Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 avqust 1999
534
Son zamanlar «Azadlıq» qəzetində bir para anarşünaslar peyda olub ki, bəzən dilxoşluq üçün özlərini rzayevşünaslar kimi də qələmə vermək istəyirlər. Nə sözüm var, anarşünas yox, rzayevşünas olsunlar, etirazım yoxdu. Təki könülləri xoş olsun. Bu şünaslar mənim tərcümeyi-halıma elə əlavələr edirlər ki, vallahi-billahi, demə, mənim özümün özümdən indiyəcən xəbərim yoxmuş. Sən demə, mənim tərcümeyi-halımı, haçan nə dediyimi məndən yaxşı bilirrmişlər. Sağ olsunlar, nəinki haçansa dediklərimi, hətta heç bir vaxt demədiyimi də bitdə-bitdə toplayıb şifahi yaradıcılığımı bir xeyli zənginləşdiriblər. Buna görə ən səmimi təşəkkürlərimi qəbul etsinlər. Bir məsələ ilə əlaqədar olaraq «Azadlıq» qəzetinin 25-27 noyabr sayında çıxan yazıların müəlliflərinə xüsusi minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Çünki, doğrudan da, ömrümün elə məqamları var ki, onları indiyəcən gizli saxlamışdım və elə düşünürdüm ki, bunları heç kəs bilmir. Sən demə, «Balıq bilməyəni də Xalıq bilirmiş». Əlqərəz, bu möhtərəm qəzetin həmin nömrəsində faş olunub ki, Anarın, yə'ni bəndeyi-fəqirinizin «Yaxşı padşahın nağılı» hekayəsini yazmaqda məqsədi Brecnevi yıxıb yerinə Andropovu gətirməkmiş və buna xüsusi sanksiya alıbmış. Düz sözə nə deyəsən? Tamamilə doğrudur. İndi ki, bu sirrimi açdılar, mən də səmimi etiraf edib həmin fikrin həqiqət olduğunu sidq-ürəklə yeni nəsillərə, indiki qəzetçilərə və gələcək tarixçilərə çatdırmaq istəyirəm. Qoy hadisəni olduğu kimi danışım ki, ürəyimdə illər boyu daş kimi gəzdirdiyim pünhan sirrim axır ki, açılsın. Bir gün oturub pürrəngi çay içir və Dostoyevskiylə Tolstoyun «İdiotlar» romanını mütaliə edirdim. Qəfildan zəng oldu, Andropov idi, xoş-beş, on beşdən sonra dedi ki, ay Anar, axı mən heç cür bu Brecnevi yıxıb yerinə keçə bilmirəm. Ümidim bircə sənədir, bəlkə bir hekayədən-zaddan quraşdırıb bu qoca həpəndin axırına çıxasan. Əvvəl bir az nəm-nüm elədim, axır saqqızımı oğurlaya bildi. Oturub elə gecəynən «Yaxşı padşahın nağılı»nı yazdım va tərcümə etdirmədən bir başa Andropova göndərdim. Sonralar bildim ki, Andropov hekayəni alan kimi cumub Kremlə, tez-tələsik Brejnevə oxuyub, elə həmin
535
gecə biçarə Brecnevin bağrı çatlayıb və Yura da kamal-ədəblə keçib oturub onun taxtında. Dedim yaxşı, mən ki bunu elədim, day məndən əl çəkərlər. Amma deyir, sən öz saydığını say, gör fələk nə sayır. Bir neçə ay keçdi, nəhayət ki, «İdiotlar» romanını oxuyub bitirdim və hətta başıma belə bir fikir gəldi ki, bu əsəri dilimizə çevirsəm, lap yerinə düşər. Mən bu təmənnada ikən bir gün pürrəngi çay içdiyim vaxt yenə Moskvadan telefon oldu. Bu səfər zəng eləyən Çernenko idi. Dedi ki, heç o yan bu yanı yoxdur, Brecnev məsələsindən agaham, indi də gərək mənim işimə əncam çəkəsən. Xahiş edirəm bir şey toqquşdur ki, Andropovu aşırıb onun yerinə keçim. Xeyli çənə-boğaz olduq, axır ki, razılıq verdim, "Dədə Qorqud" kinosunu yazdım və Andropov bədbəxt də bu kinoya baxan kimi canını Çernenkoya tapşırdı. Tolstoyla