Yer: Van, Rescate Otel program ve özetler programme and abstracts

Tarihte ve İslam’da Kürtaj Problemi
The Problem of Abortion in the History and Islam
İsmail YAKIT
Prof.Dr.Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 
Felsefe Bölümü Başkanı, Kampüs/ANTALYA
[e-mail]
Özet
    Fransızca    “temizlemek,  kazımak,  arıtmak”  anlamına  gelen  “curer”  fiilinden 
türemiş olan curetage (=kürtaj) kelimesi, Türkçe’ye olduğu kadar,  hemen hemen 
bütün dillere bu teleffuz ve anlamla geçmiştir. Jinekolojik olarak rahmin “endome-
trium” adı verilen iç tabakasının kazınmasını ifade eder. Rahim içinde gelişmekte 
olan cenini yani embryon veya fetüsün dışarıya alınarak, gebeliği son verilmesi için 
tıbbî yöntemlerle yapılan bir uygulamadır.
Tarih boyunca bütün toplumlarda kürtaja başvurmanın pek çok sebepleri olmuştur. 
Gerek  tarih  öncesi  ve  gerekse  eski  uygarlıklar  döneminden  bugüne  kadar  her 
toplumda bir problem olarak ortaya çıkmış bir konudur. Çin, Mezopotamya, Eski 
Hint,  Eski  Mısır, Antik  Yunan  toplumlarında  çok  farklı  yöntemler  kullanılarak 
uygulanmıştır.  Ortaçağ  Batı  ve  İslam  dünyasında  ne  gibi  uygulamalar  yapıldığı, 
Özelikle  Osmanlılardaki  uygulamalardan  örneklerle  bu  bildirimizi  hazırlamak 
istiyoruz. Etik ve hukuki boyutundan ziyade, tarih boyunca toplumların geleneksel 
bir problemi olarak kürtajı ele almak istiyoruz.
Anahtar Kelimeler: Kürtaj, İslam, Antikçağ, Ortaçağ, 
Summary
The french word “curetage” comes from the verb “curer” and has the meanings of 
cleaning up, scratching and purifying.  This term has the same meaning and usage 
in  almost  all  the  languages  (except  English,  because  the  valid/current  term  in 
English is abortion).  Abortion expresses the gynecologic operation which occurs in 
the inner layer of the uterus.  It is a surgical procedure which aspires to terminate the 
pregnancy by ejecting the embryon or fetus.  
Through the history, all the societies have different reasons for having abortion.  
Besides, it has been a problematic issue for both prehistorics and ancient civiliza-
tions.   Abortion  was  practiced  with  various  techniques  in  China,  Mesopotamia, 
Ancient  Hindoo,  Egypt,  and  the  Greek.   The  aim  of  this  paper  is  to  clarify  the 
subject matter focusing on the Western Medieval Europe and the Islamic Middle 
Ages, especially the Ottoman period.  The problem of abortion will be discussed 
apart from its ethical and legal aspects.
Key words: Abortion, Islam, the Archaic Age, the Medieval Ages.
Basılamayan bir Fizyoloji Kitabının Öyküsü
The Story of a Physiology Textbook That Could Not be
Published
Mevlüt YAPRAK
Dr.Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji AD. EDİRNE
e-mail:[e-mail]
Özet
   Fizyoloji profesörü Talha Yusuf Bey ile Biyokimya doçenti bir fizyoloji kitabı 
yazarlar.  Kitap  1929  yılında  İstanbul  Üniversitesi  tarafından  basılmaya  başlanır. 
Ancak bilmediğimiz bir nedenle ilk üç formadan sonra basım işine ara verilir veya 
baskı durdurulur. 
