Yer: Van, Rescate Otel program ve özetler programme and abstracts



Yüklə 6,58 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə77/77
tarix04.01.2017
ölçüsü6,58 Mb.
#4502
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   77

e-mail:mevlutyaprak@yahoo.com
Özet
   Fizyoloji profesörü Talha Yusuf Bey ile Biyokimya doçenti bir fizyoloji kitabı 
yazarlar.  Kitap  1929  yılında  İstanbul  Üniversitesi  tarafından  basılmaya  başlanır. 
Ancak bilmediğimiz bir nedenle ilk üç formadan sonra basım işine ara verilir veya 
baskı durdurulur. 
        Kemal  Cenap  Bey  ilk  üç  formayı  görünce  “Bu  nasıl  eser?”  başlıklı  bir  yazı 
kaleme alır. Bu yazının 18 Ocak 1931 tarihli Vakit gazetesinde yayınlanması ile 
ilginç ve uzun bir süreç başlar. Kitap ve yazarları hakkında soruşturma açılır. Talha 
Yusuf Bey kısa bir zaman sonra tartışma ve soruşturma dışı kalır ama Rasim Ali 
Beyin görevine son verilir. Bu dört yıllık süreçte çok sayıda etik sorun yaşanmıştır:
1.Kitap  konusunda  Fizyoloji  Enstitüsü  Başkanı  Kemal  Cenap  Beyin  görüşü 
sorulmamış,  bilgi  verilmemiştir.  Fakat  Kemal  Cenap  Bey  konuyu  duymuştur  ve 
beklemededir.
2.Kemal  Cenap  Bey  konuyu  akademik  ortamda  tartışmaya  açmadığı  için 
eleştirilmiştir.
3.Taraflar kırıcı bir dil kullanmışlardır. Rasim Ali Beyin hazırladığı risale gerilimi 
en üst seviyeye taşımıştır.
  4.Rasim Ali  Beyin  Üniversiteden  uzaklaştırılma  gerekçeleri  de  mantıklı  ve  etik 
değildir.
Üniversite ile ilgili yasa ve yönetmeliklerdeki bazı eksiklikler de süreç içinde ortaya 
çıkmıştır.
Summary
   
   Physiology professor Talha Yusuf and Biochemistry associate professor Rasim Ali 
Bey write a physiology textbook. In 1929, Istanbul University begins publishing  
the book. After the first three issues published, the Project was terminated because 
of an unknown reason.
   When he saw the first three fascicles of the book, Prof. Dr. Kemal Cenap, Director 
of Physiology Enstitute of Istanbul University writes an article and asks what kind 
of book was that? After this critical published in the Vakit newspaper in 18 January 
1931, an interesting and long story begins. The University initiates an inspection. 
After  a  short  period, Talha Yusuf  Bey  was  excluded  from  the  investigation  and 
process. But Rasim Ali Bey was fired from University after two years. There have 
been some ethical problems in this four-year story: 
1.Medical Faculty and University don’t give any information to Director of Physiol-
ogy Enstitue about the physiology book. But Kemal Cenap was aware of the project 
and waited for the right time.
2.Kemal Cenap does not discuss the subject in an academic environment. 
3. Language of the parties are discouraging. A booklet writen by Rasim Ali Bey 
carries the stress to the highest peak.
 4.The reasons of the sacking of Rasim Ali Bey are not logical.
The story revealed some regulatory deficiencies in this process.
Müslüman Bir Toplumda Hastalık, Stigmatizasyon ve Yok-
sulluk: Osmanlı İmparatorluğu’nda Cüzzamlı Dilenciler
Society: the Leper Beggars in the Ottoman Empire
Murat YOLUN
Boğaziçi Üniversitesi
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
Bebek 34342-İstanbul
e-mail:muratyolun@gmail.com
Özet
Osmanlı İmparatorluğu’nda cüzzamlıların toplumdan dışlanmasına yol açan faktör-
lerin toplumsal ve kültürel kökenleri bulunmaktadır. Osmanlıların siyasi, kültürel 
ve toplumsal dinamikleri cüzzamlılara yaklaşımı ve onlara yönelik söylemi etkiledi. 
Şu rahatlıkla iddia edilebilir ki cüzzamın tıbbi tarihi onun toplumsal tarihinden ayırt 
edilemez. Cüzzam sadece bedensel bir hastalık olarak değil aynı zamanda ruhsal bir 
hastalık  olarak  görüldü.  Cüzzam  hala  günümüzde  bile  hem  sosyal  hem  de  tıbbi 
bilimciler tarafından evrensel olarak damgalanmış bir sağlık durumu olarak görül-
mekte  ve  hatta  en  bariz  damgalama  örneği  olarak  da  gösterilmektedir.  Pek  çok 
kültürde  cüzzamdan  mustarip  olanlardan  korkuldu,  kaçınıldı  ve  dışlandı.  Nihay-
etinde ise bu insanlar dilencilik yaparak yaşamaya itildi. Açıkçası, cüzzam sadece 
basit  bir  hastalık  değildi  ve  toplumsal  kontrol  aracı  olarak  kullanıldı.  Osmanlı 
İmparatorluğu’nda  pek  çok  cüzzamlı  hasta  toplumun  geri  kalanını  korumak 
maksadıyla  belirli  mekânlara  kapatıldı.  Bu  mekânların  en  bilinen  örneği 
İstanbul’dan  ve  taşradan  getirilen  cüzzamlıların  tutulduğu  Üsküdar  Miskinler 
Tekkesiydi.  Tam  da  bu  noktada  dikkat  çekici  husus  şudur  ki  bütün  cüzzamlılar 
vakıflar veya evkaf nezaret tarafından finanse edilen bu tarz mekânlara gönderil-
medi.  Cüzzam  kurbanlarının  bedenlerinde  ciddi  deformasyonlara  hem  de  onları 
düşkün bir halde bırakıyordu. Bunun bir sonucu olarak fiziksel ve sosyal olarak 
çalışma  kudretinden  mahrum  durumda  kalıyorlardı.  Kendi  geçimlerini  temin 
edemedikleri  durumda  zaman  zaman  sefalet  içinde  dilencilik  yaptılar  veya 
başkalarından  yardım  alarak  geçimlerini  temin  etme  yoluna  gittiler.  Bu  tarz  bir 
geçim  onlar  hakkındaki  olumsuz  düşüncenin  oluşmasına  katkı  sağladı.  Bu 
çalışmada  cüzzamlı  dilencilerin  toplumun  verdiği  sadakalar  ile  nasıl  yaşamaya 
çalıştığına ışık tutulacak ve imparatorluk içindeki Müslümanların cüzzamlı dilen-
cilere karşı yaklaşımlarıyla ilgili bilgi verilecek. 
Summary
There were social and cultural roots of the factors that led the exclusion of lepers 
from the society in the Ottoman Empire. Political, cultural and social dynamics of 
the  Ottomans  influenced  approach  and  discourse  to  the  lepers.  It  can  be  easily 
argued that medical history of leprosy cannot be separated from its social history. 
Leprosy  was  recognized  as  not  only  disease  of  body  but  also  disease  of  soul. 
Leprosy  is  still  regarded  by  both  medical  and  social  scientists  as  a  universally 
stigmatized health condition, and even as the epitome of stigmatization. This perva-
sive view relies upon historical and contemporary evidence that indicates that in 
many cultures leprosy sufferers have been feared, shunned, ostracized, and subse-
quently obliged to live by begging. In fact, leprosy was not merely a simple disease 
and was used as a tool for social control. In the Ottoman Empire, many lepers were 
confined  to  certain  places  so  as  to  protect  rest  of  the  population. A  well-known 
example of these places was Üsküdar Leprosarium (Üsküdar Miskinler Tekkesi) 
where many lepers from Istanbul and provinces were kept. What is noticeable at 
this point is that not all of the lepers were sent to Leprosarium financed by founda-
tions or ministry of foundation. Leprosy brought about severe deformations on the 
bodies of sufferers and almost made them decayed. As a result, they could some-
times become physically and socially incapable of working. In case of the fact that 
lepers had no ability to provide for themselves, they occasionally begged in a miser-
able way or received aid from someone else. This kind of livelihood contributed 
into the making them notorious. This paper is going to shed light on how the leper 
beggars survived by depending alms which society and foundations gave and to 
give information what kind of approach Muslims in the empire had to leper beggars.
194