Dostoyevskinin «İdiotlar» romanının tərcüməsinə təzə başlamışdım ki, pürrəngi çay içdiyim dəmdə telefonum yenə yetim quzu kimi mələdi. Bəli, düz tapmısınız, Qorbaçov idi ki, vardı. Dedi, əşi, nə qədər bu qocaların əlində qalacayıq, ölüb getmirlər ki, biz cavanlara da yol açılsın. Eşitməmisan, at öləndə itin bayramıdır. İndi gərəkməzmi ki, bizim küçəmizdə də bayram olsun. Hərifin könlündəkini göydə tutdum. Dedim, xeyir, keçəl suya getməz, macalım yoxdur, əlimdə işim var, uzun zamandır vaxtımı "İdiotlar»a sərf edirəm. Dedi, əşi nə tələsik işdir, «İdiotlar» qaçmır ki, bu gün var, sabah var, istədiyin vaxt bununla məşğul olarsan, «İdiotlar» cabəca durub yerində... Sən gəl, bu günün işini sabaha qoyma, gəl bu Çernenkonun işini bitirək. Əlqərəz, axır məni razı saldı və oturub «Evləri köndələn yar» telepyesimi yazdım. Elə ki, dostum Ramiz Həsənoğlu bu tamaşanı Bakı televiziyasıyla göstərdi, sabahı xəbər gəldi ki, Çernenko buna baxıb ömrünü bizə bağışlayıb. Odur ki, əziz qardaşlar, «Azadlıq»da nə yazıblar hamısı düpbə-düzdür, intəhası bir az müxtəsər yazıblar, görünür, yerləri olmyıb. Amma, doğrusu, bilmirəm, bir məsələ var, ondan xəbərdardırlar, ya yox. Qoy onu da danışım ki, ürəyim sakit olsun. Bəli, nə gizlədim, günlərin bir günündə Budyonnı da mənə zəng eləmişdi. Dedim, ay Allah, yəni bu şeşəbığ da hakimiyyət həvəsinə düşüb? Demə yox, başqa dərdi varmış. Məndən ayrı şey xahiş elədi. Dedi, amanın günüdür, halım
536
fənadır, məni qurtar. Bilirsan ki, hələ vətəndaş müharibəsi illərindən mən dovğanın dəlisiyəm. Di gəl, arvadım xörək bişirəndə qəzetlərdəki səfeh yazılara elə aludə olur ki, dovğanı bulamağı unudur, dovğa çürüyür və mən də qalıram ac. Gəlsənə elə bir şey yazasan ki, arvadağa dovğa bulayanda qəzet yox məzəli bir roman oxusun. Fikirləşdim ki, qoca kişidir, nə ömrü qalıb, yazıqdır, könlünü sındırmayım. Dedim xub, oturub bir gecədə «Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi»ni yazdım. Sonralar eşitdim ki, şeşəbığ Budyonnunun arvadı romanımı oxuyub qəşş edib neçə gün əri yazığı dovğasız, bozbaşsız qoyub, bədbəxt marşal da acından ölüb. Necə deyərlər, Qəribi də elə bax burda ağlamaq tutur. Ağlamaq dedim, Mirzə Cəlil rəhmətliyin bir sözü yadıma düşdü: "Ağlamağımın səbəbi? Ağlamağımın səbəbi budur ki, belə insanların içində yaşamağa məcbur oluram, bir çarəm də yoxdur».
bağlıdır.Milli Məclisə seçgilərdə mənim rəqibim olmuş bir cavan muxalifətçi jurnalist,seçgidə uduzandan sonra sonra «Azadllıq» qəzetində mənim əleyhimə «Ljedeputat və Ədədiyyat naziri» adlı iri bir yazı çap etdirdi.Yazıda elə təxminən «Etiraf» felyetonunda olduğu şəkildə mənim «Yaxşı padşahın nağılımı» Andropovu dəstəkləmək və Brejnevi yıxmaq üçün yazdığım iddia olunurdu.Belə ittihama ciddi cavab vermək olmazdı,odur ki, məzəli şəkildə yazı yazdım. Amma məsələnin ən məzəli tərəfi odur ki,o vaxt məni iqtidar tərəfdarı olduğum üçün «ifşa» edən müxalifətçi jurnalist, az sonra siyasi mövqeyini,əqidəsini və sifətini 180 dərəcə dəyişdi və hazırda iqtidarın ən şaqraq televiziya bülbülüdür.
|