        Kemal  Cenap  Bey  ilk  üç  formayı  görünce  “Bu  nasıl  eser?”  başlıklı  bir  yazı 
kaleme alır. Bu yazının 18 Ocak 1931 tarihli Vakit gazetesinde yayınlanması ile 
ilginç ve uzun bir süreç başlar. Kitap ve yazarları hakkında soruşturma açılır. Talha 
Yusuf Bey kısa bir zaman sonra tartışma ve soruşturma dışı kalır ama Rasim Ali 
Beyin görevine son verilir. Bu dört yıllık süreçte çok sayıda etik sorun yaşanmıştır:
1.Kitap  konusunda  Fizyoloji  Enstitüsü  Başkanı  Kemal  Cenap  Beyin  görüşü 
sorulmamış,  bilgi  verilmemiştir.  Fakat  Kemal  Cenap  Bey  konuyu  duymuştur  ve 
beklemededir.
2.Kemal  Cenap  Bey  konuyu  akademik  ortamda  tartışmaya  açmadığı  için 
eleştirilmiştir.
3.Taraflar kırıcı bir dil kullanmışlardır. Rasim Ali Beyin hazırladığı risale gerilimi 
en üst seviyeye taşımıştır.
  4.Rasim Ali  Beyin  Üniversiteden  uzaklaştırılma  gerekçeleri  de  mantıklı  ve  etik 
değildir.
Üniversite ile ilgili yasa ve yönetmeliklerdeki bazı eksiklikler de süreç içinde ortaya 
çıkmıştır.
Summary
   
   Physiology professor Talha Yusuf and Biochemistry associate professor Rasim Ali 
Bey write a physiology textbook. In 1929, Istanbul University begins publishing  
the book. After the first three issues published, the Project was terminated because 
of an unknown reason.
   When he saw the first three fascicles of the book, Prof. Dr. Kemal Cenap, Director 
of Physiology Enstitute of Istanbul University writes an article and asks what kind 
of book was that? After this critical published in the Vakit newspaper in 18 January 
1931, an interesting and long story begins. The University initiates an inspection. 
After  a  short  period, Talha Yusuf  Bey  was  excluded  from  the  investigation  and 
process. But Rasim Ali Bey was fired from University after two years. There have 
been some ethical problems in this four-year story: 
1.Medical Faculty and University don’t give any information to Director of Physiol-
ogy Enstitue about the physiology book. But Kemal Cenap was aware of the project 
and waited for the right time.
2.Kemal Cenap does not discuss the subject in an academic environment. 
3. Language of the parties are discouraging. A booklet writen by Rasim Ali Bey 
carries the stress to the highest peak.
 4.The reasons of the sacking of Rasim Ali Bey are not logical.
The story revealed some regulatory deficiencies in this process.
185

El- Kanun fi’t Tıbb’ın 1000. Yılında İbn-i Sina’nın Milliyeti 
ile İlgili Devam Eden Tartışmalar Hakkında…
About the Ongoing Discussions of Avicenna’s Nationality on 
the 1000th Year of El- Kanun fi’t Tıbb
Çağrı Zeybek ÜNSAL, Nüket Örnek BÜKEN*
**Prof.Dr.Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 
Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı
Hacettepe Biyoetik Merkezi 
06100 Sıhhiye - Ankara/ Türkiye
e-mails: 
Prof. Dr. Nüket Örnek Büken: [e-mail]
Çağrı Zeybek Ünsal: [e-mail]
Özet
Bilindiği üzere Batı’ da Hekimlerin Prensi “Avicenna” olarak anılan İbn-i Sina ile 
ilgili dünya literatüründe pek çok makale yazılmıştır. İbn- i Sina’ nın Türk mü yoksa 
İranlı  mı  olduğu  konusundaki  tartışmalar  günümüze  kadar  süregelmiştir.  Sosyal 
bilimler açısından yapılan çalışmalara bakıldığında İbn-i Sina’ nın 980’de Buhara 
yakınlarında  Afşana  Köyü’nde  doğmuş  olması  ve  o  dönem  o  bölgede  Türk 
hükümetlerinin hakim olması, Ali Emiri Kütüphanesi’nde 685 numaradaki yazma 
eserde varak 219 a’da Türkçe bir şiir yazmış olması ve İbn- i Sina’ nın kafatası 
incelenerek antropolojik  karakterinin Alpli insan (homo alpinus) olduğunun tespit 
edilmiş olması gibi nedenler İbn-i Sina’ nın Türk olduğuna dair birer kanıt olarak 
gösterilmiştir. Aynı  zamanda  Ord.  Prof.  Dr.  Şevket Aziz  Kansu  tarafından  1970 
yılında  İbn-i  Sina’  nın  kafatasının  bir  fotoğrafı  üzerinden  yapılan  antropolojik 
çalışma sonucunda, İbn-i Sina’ nın Türk olduğuna 1976 yılındaki bildirisinde yer 
verilmiştir.  Öte  yandan,  İbn-i  Sina’  nın  yaşadığı  dönemde  bilim  dilinin Arapça 
olması ve İbn- i Sina’ nın Hamedan’ da 1037 yılında ölmüş olması İbn- i Sina’ nın 
İranlı olduğunun kabulü için yeterli görülmemiş ve tartışılmıştır. 