Basılamayan bir Fizyoloji Kitabının Öyküsü
The Story of a Physiology Textbook That Could Not be
Published
Mevlüt YAPRAK
Dr.Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji AD. EDİRNE
e-mail:mevlutyaprak@yahoo.com
Özet
   Fizyoloji profesörü Talha Yusuf Bey ile Biyokimya doçenti bir fizyoloji kitabı 
yazarlar.  Kitap  1929  yılında  İstanbul  Üniversitesi  tarafından  basılmaya  başlanır. 
Ancak bilmediğimiz bir nedenle ilk üç formadan sonra basım işine ara verilir veya 
baskı durdurulur. 
        Kemal  Cenap  Bey  ilk  üç  formayı  görünce  “Bu  nasıl  eser?”  başlıklı  bir  yazı 
kaleme alır. Bu yazının 18 Ocak 1931 tarihli Vakit gazetesinde yayınlanması ile 
ilginç ve uzun bir süreç başlar. Kitap ve yazarları hakkında soruşturma açılır. Talha 
Yusuf Bey kısa bir zaman sonra tartışma ve soruşturma dışı kalır ama Rasim Ali 
Beyin görevine son verilir. Bu dört yıllık süreçte çok sayıda etik sorun yaşanmıştır:
1.Kitap  konusunda  Fizyoloji  Enstitüsü  Başkanı  Kemal  Cenap  Beyin  görüşü 
sorulmamış,  bilgi  verilmemiştir.  Fakat  Kemal  Cenap  Bey  konuyu  duymuştur  ve 
beklemededir.
2.Kemal  Cenap  Bey  konuyu  akademik  ortamda  tartışmaya  açmadığı  için 
eleştirilmiştir.
3.Taraflar kırıcı bir dil kullanmışlardır. Rasim Ali Beyin hazırladığı risale gerilimi 
en üst seviyeye taşımıştır.
  4.Rasim Ali  Beyin  Üniversiteden  uzaklaştırılma  gerekçeleri  de  mantıklı  ve  etik 
değildir.
Üniversite ile ilgili yasa ve yönetmeliklerdeki bazı eksiklikler de süreç içinde ortaya 
çıkmıştır.
Summary
   
   Physiology professor Talha Yusuf and Biochemistry associate professor Rasim Ali 
Bey write a physiology textbook. In 1929, Istanbul University begins publishing  
the book. After the first three issues published, the Project was terminated because 
of an unknown reason.
   When he saw the first three fascicles of the book, Prof. Dr. Kemal Cenap, Director 
of Physiology Enstitute of Istanbul University writes an article and asks what kind 
of book was that? After this critical published in the Vakit newspaper in 18 January 
1931, an interesting and long story begins. The University initiates an inspection. 
After  a  short  period, Talha Yusuf  Bey  was  excluded  from  the  investigation  and 
process. But Rasim Ali Bey was fired from University after two years. There have 
been some ethical problems in this four-year story: 
1.Medical Faculty and University don’t give any information to Director of Physiol-
ogy Enstitue about the physiology book. But Kemal Cenap was aware of the project 
and waited for the right time.
2.Kemal Cenap does not discuss the subject in an academic environment. 
3. Language of the parties are discouraging. A booklet writen by Rasim Ali Bey 
carries the stress to the highest peak.
 4.The reasons of the sacking of Rasim Ali Bey are not logical.
The story revealed some regulatory deficiencies in this process.
Mirza Muhammed Hüseyn Tabip Hekimbaşının Sınayıp 
Tecrübeden Geçirdikleri 
Qaibova İRADE Seyyaf Kızı
Azerbaycan Milli İlimler Akademisi 
M. Füzuli adına Elyazmalar Enstitüsü, 
Bakü – Azerbaycan
abilovazakiya@rambler/ru
Özet
   Pek zengin direy ve bitey alemine, kıymetli yeraltı ve yerüstü servetlere malik 
olması  çok-çok  kadim  devrelerdenberi Azerbaycan  arazisinde  tebabetin  muhtelif 
sahalarının var olması ve inkişafını temin etmişdir. Ecdatlarımız haman servet ve 
nematlardan  faydalanmağı  becermişler.  Şuna  hem  halk  tebabetimiz,  hem  de 
halkımızın tebabetinden su içip onun üzerinde yaranan ilmi tebabetimizin tarihi, 
ayrı-ayrı yazılı abidelerimiz şahitlik ediyor.
   Azerbaycan  Milli  İlimler Akademisi  M.  Füzuli  adına  Elyazmalar  Enstitüsünün 
fonunda korunub muhafaza olunan değerli elyazma eserleri içerisinde orta çağlarda, 
yeni devire geçişde, hem de yeni devirin ilk kademelerinde tebabet ve tıp üzerine 
yaratılmış yüzlerce muhtelif hacimli eserlerin hususi payı vardır. Şu abidelerden 
biri de Muhammed Hüseyn ibn Muhammed Ali Gencevinin “Mücərrəbati-Mirza 
Mohəmməd  Hoseyn  Təbib  həkimbaşi”  (“Mirza  Muhammed  Huseyn  Tabip 
hekimbaşinin  sınayıp  tecrübeden  keçirdikleri”)  eseridir.  Eser  tıpa  dair  tezkirede 
teqdim olunmuş, müellifin kendisi tarafından fars dilinde talik hattı ile yazılmışdır 
ve mezmununa esaslanıp onu XVIII çağa ait etmek olar. Şu eser orta çağda ve yeni 
devire geçişde Azerbaycan arazisinde tebabetin ve tıpın durumu ile tanışmak, malu-
mat  bakımından,  hususiyle  ilaçşünaslık  ve  eczacılıq  üzerine  değerli  mambadır. 
Kullanılan  ilaç  ve  tedavi  vasitelerinin  ekseriyeti  mineral  maddeler,  hususiyle 
kükürt,  civa,  zaç,  antimon,  kırımtartar,  billur,  çeşitli  tuzlar  ve  s.  vasitesiyle 
hazırlanıyor. Tedavi maksadıyla hem de nebati ve hayvansal maddelerden, o cüm-
leden  akasya,  geven,  sakızağacı  ve  s.  bitkilerin  katranlarından  istifade  ediliyor. 
İlaçlar  cevher,  esans,  hap,  merhem  ve  s.  şekillerde  tatbik  ediliyor  ve  her  birinin 
hazırlanması dakik bir tarzda gösteriliyor. İlaçlar esasen kimyasal yolla – imbikten 
çekmek usuluyla hazırlanıyor. Şu eser hem de halk tebabetinden faydalanmışdır: 
peynir suyu, eşek sütü ve s.-nin faydaları ve kullanma kaidelerinden bahsediliyor. 
Muhtelif  beden  örgenleri  hastalıkları,  enfeksiyonlu  hastalıklar,  hususiyle  cilt 
hastalıklarının tedavisine dair ilginç bilgiler verilmiştir. Eseri inceleyerken müelli-
fin kendisinin de geniş ilmi bilgi ve tecrübeye malik alim-tebib olduğunun şahiti 
oluyoruq.
195

POSTER ÖZETLER
POSTER ABSTRACTS
(Alfabetik Sırayla/ In Alphabetic Order)

The Sidi Frej Maristan of Fez
El Bachir BENJELLOUN*
Professor of general surgery
*Member of Heritage committee of medical school of Fez, 
Allal Ben Abdellah University, Fez, Morocco.
Email: benjelloun19@gmail.com
 Abdelfatah CHAKIB, Mohammed El Abkari, Karima EL RHAZI, Moham-
med Elbiaze, Fatima Ezzahra MERNISSI, Mohammed BERRAHO, Tazi 
FADL, Faouzi BELAHSEN, Abdelilah SBAI, Tarik SQUALLI, Afaf 
AMARTI, Chakib NEJJARI, Moulay Hassan FARIH, Sidi Adil IBRAHIMI.
Summary
   Over the civilizations that have ruled Morocco, Moroccans have innovated in 
various fields providing numerous examples of the great advances they have 
achieved in medicine, architecture, science, literature and poetry.  In the era of 
Merinide great importance has been deployed for the health of citizens. This interest 
was manifested by the construction of hospitals which was called at the time 
"Almaristanat» (Persian word meaning house with patients), known in Morocco as 
"Marstan."
  Sidi Frej's maristane or Fez is the main and famous maristane of Merinide’s era. It 
was built by Sultan Abou Youssouf Yacoub, about 1286, imitating a merinide's 
architectural design in shape of Spanish architecture, and was removed by Abou 
Anan in 1367. 
    Worthy of note that Sidi Frej's maristane not only played a great role of treating 
humans, but it tookalso care of animals, especially birds (stork ) where they find a 
refuge. Treatment offered to birds was a new innovative learning method for 
student. 
  Since the XVe century, the Merinide Sultan Abou Said Othman II must sell every 
maristane's properties in order to fit out his troops. Then, the maristane became a 
mad-house. 
In the sixteenth century AD at the beginning of the era of decadence, Sidi Frej's 
maristane became a psychiatric hospital.  
  In 1943, maristane's building burnt, and a Kissaria was built at the same place and 
patients were removed to another maristane named Sidi Frej's new maristane at Bab 
Khoukha.

