Yengil sanoat mahsulotlarini konstruktsiyalash va texnologiyasi

2 – Laboratoriya ishi
Mavzu: Sinov natijalari asosida tasodifiy ko’rsatkichlarning sonli yig’ma
xususiyatlarini aniqlash
Ishning maqsadi – texnologik jarayonlar yoki yarim tayyor mahsulot va ip asosiy parametrlarini o’lchashda vujudga keladigan tasodifiy kattaliklar to’plamining raqamli tavsiflarini statistik (ko’paytirish va jamlash) usullarida aniqlashni o’rganishdan iboratdir.
T O P Sh I R I Q:

1. 
   Yarim mahsulot yoki ipning biror xossasi bo’yicha tasodifiy kattaliklar to’plami olinsin, bunda to’plamning hajmi kamida 100 ga teng qilinishi lozim.
   
2. 
   Olingan tasodifiy kattaliklar to’rlamining raqamli tavsiflari o’rtacha qiymat, ko’lam, dispertsiya, o’rtacha kvadratik chetlashish va kvadratik notekisliklarni jamlash usulida aniqlansin..
   
3. 
   Tadqiq etilayotgan to’plam o’rtacha qiymatini aniqlashdagi absolyut va nisbiy xatoliklar, ishonchli orqali hamda ishochli hajm topilsin.
   
4. 
   O’rganilayotgan yarim mahsulot yoki ipning shu ko’rsatkichi bo’yicha aniqlangan notekisligini, tegishli normativ hujjatlar bilan taqqoslash natijasida sifati to’g’risida hulosa chiqarilsin.
   

Asosiy ma`lumotlar.
To’qimachilik ishlab chiqarish, texnologik parametrlar xususiyatlarini o’lchashda tasodifiy kattaliklar majmuasi vujudga keladi va quyidagi raqamli tavsiflar bilan aniqlanadi: o’rtacha, dispertsiya, variatsiya koeffitsienti yoki kvadratik notekislik, assimetriya va ekstsess koeffitsientlari. Ma`lumki raqamli tavsiflar tanlovidan tanlovgacha o’zgaradi va ma`lum darajada berilgan ishonch ehtimoli oralig’idagi tasodifiy miqdorlardir. Raqamli tavsiflar hatosi qancha katta bo’lsa, oraliqlar shuncha keng bo’ladi. Har bir raqamli tavsiflarning aniqligi xatolik bilan va rosmanaligi (nadejnostp) ishonch ehtimolligi bilan aniqlanadi.
Tasodifiy miqdorning aniq dispertsiyasida aniqlikni bergan holda raqamli tavsiflarni baholash uchun sinovning ishonarli hajmini aniqlash mumkin.
Jamlash usuli
Jamlash usuli bo’yicha hisobda 2-jadvaldan foydalanamiz. Bu jadvalning 1, 2, 3 ustunlari 1-jadvaldagi ustunlarga mos. 4-ustundagi 0 raqamining eng ko’p uchraydigan miqdor to’g’risiga yozamiz. 0 dan yuqoridagi qiymatlarni bir-biriga qo’shib B₁ ni pastdagisini bir-biriga qo’shib a₁ ni olamiz.
5-ustunda 4-ustundagi 0 ning ustida va ostida yana 0 lar yozamiz. Xuddi 4-ustunda bajargan amalimizni bajarib A₂ va B₂ larni topamiz. S₁ va S₂ larni aniqlaymiz.

larning qiymati ko’paytma uslubida foydalanilgan formulalar
yordamida aniqlanadi.
2-jadval

Oraliqlar
1	2	3	4	5
				0
			0	0
				0
va h.k.			va h.k.

Misol: RM-3 ip uzish mashinasida T_ip  20 teks chiziqli zichligidagi
ipning uzish kuchi aniqlangan bo’lsin:
250 312 262 272 190 274 280 240 242 242
266 264 232 290 282 262 260 218 260 258
260 270 236 220 250 300 280 270 300 272
262 282 248 304 306 316 290 222 278 228
230 292 320 290 246 232 246 238 304 300
274 256 262 286 230 268 222 284 306 250
272 274 250 248 282 256 280 202 256 268
302 256 274 302 274 248 288 252 270 258
236 238 286 280 242 274 260 212 274 246
276 260 254 278 254 234 238 292 300 242