Bu çalışmamızda İbn-i Sina’ nın yüzünün neye benzediğine ilişkin 2014 yılında 
yapılan  bir  yeniden  yüzlendirme  çalışması,  uzman  görüşleri  ile  birlikte 
değerlendirilmiş,  yeniden  yüzlendirme  ile  ortaya  çıkarılan  İbn-i  Sina’  nın  resmi 
dikkate  alınarak,  farklı  yöntemler  kullanıldığında  aynı  sonucun  elde  edilip 
edilemeyeceği tartışılmıştır.
 “Kanun” un 1000. Yılını kutladığımız bu yıl bu tartışmaları gündeme getirmek ve 
açıklamak arzusundayız.  
Summary
It is well known that there are many articles in the literature related to Avicenna who 
is  also  known  as  “The  prince  of  Physicians”  in  Western  Culture.It  has  been 
discussed  for  many  years  and  yet  even  today  is  still  a  point  of  dispute  whether 
Avicenna is a Persian or a Turk. For a long time Ibni Sina was considered an Arab, 
at the present the most widely accepted opinion seems to be that he is Iranian. The 
contemporary Turkish scholars consider him to be a Turk. 
According to the findings of social studies about Avicenna, it has determined that 
there are evidence about the nationality of Avicenna. Borning in a village of Afşana 
near Bukhara,Turkish governments’ sovereignty during his life time period in that 
geographical area, having a Turkish poem written in a book 685no, 219a at the Ali 
Emiri  Library, Avicenna’s  skull    which  has  an  antropological  character  just  as 
Alpine people (homo alpinus) have all been shown as evidences for Avicenna being 
a Turk. He has also been mentioned as a Turk in a presentation of Prof. Dr. Şevket 
Aziz Kansu in 1976 according to his antropological studies on the photograph of 
Avicenna’s skull that was obtained in 1970s. On the other hand, the facts that Arabic 
was used during his lifetime period as a scientific language, and that he died in 1037 
in Hamedan was not found to be sufficient to conclude that he was a Persian and 
thus has been discussed for years.  
In this study, a facial reconstruction study of Avicenna’s skull that was completed in 
2014, together with expert opinions were evaluated in order to define if it is possible 
or not to draw the same picture when different methods were used.  
Since we are celebrating the thousandth year of El-Kanun fi't-Tıbb this year, we 
would like to remind and explain these discussions mentioned above.  
Tarihte ve İslam’da Kürtaj Problemi
The Problem of Abortion in the History and Islam
İsmail YAKIT
Prof.Dr.Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 
Felsefe Bölümü Başkanı, Kampüs/ANTALYA
[e-mail]
Özet
    Fransızca    “temizlemek,  kazımak,  arıtmak”  anlamına  gelen  “curer”  fiilinden 
türemiş olan curetage (=kürtaj) kelimesi, Türkçe’ye olduğu kadar,  hemen hemen 
bütün dillere bu teleffuz ve anlamla geçmiştir. Jinekolojik olarak rahmin “endome-
trium” adı verilen iç tabakasının kazınmasını ifade eder. Rahim içinde gelişmekte 
olan cenini yani embryon veya fetüsün dışarıya alınarak, gebeliği son verilmesi için 
tıbbî yöntemlerle yapılan bir uygulamadır.