Türk Silahlı Kuvvetleri 1.Tıp Kongresi: 11-13 Ocak 1966
Turkish Armed Forces 1st Medical Congress: 11-13 January 
1966
Engin KURT*
*Yrd.Doç.Dr.Gülhane Askeri Tıp Fakültesi
Tıp Tarihi ve Deontoloji AD
Etlik / ANKARA
enkurt@gata.edu.tr
Özet
Tıp kongreleri bilimsel etkinliklerdir. Bilim insanları bu etkinliklerde karşılıklı fikir 
alışverişinde  bulunulmaktadır.  Bu  etkinliklerden  biri  de  Türk  Silahlı  Kuvvetleri 
(TSK) 1.Tıp Kongresidir. İlk kez 11-13 Ocak 1966’da İstanbul’da düzenlenmiştir. 
Bu bildiride de ilk TSK Tıp Kongresinin; açılış konuşmalarından pasajlar, kongreye 
katılamayanların dileklerinden, kongre programı, moderatörler ve sunulan bildir-
ilerden bahsedilecektir.  
Anahtar Kelimeler: Türk Silahlı Kuvvetleri, Tıp, Kongre, Asker, İlk
Turkish Armed Forces 1st Medical Congress: 11-13 January 1966
Summary
Medical congresses are the scientific activities. Scientists are found in the exchange 
ideas at these events. One of these events is " Turkish Armed Forces Medical 
Congress". The first time was held in Istanbul in 11-13 January 1966. In this paper, 
the first of the Turkish Armed Forces Medical Congress; excerpts from the opening 
speech, the wishes of who can't to paticipate in the congress, congress program, 
moderators and presented papers in this article will be presented.
Key Words: Turkish Armed Forces, Medical, Congress, Soldier, First.

Kültür Mirasımız Olan Anadolu Selçuklu Darüşşifalarındaki 
Tababete Bir Bakış
A View to Medicine at Anatolian Seljuk Darüşşifas A Cul-
tural Heritage of
 
Ours
Engin KURT*
*Yrd.Doç.Dr.Gülhane Askeri Tıp Fakültesi
Tıp Tarihi ve Deontoloji AD
Etlik / ANKARA
enkurt@gata.edu.tr
Özet
İslâmiyet’i  kabul  eden  Türk  boyları,  Ön Asya  denilen  ve  Mısır’ı  da  içine  alan 
bölgelerde  yaptıkları  camiler,  türbeler,  medreseler,  yollar,  köprüler  ve 
kervansarayların yanı sıra, medeniyetlerini sembolize eden çeşme, hamam, ılıca, 
imaret ve hastaneler gibi birçok sağlık ve sosyal yardım tesisi de inşa etmişlerdir. 
Anadolu Selçukluları, yaşamları boyunca sağlık hizmetlerini hiçbir zaman ihmal 
etmemişlerdir. Selçuklular, bilhassa tababete çok önem vermiş, gerek Türk, gerekse 
Dünya  tarihinde,  medeniyete  katkı  bakımından  önemli  roller  üstlenmişlerdir. 
Eğitim  konusunda  da  öncü  olan  Selçuklular  döneminde  birçok  tıp  medreseleri 
açılmıştır.  Medreseler  belirli  kurallara  göre  eğitim  yapan  Yüksek  Öğretim 
Kurumlarıdır. İlk defa bina ve yönetim olarak organize edilmeleri XI. yüzyılda Alp 
Arslan döneminde başlamıştır. Sağlıkla ilgili bu yapılarda, bir yandan halka hizmet 
verilmiş, bir yandan da usta-çırak ilişkisi içerisinde gelecek kuşaklar için hekim 
yetiştirilmiştir. Selçuklular döneminden günümüze ulaşan mimarî eserlerden olan 
darüşşifalar,  Anadolu  Selçukluları’nın  medeni  seviyesini  gösteren  en  önemli 
kültürel  miraslardandır.  Bu  çalışmada  da,  kültürel  göstergelerimizden  biri  olan 
darüşşifalardaki tababetin, genel özelliklerinden bahsedilecektir. 
Anahtar Kelimeler: Selçuklu, Darüşşifa, Hastane, Tababet
Summary
The Turkish clans accepting Islam, in their region including Egypt, have built 
mosques, türbes, medreses, roads, bridges, kervansarays and also a lot of health and 
social assistance facilities symbolizing their civilization such  as fountains, baths, 
spas, kitchens for the poor and hospitals. Anatolian Seljuks, throughout their period 
of existence, have never neglected health services. They have especially considered 
medicine of utmost importance and have played important roles in contributing to 
civilization in the history of Turks and the World alike. During the Seljuk period, a 
lot of pioneering medical medreses have been founded. Medreses are institutions of 
higher education operating under a certain set of rules. As facility and administra-
tion, they have first been organized in the 11th century during the period of 
Alparslan. In these health facilities, service was provided for the public and also 
physicians for the future generations were trained through an apprenticeship. 
Darüşşifas,  architectural  masterpieces  that  have  reached  our  time  from  Seljuk 
period, are one of the most important cultural heritages that demonstrate the civili-
zation level of Anatolian Seljuks. In this study, the general aspects of medicine in 
Darüşşifas, one of our cultural indicators, shall be retold. 
Key Words: Seljuk, Darüşşifa, Hospital, Medicine

Kültür Mirasımız Olan Anadolu Selçuklu Darüşşifalarındaki 
Tababete Bir Bakış
A View to Medicine at Anatolian Seljuk Darüşşifas A Cul-
tural Heritage of
 
Ours
Engin KURT*
*Yrd.Doç.Dr.Gülhane Askeri Tıp Fakültesi
Tıp Tarihi ve Deontoloji AD
Etlik / ANKARA
enkurt@gata.edu.tr
Özet
İslâmiyet’i  kabul  eden  Türk  boyları,  Ön Asya  denilen  ve  Mısır’ı  da  içine  alan 
bölgelerde  yaptıkları  camiler,  türbeler,  medreseler,  yollar,  köprüler  ve 
kervansarayların yanı sıra, medeniyetlerini sembolize eden çeşme, hamam, ılıca, 
imaret ve hastaneler gibi birçok sağlık ve sosyal yardım tesisi de inşa etmişlerdir. 
Anadolu Selçukluları, yaşamları boyunca sağlık hizmetlerini hiçbir zaman ihmal 
etmemişlerdir. Selçuklular, bilhassa tababete çok önem vermiş, gerek Türk, gerekse 
Dünya  tarihinde,  medeniyete  katkı  bakımından  önemli  roller  üstlenmişlerdir. 
Eğitim  konusunda  da  öncü  olan  Selçuklular  döneminde  birçok  tıp  medreseleri 
açılmıştır.  Medreseler  belirli  kurallara  göre  eğitim  yapan  Yüksek  Öğretim 
Kurumlarıdır. İlk defa bina ve yönetim olarak organize edilmeleri XI. yüzyılda Alp 
Arslan döneminde başlamıştır. Sağlıkla ilgili bu yapılarda, bir yandan halka hizmet 
verilmiş, bir yandan da usta-çırak ilişkisi içerisinde gelecek kuşaklar için hekim 
yetiştirilmiştir. Selçuklular döneminden günümüze ulaşan mimarî eserlerden olan 
darüşşifalar,  Anadolu  Selçukluları’nın  medeni  seviyesini  gösteren  en  önemli 
kültürel  miraslardandır.  Bu  çalışmada  da,  kültürel  göstergelerimizden  biri  olan 
darüşşifalardaki tababetin, genel özelliklerinden bahsedilecektir. 
Anahtar Kelimeler: Selçuklu, Darüşşifa, Hastane, Tababet
Summary
The Turkish clans accepting Islam, in their region including Egypt, have built 
mosques, türbes, medreses, roads, bridges, kervansarays and also a lot of health and 
social assistance facilities symbolizing their civilization such  as fountains, baths, 
spas, kitchens for the poor and hospitals. Anatolian Seljuks, throughout their period 
of existence, have never neglected health services. They have especially considered 
medicine of utmost importance and have played important roles in contributing to 
civilization in the history of Turks and the World alike. During the Seljuk period, a 
lot of pioneering medical medreses have been founded. Medreses are institutions of 
higher education operating under a certain set of rules. As facility and administra-
tion, they have first been organized in the 11th century during the period of 
Alparslan. In these health facilities, service was provided for the public and also 
physicians for the future generations were trained through an apprenticeship. 
Darüşşifas,  architectural  masterpieces  that  have  reached  our  time  from  Seljuk 
period, are one of the most important cultural heritages that demonstrate the civili-
zation level of Anatolian Seljuks. In this study, the general aspects of medicine in 
Darüşşifas, one of our cultural indicators, shall be retold. 
Key Words: Seljuk, Darüşşifa, Hospital, Medicine

