Yer geologik evolyutsiyasi. Transpanizm bilan kreatsionizm òrtasidagi kurash. Yerning paydo bo’lishi

Ayniqsa frantsuz materialistlari P.Golbax, D.Didro, J.Lametri ishlarida tirik organizmlarni tabiiy rivojlanishi to’g’risida fikrlar olg’a surildi. Ular fikricha koinot, jumladan, tirik tabiat ham doimo o’zgarishda va rivojlanishda bo’lgan materiyadan tashkil topgandir. Materiyani harakatga keltiruvchi sabab tashqarida emas, tabiatning o’zida mavjuddir. Ular harakatning barcha turlarini tabiatdagi atomlar o’rin almashinishdan va kombinatsiyasidan iboratdir deb qaraydilar. Frantsuz materialistlari odamni tabiiy yo’l bilan paydo bo’lganligi va uning boshqa sut emizuvchilar bilan anatomik va fiziologik jihatdan o’xshashlik borligini ta’kidlaydilar.

Ayniqsa frantsuz materialistlari P.Golbax, D.Didro, J.Lametri ishlarida tirik organizmlarni tabiiy rivojlanishi to’g’risida fikrlar olg’a surildi. Ular fikricha koinot, jumladan, tirik tabiat ham doimo o’zgarishda va rivojlanishda bo’lgan materiyadan tashkil topgandir. Materiyani harakatga keltiruvchi sabab tashqarida emas, tabiatning o’zida mavjuddir. Ular harakatning barcha turlarini tabiatdagi atomlar o’rin almashinishdan va kombinatsiyasidan iboratdir deb qaraydilar. Frantsuz materialistlari odamni tabiiy yo’l bilan paydo bo’lganligi va uning boshqa sut emizuvchilar bilan anatomik va fiziologik jihatdan o’xshashlik borligini ta’kidlaydilar.

Tranformizm oqimi kreatsionizm oqimiga qarshi kurash olib bordi. Transformizm oqimning yirik namayondalaridan biri J.Byuffon edi. U o’zining «Tabiat tarixi» asarida tabiatshunoslikning eng aktual va murakkab masalalarini: Er tarixi, hayotning paydo bo’lishi, tabiatning rivojlanishi, erda o’simlik va hayvonot olamining taqdiri kabi masalalarini xal qilishga harakat qiladi. Byuffon fikricha Er quyoshdan cho’g’ holda ajrab chiqib, asta-sekin soviy borgan. Suv bug’i yomg’ir bo’lib yog’gan. Hayot anorganik tabiatdan kelib chiqqan va erda turli organizmlar rivojlana borgan. U o’z asarida tabiatning bir butunligini ko’rsatishga harakat qiladi. U hayvonlar va o’simliklar o’rtasida keskin chegara yo’q, har xil hayvonlar guruhlari o’rtasida oraliq formalar mavjudligini takidlaydi. Uning fikricha tashqi muhit tasirida erdagi organik olamni o’zgarishi kuzatiladi. U hayvonlarning geografik tarqalishin o’rganib, yangi va eski dunyoda uchraydigan hayvonlarni taqqoslab, ular bir vaqtlar eski dunyo vakillaridan kelib chiqqanligi ko’rsatadi.