Tarih boyunca bütün toplumlarda kürtaja başvurmanın pek çok sebepleri olmuştur. 
Gerek  tarih  öncesi  ve  gerekse  eski  uygarlıklar  döneminden  bugüne  kadar  her 
toplumda bir problem olarak ortaya çıkmış bir konudur. Çin, Mezopotamya, Eski 
Hint,  Eski  Mısır, Antik  Yunan  toplumlarında  çok  farklı  yöntemler  kullanılarak 
uygulanmıştır.  Ortaçağ  Batı  ve  İslam  dünyasında  ne  gibi  uygulamalar  yapıldığı, 
Özelikle  Osmanlılardaki  uygulamalardan  örneklerle  bu  bildirimizi  hazırlamak 
istiyoruz. Etik ve hukuki boyutundan ziyade, tarih boyunca toplumların geleneksel 
bir problemi olarak kürtajı ele almak istiyoruz.
Anahtar Kelimeler: Kürtaj, İslam, Antikçağ, Ortaçağ, 
Summary
The french word “curetage” comes from the verb “curer” and has the meanings of 
cleaning up, scratching and purifying.  This term has the same meaning and usage 
in  almost  all  the  languages  (except  English,  because  the  valid/current  term  in 
English is abortion).  Abortion expresses the gynecologic operation which occurs in 
the inner layer of the uterus.  It is a surgical procedure which aspires to terminate the 
pregnancy by ejecting the embryon or fetus.  
Through the history, all the societies have different reasons for having abortion.  
Besides, it has been a problematic issue for both prehistorics and ancient civiliza-
tions.   Abortion  was  practiced  with  various  techniques  in  China,  Mesopotamia, 
Ancient  Hindoo,  Egypt,  and  the  Greek.   The  aim  of  this  paper  is  to  clarify  the 
subject matter focusing on the Western Medieval Europe and the Islamic Middle 
Ages, especially the Ottoman period.  The problem of abortion will be discussed 
apart from its ethical and legal aspects.
Key words: Abortion, Islam, the Archaic Age, the Medieval Ages.
Basılamayan bir Fizyoloji Kitabının Öyküsü
The Story of a Physiology Textbook That Could Not be
Published
Mevlüt YAPRAK
Dr.Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji AD. EDİRNE
e-mail:[e-mail]
Özet
   Fizyoloji profesörü Talha Yusuf Bey ile Biyokimya doçenti bir fizyoloji kitabı 
yazarlar.  Kitap  1929  yılında  İstanbul  Üniversitesi  tarafından  basılmaya  başlanır. 
Ancak bilmediğimiz bir nedenle ilk üç formadan sonra basım işine ara verilir veya 
baskı durdurulur. 
        Kemal  Cenap  Bey  ilk  üç  formayı  görünce  “Bu  nasıl  eser?”  başlıklı  bir  yazı 
kaleme alır. Bu yazının 18 Ocak 1931 tarihli Vakit gazetesinde yayınlanması ile 
ilginç ve uzun bir süreç başlar. Kitap ve yazarları hakkında soruşturma açılır. Talha 
Yusuf Bey kısa bir zaman sonra tartışma ve soruşturma dışı kalır ama Rasim Ali 
Beyin görevine son verilir. Bu dört yıllık süreçte çok sayıda etik sorun yaşanmıştır:
1.Kitap  konusunda  Fizyoloji  Enstitüsü  Başkanı  Kemal  Cenap  Beyin  görüşü 
sorulmamış,  bilgi  verilmemiştir.  Fakat  Kemal  Cenap  Bey  konuyu  duymuştur  ve 
beklemededir.