Kültür Mirasımız Olan Anadolu Selçuklu Darüşşifalarındaki 
Tababete Bir Bakış
A View to Medicine at Anatolian Seljuk Darüşşifas A Cul-
tural Heritage of
 
Ours
Engin KURT*
*Yrd.Doç.Dr.Gülhane Askeri Tıp Fakültesi
Tıp Tarihi ve Deontoloji AD
Etlik / ANKARA
enkurt@gata.edu.tr
Özet
İslâmiyet’i  kabul  eden  Türk  boyları,  Ön Asya  denilen  ve  Mısır’ı  da  içine  alan 
bölgelerde  yaptıkları  camiler,  türbeler,  medreseler,  yollar,  köprüler  ve 
kervansarayların yanı sıra, medeniyetlerini sembolize eden çeşme, hamam, ılıca, 
imaret ve hastaneler gibi birçok sağlık ve sosyal yardım tesisi de inşa etmişlerdir. 
Anadolu Selçukluları, yaşamları boyunca sağlık hizmetlerini hiçbir zaman ihmal 
etmemişlerdir. Selçuklular, bilhassa tababete çok önem vermiş, gerek Türk, gerekse 
Dünya  tarihinde,  medeniyete  katkı  bakımından  önemli  roller  üstlenmişlerdir. 
Eğitim  konusunda  da  öncü  olan  Selçuklular  döneminde  birçok  tıp  medreseleri 
açılmıştır.  Medreseler  belirli  kurallara  göre  eğitim  yapan  Yüksek  Öğretim 
Kurumlarıdır. İlk defa bina ve yönetim olarak organize edilmeleri XI. yüzyılda Alp 
Arslan döneminde başlamıştır. Sağlıkla ilgili bu yapılarda, bir yandan halka hizmet 
verilmiş, bir yandan da usta-çırak ilişkisi içerisinde gelecek kuşaklar için hekim 
yetiştirilmiştir. Selçuklular döneminden günümüze ulaşan mimarî eserlerden olan 
darüşşifalar,  Anadolu  Selçukluları’nın  medeni  seviyesini  gösteren  en  önemli 
kültürel  miraslardandır.  Bu  çalışmada  da,  kültürel  göstergelerimizden  biri  olan 
darüşşifalardaki tababetin, genel özelliklerinden bahsedilecektir. 
Anahtar Kelimeler: Selçuklu, Darüşşifa, Hastane, Tababet
Summary
The Turkish clans accepting Islam, in their region including Egypt, have built 
mosques, türbes, medreses, roads, bridges, kervansarays and also a lot of health and 
social assistance facilities symbolizing their civilization such  as fountains, baths, 
spas, kitchens for the poor and hospitals. Anatolian Seljuks, throughout their period 
of existence, have never neglected health services. They have especially considered 
medicine of utmost importance and have played important roles in contributing to 
civilization in the history of Turks and the World alike. During the Seljuk period, a 
lot of pioneering medical medreses have been founded. Medreses are institutions of 
higher education operating under a certain set of rules. As facility and administra-
Dr. Şefik Hüsnü Deymer
Dr.Şefik Hüsnü Deymer
 
Elif Vatanoğlu LUTZ*,  İnci HOT**
*Yard.Doç.Dr.Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim 
Dalı. İstanbul
**Doç.Dr.İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı. 
İstanbul
Özet
 
Türkiye’nin  sosyalist  önderi  olan  Dr.  Deymer,  1887  yılında  Selanik’te 
doğdu. Paris’te  Sorbonne Üniversitesi Fen ve Tıp Fakültelerini bitirdi. Sinir ve ruh 
hastalıkları eğitimleri gördü. Paris'te bulunduğu sırada Jön Türklerin faaliyetleri ile 
yakından  ilgilendi. Türkiye'ye  döndüğünde  1912  Balkan  Savaşı'na  katıldı.  Daha 
sonra  I.Dünya  Savaşı'na  katılarak  Çanakkale  Cephesi'nde  tabip  yüzbaşı  olarak 
görev  yaptı.  Savaştan  sonra  Türkiye  devrimcilerini  birleştirme  çabasına  girişti. 
Mütareke  döneminde  Kurtuluş  dergisinde  yazıları  yayınlandı.  23  Eylül  1919 
tarihinde, Berlin'den gelen Türk Spartakistleri ile birlikte kurucuları arasında yer 
aldığı  Türkiye  İşçi  ve  Çiftçi  Sosyalist  Fırkası'nın  (TİÇSF)  genel  sekreterliğine 
seçildi.  Yazılarında  mütareke  ve  işgal  yıllarında  İstanbul’da  ağır  koşullarda 
çalıştırılan işçilerin sesi oldu. Onları dayanışmaya ve direnişe davet etti. Mücade-
lesine  Ankara’daki  Milli  Mücadelecilere  insan  kazandırmakla  da  devam  etti. 
Ankara  yönetimini  canla  başla  savundu.  1921  yılı  haziran  ayında  da Aydınlık 
dergisini  çıkarmaya  başladı.  Bu  dergi  güç  koşullarda  mücadelenin  bayrağı  oldu.  
Cumhuriyet ilanından sonra da yayınlarına eleştirel yönde devam etti.   Ve Türkiye 
tarihine ‘Aydınlıkçılar’ olarak geçen bir fikir akımının da başlangıcı oldu. Bu çizgi 
‘Milli demokratik devrim’ çizgisiydi. 
 
Bu  poster  bildirimizde  hem  örgütçü  hem  fikir  adamı  kimliğiyle  işçi 
sınıfının sesi haline gelen ve Türkiye’nin bir dönemine damgasını vuran Dr.Şefik 
Hüsnü Deymer’in yaşam öyküsüne değinilecektir. 
Summary
      Dr.Deymer, who is the socialist pioneer of Turkey, was born in 1887 in  Thessa-
loniki  .He  studied  science  and  medicine  at  Sorbonne  University  in  Paris.  He 
specialised in neurology and psychiatry.He had a deep interest in the facilities of 
Jon Turks ( New Turks) of Ottoman Empire when he was in Paris. He joined the 
Balkan War in 1912 after he came back to Turkey. Afterwards, he joined the Inde-
pendence War and took part as a lieutenant at the Canakkale frontier. He attempted 
to  unite  the  revolutioners  in  Turkey.  His  articles  were  published  at  Kurtuluş 
(Liberation) Journal during the armistice period. In 23 September 1919, he was 
chosen as the general secretary of Turkey Proleter and Farmers Association which 
he was also one of the founders together with the Turkish Spartacists from Berlin. 
By his articles, he became the voice of  the workers who were working under very 
heavy conditions during armistice and military occupation of foreign forces. He 
invited the proleters to evoke resitance and to have solidarity.  He continued his 
fight  by  also  providing  more  supporters  to  the  National  Patriots  .He  always 
defended the government in Ankara. He started to publish Aydınlık (Enlightenment)  
Journal in June 1921. This journal became the symbol of struggle 
in difficult conditions.He continued to have his critical approach towards the Turk-
ish Republic. And he became the starting point of an ideology called ‘The Enlight-
ened’ in Turkish intellectual history.
 
Their road was ‘National Democratic Revolution’ . In our poster presenta-
tion, we would like to present the life story of Dr. Şefik Hüsnü Deymer who was the 
voice of proletaria and became  a very influential ideologist of  a remarkable move-
ment in Turkish history.
   

