchi kinetik hodisalar mohiyatini ochib beruvchi Boltsman nazariyasi bilan tanishib chiqaylik.