2.Kemal  Cenap  Bey  konuyu  akademik  ortamda  tartışmaya  açmadığı  için 
eleştirilmiştir.
3.Taraflar kırıcı bir dil kullanmışlardır. Rasim Ali Beyin hazırladığı risale gerilimi 
en üst seviyeye taşımıştır.
  4.Rasim Ali  Beyin  Üniversiteden  uzaklaştırılma  gerekçeleri  de  mantıklı  ve  etik 
değildir.
Üniversite ile ilgili yasa ve yönetmeliklerdeki bazı eksiklikler de süreç içinde ortaya 
çıkmıştır.
Summary
   
   Physiology professor Talha Yusuf and Biochemistry associate professor Rasim Ali 
Bey write a physiology textbook. In 1929, Istanbul University begins publishing  
the book. After the first three issues published, the Project was terminated because 
of an unknown reason.
   When he saw the first three fascicles of the book, Prof. Dr. Kemal Cenap, Director 
of Physiology Enstitute of Istanbul University writes an article and asks what kind 
of book was that? After this critical published in the Vakit newspaper in 18 January 
1931, an interesting and long story begins. The University initiates an inspection. 
After  a  short  period, Talha Yusuf  Bey  was  excluded  from  the  investigation  and 
process. But Rasim Ali Bey was fired from University after two years. There have 
been some ethical problems in this four-year story: 
1.Medical Faculty and University don’t give any information to Director of Physiol-
ogy Enstitue about the physiology book. But Kemal Cenap was aware of the project 
and waited for the right time.
2.Kemal Cenap does not discuss the subject in an academic environment. 
3. Language of the parties are discouraging. A booklet writen by Rasim Ali Bey 
carries the stress to the highest peak.
 4.The reasons of the sacking of Rasim Ali Bey are not logical.
The story revealed some regulatory deficiencies in this process.
186

El- Kanun fi’t Tıbb’ın 1000. Yılında İbn-i Sina’nın Milliyeti 
ile İlgili Devam Eden Tartışmalar Hakkında…
About the Ongoing Discussions of Avicenna’s Nationality on 
the 1000th Year of El- Kanun fi’t Tıbb
Çağrı Zeybek ÜNSAL, Nüket Örnek BÜKEN*
**Prof.Dr.Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 
Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı
Hacettepe Biyoetik Merkezi 
06100 Sıhhiye - Ankara/ Türkiye
e-mails: 
Prof. Dr. Nüket Örnek Büken: [e-mail]
Çağrı Zeybek Ünsal: [e-mail]
Özet
Bilindiği üzere Batı’ da Hekimlerin Prensi “Avicenna” olarak anılan İbn-i Sina ile 
ilgili dünya literatüründe pek çok makale yazılmıştır. İbn- i Sina’ nın Türk mü yoksa 
İranlı  mı  olduğu  konusundaki  tartışmalar  günümüze  kadar  süregelmiştir.  Sosyal 
bilimler açısından yapılan çalışmalara bakıldığında İbn-i Sina’ nın 980’de Buhara 
yakınlarında  Afşana  Köyü’nde  doğmuş  olması  ve  o  dönem  o  bölgede  Türk 
hükümetlerinin hakim olması, Ali Emiri Kütüphanesi’nde 685 numaradaki yazma 
eserde varak 219 a’da Türkçe bir şiir yazmış olması ve İbn- i Sina’ nın kafatası 
incelenerek antropolojik  karakterinin Alpli insan (homo alpinus) olduğunun tespit 
edilmiş olması gibi nedenler İbn-i Sina’ nın Türk olduğuna dair birer kanıt olarak 
gösterilmiştir. Aynı  zamanda  Ord.  Prof.  Dr.  Şevket Aziz  Kansu  tarafından  1970 
yılında  İbn-i  Sina’  nın  kafatasının  bir  fotoğrafı  üzerinden  yapılan  antropolojik 
çalışma sonucunda, İbn-i Sina’ nın Türk olduğuna 1976 yılındaki bildirisinde yer 
verilmiştir.  Öte  yandan,  İbn-i  Sina’  nın  yaşadığı  dönemde  bilim  dilinin Arapça 
olması ve İbn- i Sina’ nın Hamedan’ da 1037 yılında ölmüş olması İbn- i Sina’ nın 
İranlı olduğunun kabulü için yeterli görülmemiş ve tartışılmıştır. 