Kültür Mirasımız Olan Anadolu Selçuklu Darüşşifalarındaki 
Tababete Bir Bakış
A View to Medicine at Anatolian Seljuk Darüşşifas A Cul-
tural Heritage of
 
Ours
Engin KURT*
*Yrd.Doç.Dr.Gülhane Askeri Tıp Fakültesi
Tıp Tarihi ve Deontoloji AD
Etlik / ANKARA
enkurt@gata.edu.tr
Özet
İslâmiyet’i  kabul  eden  Türk  boyları,  Ön Asya  denilen  ve  Mısır’ı  da  içine  alan 
bölgelerde  yaptıkları  camiler,  türbeler,  medreseler,  yollar,  köprüler  ve 
kervansarayların yanı sıra, medeniyetlerini sembolize eden çeşme, hamam, ılıca, 
imaret ve hastaneler gibi birçok sağlık ve sosyal yardım tesisi de inşa etmişlerdir. 
Anadolu Selçukluları, yaşamları boyunca sağlık hizmetlerini hiçbir zaman ihmal 
etmemişlerdir. Selçuklular, bilhassa tababete çok önem vermiş, gerek Türk, gerekse 
Dünya  tarihinde,  medeniyete  katkı  bakımından  önemli  roller  üstlenmişlerdir. 
Eğitim  konusunda  da  öncü  olan  Selçuklular  döneminde  birçok  tıp  medreseleri 
açılmıştır.  Medreseler  belirli  kurallara  göre  eğitim  yapan  Yüksek  Öğretim 
Kurumlarıdır. İlk defa bina ve yönetim olarak organize edilmeleri XI. yüzyılda Alp 
Arslan döneminde başlamıştır. Sağlıkla ilgili bu yapılarda, bir yandan halka hizmet 
verilmiş, bir yandan da usta-çırak ilişkisi içerisinde gelecek kuşaklar için hekim 
yetiştirilmiştir. Selçuklular döneminden günümüze ulaşan mimarî eserlerden olan 
darüşşifalar,  Anadolu  Selçukluları’nın  medeni  seviyesini  gösteren  en  önemli 
kültürel  miraslardandır.  Bu  çalışmada  da,  kültürel  göstergelerimizden  biri  olan 
darüşşifalardaki tababetin, genel özelliklerinden bahsedilecektir. 
Anahtar Kelimeler: Selçuklu, Darüşşifa, Hastane, Tababet
Summary
The Turkish clans accepting Islam, in their region including Egypt, have built 
mosques, türbes, medreses, roads, bridges, kervansarays and also a lot of health and 
social assistance facilities symbolizing their civilization such  as fountains, baths, 
spas, kitchens for the poor and hospitals. Anatolian Seljuks, throughout their period 
of existence, have never neglected health services. They have especially considered 
medicine of utmost importance and have played important roles in contributing to 
civilization in the history of Turks and the World alike. During the Seljuk period, a 
lot of pioneering medical medreses have been founded. Medreses are institutions of 
higher education operating under a certain set of rules. As facility and administra-
Dr. Şefik Hüsnü Deymer
Dr.Şefik Hüsnü Deymer
 
Elif Vatanoğlu LUTZ*,  İnci HOT**
*Yard.Doç.Dr.Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim 
Dalı. İstanbul
**Doç.Dr.İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı. 
İstanbul
Özet
 
Türkiye’nin  sosyalist  önderi  olan  Dr.  Deymer,  1887  yılında  Selanik’te 
doğdu. Paris’te  Sorbonne Üniversitesi Fen ve Tıp Fakültelerini bitirdi. Sinir ve ruh 
hastalıkları eğitimleri gördü. Paris'te bulunduğu sırada Jön Türklerin faaliyetleri ile 
yakından  ilgilendi. Türkiye'ye  döndüğünde  1912  Balkan  Savaşı'na  katıldı.  Daha 
sonra  I.Dünya  Savaşı'na  katılarak  Çanakkale  Cephesi'nde  tabip  yüzbaşı  olarak 
görev  yaptı.  Savaştan  sonra  Türkiye  devrimcilerini  birleştirme  çabasına  girişti. 
Mütareke  döneminde  Kurtuluş  dergisinde  yazıları  yayınlandı.  23  Eylül  1919 
tarihinde, Berlin'den gelen Türk Spartakistleri ile birlikte kurucuları arasında yer 
aldığı  Türkiye  İşçi  ve  Çiftçi  Sosyalist  Fırkası'nın  (TİÇSF)  genel  sekreterliğine 
seçildi.  Yazılarında  mütareke  ve  işgal  yıllarında  İstanbul’da  ağır  koşullarda 
çalıştırılan işçilerin sesi oldu. Onları dayanışmaya ve direnişe davet etti. Mücade-
lesine  Ankara’daki  Milli  Mücadelecilere  insan  kazandırmakla  da  devam  etti. 
Ankara  yönetimini  canla  başla  savundu.  1921  yılı  haziran  ayında  da Aydınlık 
dergisini  çıkarmaya  başladı.  Bu  dergi  güç  koşullarda  mücadelenin  bayrağı  oldu.  
Cumhuriyet ilanından sonra da yayınlarına eleştirel yönde devam etti.   Ve Türkiye 
tarihine ‘Aydınlıkçılar’ olarak geçen bir fikir akımının da başlangıcı oldu. Bu çizgi 
‘Milli demokratik devrim’ çizgisiydi. 
 
Bu  poster  bildirimizde  hem  örgütçü  hem  fikir  adamı  kimliğiyle  işçi 
sınıfının sesi haline gelen ve Türkiye’nin bir dönemine damgasını vuran Dr.Şefik 
Hüsnü Deymer’in yaşam öyküsüne değinilecektir. 
Summary
      Dr.Deymer, who is the socialist pioneer of Turkey, was born in 1887 in  Thessa-
loniki  .He  studied  science  and  medicine  at  Sorbonne  University  in  Paris.  He 
specialised in neurology and psychiatry.He had a deep interest in the facilities of 
Jon Turks ( New Turks) of Ottoman Empire when he was in Paris. He joined the 
Balkan War in 1912 after he came back to Turkey. Afterwards, he joined the Inde-
pendence War and took part as a lieutenant at the Canakkale frontier. He attempted 
to  unite  the  revolutioners  in  Turkey.  His  articles  were  published  at  Kurtuluş 
(Liberation) Journal during the armistice period. In 23 September 1919, he was 
chosen as the general secretary of Turkey Proleter and Farmers Association which 
he was also one of the founders together with the Turkish Spartacists from Berlin. 
By his articles, he became the voice of  the workers who were working under very 
heavy conditions during armistice and military occupation of foreign forces. He 
invited the proleters to evoke resitance and to have solidarity.  He continued his 
fight  by  also  providing  more  supporters  to  the  National  Patriots  .He  always 
defended the government in Ankara. He started to publish Aydınlık (Enlightenment)  
Journal in June 1921. This journal became the symbol of struggle 
in difficult conditions.He continued to have his critical approach towards the Turk-
ish Republic. And he became the starting point of an ideology called ‘The Enlight-
ened’ in Turkish intellectual history.
 
Their road was ‘National Democratic Revolution’ . In our poster presenta-
tion, we would like to present the life story of Dr. Şefik Hüsnü Deymer who was the 
voice of proletaria and became  a very influential ideologist of  a remarkable move-
ment in Turkish history.
   

“Al-Teyseer fi Al-modavat va Al-Tadbir”; a Book by Father 
of Experimental Medicine
Mehdi PASALAR1, Maryam MOSAFFA-JAHROMI2, Hadi JAHED1
1- Health Policy Research Center, Shiraz University of Medical Sciences, 
Shiraz, Iran
2- Department of Traditional Pharmacy, School of Pharmacy, Shiraz Univer-
sity of Medical Sciences, Shiraz, Iran 
 
Summary
   The expansion of Islamic conquests extent to the neighboring lands in Islamic era 
and along centuries provided a suitable opportunity for research in different 
sciences for university students and Arabic-speaking students of that time. Of the 
most important of these phenomena is extensive attitude to writing in Arabic among 
scholars and belletrists. Meanwhile medical science has become important for 
researchers because of the ruling conditions and Arab’s tendency towards improve-
ment and obtaining symbols of civilization of that time. By passing of time and 
expansion of conquests and conquer of Andalusia in 92 A.H., which has been in 
current Spain, these events resulted in penetration of Arabic language to Andalusia 
and eagerness to write medical books in Arabic. By penetration of science in all 
over  the  conquered  Islamic  lands,  medical  science  flourished  in  Hejira  sixth 
century. Andalusian Ibn Zuhr (484-559 A.H.), known as Avenzoar in western coun-
tries, is among these physicians begins to transfer his time science in a special scien-
tific style by writing the book “Al-Teyseer fi Al-modavat va Al-Tadbir”. The book 
is remarkable in many ways but the most interesting finding is experimental obser-
vations recorded by Avenzoar and made him famous as “father of experimental 
medicine” in literature. Tracheostomy on goat is a good example of his innovations 
in this valuable masterpiece.     
Keywords: Traditional Persian Medicine, Al-Teyseer fi Al-modavat va 
Al-Tadbir , writing style, Ibn Zuhr (Avenzoar), Andalusia
              
 

Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi’nin Osmanlı Tıbbına 
Kazandırdıkları
ve Tertib-i Ecza Adlı Eserinin Transkribi ve Değerlendirmesi
The Contributions of Chief Physician Mustafa Behçet Efendi 
to the Ottoman Medicine and the Transcription of and 
Evaluation of His Work
Tertib-i Ecza
Tuncay PEKDOĞAN
Gaziosmanpaşa Üniversitersi Fen Edebiyat Fakültesi 
e-posta : tuncaypek@hotmail.com
Özet
Mustafa Behçet Efendi, 1774-1834 yılları arasında III. Selim ve II. Mahmud devirl-
erinde  yaşamış  ve  hekimbaşılık  yapmıştır.  Behçet  Efendi’nin  babası,  Mehmed 
Emin  Şükûhî  Efendi,  annesi  Osmanlı  hekimbaşılarından  Büyük  Hayrullah 
Efendi'nin kızı Nefise Hanım'dır. Kendi gibi şair ve tabip olan kardeşi Abdülhak 
Molla da II. Mahmud devri hekimbaşılarındandır. Ailede birçok hekim olması sebe-
biyle aile mesleği gibi olan tıpla meşgul olmuş ve bu alanda kendini yetiştirmiştir. 
Aynı zamanda bazı medreselerde müderrislik yap¬mıştır. 1791 yılında Şeyhülislâm 
Mekkî Efendi zamanın¬da kendisine sâniye-i mîr-i mîrân rütbesi verimiştir. 1796 
tarihinde saray hekimleri arasında yer aldı. Mustafa Behçet Efendi ilki 1803 yılında 
Padişah  III.  Selim  döneminde  olmak  üzere  üç  defa  hekimbaşılık  görevine 
atanmıştır. 
Mustafa Behçet Efendi Osmanlı tıp tarihine, gerek eserleri, gerekse kurulmasında 
etkili  olduğu  tıp  kurumları  ile  çok  büyük  katkısı  olmuştur.  1805  yılında 
Kuruçeşme'de  Rum  Tıbbiyesi  olarak  da  bilinen  hastanenin  açılmasını  sağladı. 
1806’da Spitalya adlı bir eğitim hastanesinin açılmasını sağladı. Kısa süre sonra 
Spitalya’nın yanına “Tabibhane” diğer ismiyle “Tersane Tıbbiyesi” adlı bir tıp mek-
tebi kurulmasında etkili oldu. Bu okul 1822’de bir yangında kül olduktan sonra 
1827  yılında  yine  Mustafa  Behçet  Efendi’nin  gayretleri  ile  “Tıbhane-i Amire” 
adıyla İstanbul’da yeni bir tıp mektebi olarak açılmıştır. 
1834  yılında  yakalandığı  şarbon  hastalı¬ğından  ölen  Mustafa  Behçet  Efendi’nin 
eserlerinin  bazıları  Tertîb-i  Eczâ,  Hezâr  Esrâr,  Kolera  Risâlesi,  Frengi  Risâlesi, 
Târîh-i Mısır, Târîh-i Tabii’dir
Bildiride inceleyeceğimiz, Tertîb-i Eczâ isimli eseri Hac vazifesini ifa edenler için 
hazırlanmış  bir  sağlık  rehberi  niteliğindedir.  Eser  aslında  Mustafa  Reşid  Efendi 
tarafından hazırlanmış ve 1858’de basılmıştır. Hac vazifesini yapacak olan kişileri 
çöl sıcaklarından ve hastalıklardan korumak için hazırlamıştır.
Summary
Mustafa Behçet Efendi lived during the reigns of both Selim III and Mahmud II, and 
served as the head physician. Mehmet Emin Şükuhi Efendi is the father, and Lady 
Nefise, the daughter of Büyük Hayrullah Efendi, is the mother of Behçet Efendi. 
His brother Abdülhak Molla, who is a poet and a doctor like Behçet Efendi, is one 
of the head doctors of the reign of Mahmud II. Due to the fact that there are a 
number of doctors within the family, Behçet Efendi interested himself in medicine 
and had a profession in this area.
 
He  worked  as  a  professor  at  some  madrasahs.  In  1791, At  the  time  of 
Şeyhülislam Mekki Efendi he was given the degree of governer and in 1796 he took 
his place among the doctors of the court. Mustafa Behçet Efendi served as head 
physician three times and the first service of him was during the reign of Selim III 
in 1803.
 
Mustafa Behçet Efendi had made a great contribution to the the history of 
Ottomon medicine both with his profession and his works that were influential on 
establishing  the  medical  institutions.  He  was  efficient  in  the  foundations  of  the 
medical  school  named  “Tersane  Tıbbıyesi”,of  the  hospital  known  as  “Rum 
Tıbbıyesi” in 1805 in Kuruçeşme and of an education hospital named Spitalya in 
1806. After a short time, he was also efficient in the foundation of  the medical 
school  named  “Tabibhâne”  or  Tersane  Tıbbiyesi”  next  to  Spitalya.  This  school, 
“Tersane Tıbbiyesi” burned to ashes during a fire in 1822. In 1827, with the strug-
gles  of  Mustafa  Behçet  Efendi  a  new  medical  schhol,  that  is  called  “Tıbhane-i 
Amire” was opened in İstanbul.
Mustafa Behçet Efendi who died of antrax in 1834 produced works some of which 
are  “Tertib-i  Ecza,  Hezar  Esrar,  Kolera  Risalesi,  Frengi  Risalesi,  Tarih-i  Mısır, 
Tarih-i Tabii.
 
The work we will study in this paper is Tertib-i Ecza that is prepared by 
Mustafa Reşid Efendi and  published by Mustafa Behçet Efendi in 1858.  This work 
has the property of health guide prepared for the pilgrims.

Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi’nin Osmanlı Tıbbına 
Kazandırdıkları
ve Tertib-i Ecza Adlı Eserinin Transkribi ve Değerlendirmesi
The Contributions of Chief Physician Mustafa Behçet Efendi 
to the Ottoman Medicine and the Transcription of and 
Evaluation of His Work
Tertib-i Ecza
Tuncay PEKDOĞAN
Gaziosmanpaşa Üniversitersi Fen Edebiyat Fakültesi 
e-posta : tuncaypek@hotmail.com
Özet
Mustafa Behçet Efendi, 1774-1834 yılları arasında III. Selim ve II. Mahmud devirl-
erinde  yaşamış  ve  hekimbaşılık  yapmıştır.  Behçet  Efendi’nin  babası,  Mehmed 
Emin  Şükûhî  Efendi,  annesi  Osmanlı  hekimbaşılarından  Büyük  Hayrullah 
Efendi'nin kızı Nefise Hanım'dır. Kendi gibi şair ve tabip olan kardeşi Abdülhak 
Molla da II. Mahmud devri hekimbaşılarındandır. Ailede birçok hekim olması sebe-
biyle aile mesleği gibi olan tıpla meşgul olmuş ve bu alanda kendini yetiştirmiştir. 
Aynı zamanda bazı medreselerde müderrislik yap¬mıştır. 1791 yılında Şeyhülislâm 
Mekkî Efendi zamanın¬da kendisine sâniye-i mîr-i mîrân rütbesi verimiştir. 1796 
tarihinde saray hekimleri arasında yer aldı. Mustafa Behçet Efendi ilki 1803 yılında 
Padişah  III.  Selim  döneminde  olmak  üzere  üç  defa  hekimbaşılık  görevine 
atanmıştır. 
Mustafa Behçet Efendi Osmanlı tıp tarihine, gerek eserleri, gerekse kurulmasında 
etkili  olduğu  tıp  kurumları  ile  çok  büyük  katkısı  olmuştur.  1805  yılında 
Kuruçeşme'de  Rum  Tıbbiyesi  olarak  da  bilinen  hastanenin  açılmasını  sağladı. 
1806’da Spitalya adlı bir eğitim hastanesinin açılmasını sağladı. Kısa süre sonra 
Spitalya’nın yanına “Tabibhane” diğer ismiyle “Tersane Tıbbiyesi” adlı bir tıp mek-
tebi kurulmasında etkili oldu. Bu okul 1822’de bir yangında kül olduktan sonra 
1827  yılında  yine  Mustafa  Behçet  Efendi’nin  gayretleri  ile  “Tıbhane-i Amire” 
adıyla İstanbul’da yeni bir tıp mektebi olarak açılmıştır. 
1834  yılında  yakalandığı  şarbon  hastalı¬ğından  ölen  Mustafa  Behçet  Efendi’nin 
eserlerinin  bazıları  Tertîb-i  Eczâ,  Hezâr  Esrâr,  Kolera  Risâlesi,  Frengi  Risâlesi, 
Târîh-i Mısır, Târîh-i Tabii’dir
Bildiride inceleyeceğimiz, Tertîb-i Eczâ isimli eseri Hac vazifesini ifa edenler için 
hazırlanmış  bir  sağlık  rehberi  niteliğindedir.  Eser  aslında  Mustafa  Reşid  Efendi 
tarafından hazırlanmış ve 1858’de basılmıştır. Hac vazifesini yapacak olan kişileri 
çöl sıcaklarından ve hastalıklardan korumak için hazırlamıştır.
Summary
Mustafa Behçet Efendi lived during the reigns of both Selim III and Mahmud II, and 
served as the head physician. Mehmet Emin Şükuhi Efendi is the father, and Lady 
Nefise, the daughter of Büyük Hayrullah Efendi, is the mother of Behçet Efendi. 
His brother Abdülhak Molla, who is a poet and a doctor like Behçet Efendi, is one 
of the head doctors of the reign of Mahmud II. Due to the fact that there are a 
number of doctors within the family, Behçet Efendi interested himself in medicine 
and had a profession in this area.
 