Bu çalışmamızda İbn-i Sina’ nın yüzünün neye benzediğine ilişkin 2014 yılında 
yapılan  bir  yeniden  yüzlendirme  çalışması,  uzman  görüşleri  ile  birlikte 
değerlendirilmiş,  yeniden  yüzlendirme  ile  ortaya  çıkarılan  İbn-i  Sina’  nın  resmi 
dikkate  alınarak,  farklı  yöntemler  kullanıldığında  aynı  sonucun  elde  edilip 
edilemeyeceği tartışılmıştır.
 “Kanun” un 1000. Yılını kutladığımız bu yıl bu tartışmaları gündeme getirmek ve 
açıklamak arzusundayız.  
Summary
It is well known that there are many articles in the literature related to Avicenna who 
is  also  known  as  “The  prince  of  Physicians”  in  Western  Culture.It  has  been 
discussed  for  many  years  and  yet  even  today  is  still  a  point  of  dispute  whether 
Avicenna is a Persian or a Turk. For a long time Ibni Sina was considered an Arab, 
at the present the most widely accepted opinion seems to be that he is Iranian. The 
contemporary Turkish scholars consider him to be a Turk. 
According to the findings of social studies about Avicenna, it has determined that 
there are evidence about the nationality of Avicenna. Borning in a village of Afşana 
near Bukhara,Turkish governments’ sovereignty during his life time period in that 
geographical area, having a Turkish poem written in a book 685no, 219a at the Ali 
Emiri  Library, Avicenna’s  skull    which  has  an  antropological  character  just  as 
Alpine people (homo alpinus) have all been shown as evidences for Avicenna being 
a Turk. He has also been mentioned as a Turk in a presentation of Prof. Dr. Şevket 
Aziz Kansu in 1976 according to his antropological studies on the photograph of 
Avicenna’s skull that was obtained in 1970s. On the other hand, the facts that Arabic 
was used during his lifetime period as a scientific language, and that he died in 1037 
in Hamedan was not found to be sufficient to conclude that he was a Persian and 
thus has been discussed for years.  
In this study, a facial reconstruction study of Avicenna’s skull that was completed in 
2014, together with expert opinions were evaluated in order to define if it is possible 
or not to draw the same picture when different methods were used.  
Since we are celebrating the thousandth year of El-Kanun fi't-Tıbb this year, we 
would like to remind and explain these discussions mentioned above.  
Türk Memlükler Döneminde (1250-1382) Reîsületıbbâlık
Riyasat al-atibba’ (Chief of Physicians) in Turkish Mamluk 
Period (1250-1382)
M. Fatih YALÇIN
Arş.Gör.Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Ozanlar Kampüsü 54040 
Adapazarı/Sakarya
e-mail:[e-mail],
Özet
    
     Eyyûbî ordusundaki Türk asıllı memlük emirler tarafından kurulan Mısır merke-
zli  Memlükler  Devleti  (1250-1517)  Türk  (1250-1382)  ve  Çerkez  (1382-1517) 
Memlükler  olmak  üzere  iki  dönemden  müteşekkildir.  Biz,  ele  aldığımız  konuyu 
Türk Memlükler dönemi ile sınırlandırmış bulunmaktayız. Bu dönemin en önemli 
özelliklerinden biri devlet teşkilatının temellerinin atılmasıdır. Memlükler devleti 
ile ilgili çalışmalara bakıldığında özellikle askerî sınıf ile ulemâ sınıfı hakkında pek 
çok çalışma bulmak mümkündür. Bununla birlikte Memlük toplumunda tüccarların, 
zanaatkârların  ve  hekimlerin  konumu,  Memlükler  döneminde  tıp  ilmi  ve  sağlık 
hizmeti veren müesseseler ile ilgili ise çok az çalışma mevcuttur. Böyle bir tablonun 
ortaya çıkmasında şüphesiz ki dönemin kaynaklarındaki bilgilerin azlığı en önemli 
faktörlerin başında gelmektedir.
Bu  çalışmada  Osmanlılar  döneminde,  daha  ziyade  hekimbaşılık  unvanı  ile  ifade 
edilen reisületıbbâlığın Türk Memlükler döneminde tıp alanında hangi uzmanlık 
alanlarını  kapsadığı,  bu  mansıbın  diğer  hekimleri  temsil  etmede  role  sahip  olup 
olmadığı, tıp ilmine vakıf, çok iyi yetişmiş ehliyetli kişiler arasından seçilerek bu 
makama  getirilen  reisületıbbâların  tayin  ve  azillerinde  öne  çıkan  hususlar, 
reisületıbbâlık görevinin devlet teşkilatı içinde protokoldeki yeri, reisületıbbâlığın 
tıp ilminin öğretildiği en önemli müesseselerden olan hastaneler ile ilişkisi Mem-
lükler  dönemi  kronikleri  ve  tabakatlarından  faydalanılarak  tespit  edilmeye 
çalışılacaktır.  Ayrıca  bir  hekimin  reisületıbbâlığın  yanısıra    bir  görevi  daha 
(müderrislik gibi) üstlenip üstlenmediğini de tespite çalışacağız. Memlük Sultanı 
Baybars’ın özel hekimliğini de yapan İbn Nefis (ö. 687/1288) gibi meşhur âlimlerin 
de reisületıbbâlık görevini üstlenmiş olmaları bu göreve ilgiyi artırmaktadır. Kısaca 
ifade  etmek  gerekirse  bütün  İslam  devletlerinde  devam  ettirilen  bu  müessesenin 
Türk Memlükler dönemindeki mahiyetini ortaya koymak bu çalışmanın en önemli 
hedefidir. 
  Summary
    The Mamluk government (1250-1517) centralized in Egypt, founded originally 
by Turkish emirs who were in the Ayyubid army, consists of two periods as Turkish 
Mamluks (1250-1382) and Circassian Mamluks (1382-1517). We have restricted 
our matter of research into Turkish Mamluk period. One of the most important char-
acteristics in this period is the foundation of governmental roots. It is possible to 
find many studies about military and intellectuals ranks of Mamluk period. Besides, 
there is less study about the position of merchants, physicians and craftsmen in the 
Mamluk  society  and  about  the  medical  institutions  providing  health  care  and 
science of medicine. Without any doubt, achieving such consequence is based on 
lack of information considering the period’s resources.
Riyasat al-atibba’ was mostly called as chief of physicians in Ottoman Empire. In 
this  work,  the  specialties  included  by  riyasat  al-atibba’  in  the  Turkish  Mamluk 
period and the question whether this distinction has got the function of representing 
the other physicians, the outstanding issues about assignation and deposal of quali-
fied ra’is al-atibba’s, the position of riyasat al-atibba’ in protocol, and its relation-
ship to hospitals will be tried to be determined by analyzing the Mamluk chronicles 
and biographical literatures. In addition, we will try to detect if the duty of a ra’is 
al-atibba’  has  to  fulfill  other  occupations  (such  as  teaching)  or  not. The  famous 
scholars  such  as  Ibn  Nafis  (d.687/1288)  who  was  private  physician  of  Baybars, 
sultan of Mamluk, were also a ra’is al-atibba’. This information increases interest to 
riyasat al-atibba’. To sum up, the most important aim of this study is pointing out 
the essence of the Mamluk period’s riyasat al-atibba’ which has been existed in 
every Islamic government.