He  worked  as  a  professor  at  some  madrasahs.  In  1791, At  the  time  of 
Şeyhülislam Mekki Efendi he was given the degree of governer and in 1796 he took 
his place among the doctors of the court. Mustafa Behçet Efendi served as head 
physician three times and the first service of him was during the reign of Selim III 
in 1803.
 
Mustafa Behçet Efendi had made a great contribution to the the history of 
Ottomon medicine both with his profession and his works that were influential on 
establishing  the  medical  institutions.  He  was  efficient  in  the  foundations  of  the 
medical  school  named  “Tersane  Tıbbıyesi”,of  the  hospital  known  as  “Rum 
Tıbbıyesi” in 1805 in Kuruçeşme and of an education hospital named Spitalya in 
1806. After a short time, he was also efficient in the foundation of  the medical 
school  named  “Tabibhâne”  or  Tersane  Tıbbiyesi”  next  to  Spitalya.  This  school, 
“Tersane Tıbbiyesi” burned to ashes during a fire in 1822. In 1827, with the strug-
gles  of  Mustafa  Behçet  Efendi  a  new  medical  schhol,  that  is  called  “Tıbhane-i 
Amire” was opened in İstanbul.
Mustafa Behçet Efendi who died of antrax in 1834 produced works some of which 
are  “Tertib-i  Ecza,  Hezar  Esrar,  Kolera  Risalesi,  Frengi  Risalesi,  Tarih-i  Mısır, 
Tarih-i Tabii.
 
The work we will study in this paper is Tertib-i Ecza that is prepared by 
Mustafa Reşid Efendi and  published by Mustafa Behçet Efendi in 1858.  This work 
has the property of health guide prepared for the pilgrims.

Medicinal   Importance of Mineral Origin Drugs in Unani 
System of Medicine. a Review
*Masroor A. QURESHI, **Humaira BANO, ***Irfan AHAMAD, ****Mu-
hammad RAZA
Regional Research Institute of Unani Medicine, Department of Ayush Minis-
try of Health and Family Welfare Government of India  Opposite Depart-
ment of Opthalmology j.j.hospital, byculla, mumbai-8
*assistant director (SCIENTIST (IV))
**Research Officer (Scientist, (ii))
***Research Officer
****Research Officer (Scientist (iv))
e-mail::drmasrooralig786@hotmail.com
Summary 
  The Unani Medicine system since ages has been known for the use of minerals in 
a lot many medicinal preparations for the treatment of various diseases. These 
Minerals are used as Muqawwi-e-aam (general body tonic) for the purpose of 
improving functions of vital organs, increasing Hararat-e-ghareezi (metabolic heat) 
and Rooh (vital energy or life force) for boosting the immune systems, blood 
purifier, and antidote of poisons etc. These Minerals are also used in pneumonia, 
mania, palpitation, jaundice, grief depression, anxiety, diseases of brain and heart, 
weak function of stomach, liver, kidney, illusion, melancholia, tuberculosis 
epilepsy  etc.  Khubsul  Hadid  (Iron  Rust),  Shingraf  (Cinnabar),  Shora  Qalmi 
(Potassium Nitrate) Suhaga (Borax) Sona Mukhi (copper Pyrites) Zamurrad 
(Emerald) Zehar Mohra (Serpent stone)  Namak Sambhar (lake Salt) Namak Shore 
(Sea Salt) Phitkari (Alum) are the some examples  of mineral origin drugs, which 
are used in Unani System of Medicine since long time.  The close photograph of the 
minerals origin drugs along with all the details, like the geological and geographical 
details;  mineral  origin,  physical  and  chemical  properties;  there  temperament, 
efficacy and utility in particular diseases and some possible side effects will be 
present at the time of presentation.
 
Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi’nin Osmanlı Tıbbına 
Kazandırdıkları
ve Tertib-i Ecza Adlı Eserinin Transkribi ve Değerlendirmesi
The Contributions of Chief Physician Mustafa Behçet Efendi 
to the Ottoman Medicine and the Transcription of and 
Evaluation of His Work
Tertib-i Ecza
Tuncay PEKDOĞAN
Gaziosmanpaşa Üniversitersi Fen Edebiyat Fakültesi 
e-posta : tuncaypek@hotmail.com
Özet
Mustafa Behçet Efendi, 1774-1834 yılları arasında III. Selim ve II. Mahmud devirl-
erinde  yaşamış  ve  hekimbaşılık  yapmıştır.  Behçet  Efendi’nin  babası,  Mehmed 
Emin  Şükûhî  Efendi,  annesi  Osmanlı  hekimbaşılarından  Büyük  Hayrullah 
Efendi'nin kızı Nefise Hanım'dır. Kendi gibi şair ve tabip olan kardeşi Abdülhak 
Molla da II. Mahmud devri hekimbaşılarındandır. Ailede birçok hekim olması sebe-
biyle aile mesleği gibi olan tıpla meşgul olmuş ve bu alanda kendini yetiştirmiştir. 
Aynı zamanda bazı medreselerde müderrislik yap¬mıştır. 1791 yılında Şeyhülislâm 
Mekkî Efendi zamanın¬da kendisine sâniye-i mîr-i mîrân rütbesi verimiştir. 1796 
tarihinde saray hekimleri arasında yer aldı. Mustafa Behçet Efendi ilki 1803 yılında 
Padişah  III.  Selim  döneminde  olmak  üzere  üç  defa  hekimbaşılık  görevine 
atanmıştır. 
Mustafa Behçet Efendi Osmanlı tıp tarihine, gerek eserleri, gerekse kurulmasında 
etkili  olduğu  tıp  kurumları  ile  çok  büyük  katkısı  olmuştur.  1805  yılında 
Kuruçeşme'de  Rum  Tıbbiyesi  olarak  da  bilinen  hastanenin  açılmasını  sağladı. 
1806’da Spitalya adlı bir eğitim hastanesinin açılmasını sağladı. Kısa süre sonra 
Spitalya’nın yanına “Tabibhane” diğer ismiyle “Tersane Tıbbiyesi” adlı bir tıp mek-
tebi kurulmasında etkili oldu. Bu okul 1822’de bir yangında kül olduktan sonra 
1827  yılında  yine  Mustafa  Behçet  Efendi’nin  gayretleri  ile  “Tıbhane-i Amire” 
adıyla İstanbul’da yeni bir tıp mektebi olarak açılmıştır. 
1834  yılında  yakalandığı  şarbon  hastalı¬ğından  ölen  Mustafa  Behçet  Efendi’nin 
eserlerinin  bazıları  Tertîb-i  Eczâ,  Hezâr  Esrâr,  Kolera  Risâlesi,  Frengi  Risâlesi, 
Târîh-i Mısır, Târîh-i Tabii’dir
Bildiride inceleyeceğimiz, Tertîb-i Eczâ isimli eseri Hac vazifesini ifa edenler için 
hazırlanmış  bir  sağlık  rehberi  niteliğindedir.  Eser  aslında  Mustafa  Reşid  Efendi 
tarafından hazırlanmış ve 1858’de basılmıştır. Hac vazifesini yapacak olan kişileri 
çöl sıcaklarından ve hastalıklardan korumak için hazırlamıştır.

Medical Manuscripts in the Malay Archipelago: 
Reclaiming Heritage, Islamising Knowledge
Mohd Affendı Mohd SHAFRI
Kulliyyah of Allied Health Sciences, International Islamic University Malay-
sia, 25200 Kuantan, Malaysia
e-mail:affendishafri @iium.edu.my
Summary
   Medical science in recent decades underwent transformation that was not only 
limited to theoretical and methodological frameworks, but also equally important if 
not more fundamental, its philosophical foundation. The shift from humoral theory 
to strictly rational, evidence-based medicine owed much to change in medical 
axiology, logics and metaphysics. These are casted as part of newly-found Western 
ideologies of positivism, modernism and evolutionism, which runs in contradiction 
to principles of Islam. In the context of the Malay Archipelago, Islamisation and 
humanization of medical science requires the existence of a continuous, integrated 
study on Islamic works within medical science and related fields – medicine, phar-
macy, food science, botany, zoology, etc.  The masses, in particular the thinking 
elite, is to be made familiar with major works and tradition that are fully Islamic and 
rich in humanity. The works of Muslim intellectuals in previous centuries would 
reveal the character of Islamic science which are scientific and pragmatic, yet 
remain vigorously tawhidic in its nature, principles and visions. Their experiences 
and interpretations of science within the framework of tawhid are to be reclaimed, 
reintroduced and shared in formats such as annotated and non-annotated translitera-
tions, publication of anthologies of manuscripts, and catalogues of works at remain-
ing scriptoriums. Analytical studies should be performed in order to highlight 
hierarchical system of knowledge, basic principles, major issues and themes, in 
particular those which found resonance with problems in contemporary life. In 
conclusion, study of medical manuscripts in the Malay Archipelago has important 
roles, primarily in the effort to plant the vision of Islam in society by reclaiming an 
already systematic, scientific tradition, as well as to contextualize past knowledge 
and concept into current practice, and humanize medical science of today.
Keywords: Malay manuscript, Malay medicine, Islamisation of Science

İbn-i Şerif’in Yadigâr Adlı Eserindeki Merhem
Formüllerinin Eczacılık Açısından Günümüzle 
Karşılaştırılması
Pharmaceutically Comparison of the Ointment Formulas in  
Yadigar, the Work of Ibn Sherif’s, with the Present 
Sevgi ŞAR*   Bilge SÖZEN ŞAHNE**   Miray ARSLAN*
*Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Eczacılık İşletmeciliği AD, 06100, 
Tandoğan-Ankara 
e-mail:msevuktekin@ankara.edu.tr , 
e-mail:sevgisar98@gmail.com
**Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Eczacılık İşletmeciliği AD, 
06100, Sıhhiye-Ankara 
e-mail:bilgesozen@yahoo.com
Özet
   Tarihte eczacılık mesleğine ait çeşitli bilgilere, farklı uygarlıklarda yazılmış pek 
çok eserde rastlanmaktadır. Osmanlı Döneminde yazılmış önemli eserlerden biride, 
gerek Osmanlı, gerekse İslam Tıbbı için önemli kişilerden biri olan İbn-i Şerif’in 
1400’lü yıllarda yazmış olduğu Yadigâr’dır. 
   İbn-i Şerif; İbn-i Sina, İbn-i Baytar gibi ünlü hekimlerin bilgilerinden faydala-
narak,  genç  yaşından  beri  sürdürdüğü  hekimlik  mesleğine  büyük  katkılar 
sağlamıştır. Bu hekimin Yadigâr isimli eseri, Türkçe ve herkes tarafından kolayca 
anlaşılabilecek bir dille yazılmış olmasından dolayı ayrı bir öneme sahiptir. Eserin 
ilk  bölümünde  sağlığın  korunmasından,  ikinci  bölümünde  ise  hastalıkların 
tedavisinden bahsedilmektedir. Sağlıklı yaşam için çeşitli önerilerin de bulunduğu 
eserde,  pek  çok  hastalık  ve  bunların  tedavilerinde  kullanılabilecek  çeşitli 
şekillerdeki ilaçlarla ilgili bilgiler yer almaktadır.
Eserin ikinci bölümünde ise pek çok formülasyondan bahsedilmektedir. Bu formül-
asyonlar arasında yer alan yanık, yara, romatizma ve ağrı gibi bazı rahatsızlıkların 
iyileştirilmesi  amacıyla  çoğunlukla  bitkilerle  hazırlanan  merhem  formülleri  de 
dikkati çekmektedir.
   Bu çalışmada, söz konusu eserdeki merhemler tek tek incelenecek ve merhemlerin 
içeriklerinde bulunan maddelerin eserde belirtilen etkileri ile günümüzdeki etkileri 
karşılaştırılarak konu etraflı olarak tartışılacaktır.
Summary
   Various information about pharmacy profession in history have been found in 
many works written in different civilizations. One of the important works written 
during the Ottoman period is Yadigar which was written in 1400s by Ibn Sherif who 
is one of the important people of Ottoman and Islamic Medicine. 
   Ibn Sherif has made great contributions to the medical profession continued since 
a young age by benefited from the famous physicians’, such as Avicenna, Ibn 
Baytar, information. This physician’s work named Yadigar has a different signifi-
cance due to written in Turkish and a language that is easily understood by every-
one. In the first part of the work, the protection of health and in the second part the 
treatment of the disease is mentioned.  In the work in which there are several recom-
mendations for wellness, there are also information about many diseases and differ-
ent pharmaceutics can be used in this diseases’ treatment. 
In the second part of the work many formulations are mentioned. The ointment 
formulations which are used for the treatment of disorders such as burns, wounds, 
rheumatism and pain prepared by plants are remarkable formulas of them.
 
In this study, the ointments in this work will be examined one by one and 
the issue will be discussed in details by comparing effects of the substances men-
tioned in ointments in work and now.

İbn-i Şerif’in Yadigâr Adlı Eserindeki Merhem
Formüllerinin Eczacılık Açısından Günümüzle 
Karşılaştırılması
Pharmaceutically Comparison of the Ointment Formulas in  
Yadigar, the Work of Ibn Sherif’s, with the Present 
Sevgi ŞAR*   Bilge SÖZEN ŞAHNE**   Miray ARSLAN*
*Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Eczacılık İşletmeciliği AD, 06100, 
Tandoğan-Ankara 
e-mail:msevuktekin@ankara.edu.tr , 
e-mail:sevgisar98@gmail.com
**Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Eczacılık İşletmeciliği AD, 
06100, Sıhhiye-Ankara 
e-mail:bilgesozen@yahoo.com
Özet
   Tarihte eczacılık mesleğine ait çeşitli bilgilere, farklı uygarlıklarda yazılmış pek 
çok eserde rastlanmaktadır. Osmanlı Döneminde yazılmış önemli eserlerden biride, 
gerek Osmanlı, gerekse İslam Tıbbı için önemli kişilerden biri olan İbn-i Şerif’in 
1400’lü yıllarda yazmış olduğu Yadigâr’dır. 
   İbn-i Şerif; İbn-i Sina, İbn-i Baytar gibi ünlü hekimlerin bilgilerinden faydala-
narak,  genç  yaşından  beri  sürdürdüğü  hekimlik  mesleğine  büyük  katkılar 
sağlamıştır. Bu hekimin Yadigâr isimli eseri, Türkçe ve herkes tarafından kolayca 
anlaşılabilecek bir dille yazılmış olmasından dolayı ayrı bir öneme sahiptir. Eserin 
ilk  bölümünde  sağlığın  korunmasından,  ikinci  bölümünde  ise  hastalıkların 
tedavisinden bahsedilmektedir. Sağlıklı yaşam için çeşitli önerilerin de bulunduğu 
eserde,  pek  çok  hastalık  ve  bunların  tedavilerinde  kullanılabilecek  çeşitli 
şekillerdeki ilaçlarla ilgili bilgiler yer almaktadır.
Eserin ikinci bölümünde ise pek çok formülasyondan bahsedilmektedir. Bu formül-
asyonlar arasında yer alan yanık, yara, romatizma ve ağrı gibi bazı rahatsızlıkların 
iyileştirilmesi  amacıyla  çoğunlukla  bitkilerle  hazırlanan  merhem  formülleri  de 
dikkati çekmektedir.
   Bu çalışmada, söz konusu eserdeki merhemler tek tek incelenecek ve merhemlerin 
içeriklerinde bulunan maddelerin eserde belirtilen etkileri ile günümüzdeki etkileri 
karşılaştırılarak konu etraflı olarak tartışılacaktır.
Summary
   Various information about pharmacy profession in history have been found in 
many works written in different civilizations. One of the important works written 
during the Ottoman period is Yadigar which was written in 1400s by Ibn Sherif who 
is one of the important people of Ottoman and Islamic Medicine. 
   Ibn Sherif has made great contributions to the medical profession continued since 
a young age by benefited from the famous physicians’, such as Avicenna, Ibn 
Baytar, information. This physician’s work named Yadigar has a different signifi-
cance due to written in Turkish and a language that is easily understood by every-
one. In the first part of the work, the protection of health and in the second part the 
treatment of the disease is mentioned.  In the work in which there are several recom-
mendations for wellness, there are also information about many diseases and differ-
ent pharmaceutics can be used in this diseases’ treatment. 
In the second part of the work many formulations are mentioned. The ointment 
formulations which are used for the treatment of disorders such as burns, wounds, 
rheumatism and pain prepared by plants are remarkable formulas of them.
 
In this study, the ointments in this work will be examined one by one and 
the issue will be discussed in details by comparing effects of the substances men-
tioned in ointments in work and now.

Document Outline

  • islam_kitap1
  • islam_kitap2
  • islam_kitap3

Yüklə 6,58 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin