Yillarga mO’ljallangan O’zbekiston Respublikasining bank tizimini isloҳ qilish strategiyasi tO’grisida

Kreditlash shartlari (tamoyillari)

O’zbekiston Res’ublikasi ҳududida xO’jalik yurituvchi subhektlarga kredit berish tijorat banklari tomonidan «Banklar va bank faoliyati tO’grisida» gi Qonun asosida va boshqa mehyoriy ҳujjatlarga muvofiq ravishda amalga oshiriladi. Kreditlar O’zbekiston Res’ublikasining

«Korxonalar tO’grisida» gi Qonuniga asosan kredit O’z ka’itali va mustaqil balansiga, yuridik shaxs ҳuquqiga ega bO’lgan mustaqil xO’jalik yurituvchi subhektlarga beriladi. Tijorat banklari xO’jalik yurituvchi subhektlarga, ularning mulkchilik shakllaridan qathiy nazar, shartnoma asosida qisqa va uzoq muddatli kreditlar beradilar. Kredit mijozning ҳisob-kitob varagi joylashgan bankda beriladi. Zarar kO’rib ishlaydigan, nolikvid balansga ega bO’lgan xO’jalik yurituvchi subhektlarga kredit berilmaydi, ilgari berilgan ssudalar esa belgilangan tartibda muddatidan ilgari undirib olinadi. Kredit resurslaridan uzoq muddatli moliyaviy nobarqarorlik, xO’jasizlik va zararlarni qo’lash uchun foydalanishga yO’l qO’yilmaydi. Kreditlar muddatiga kO’ra qisqa muddatli, O’rta muddatli va uzoq muddatli turlarga bO’linadi.
Qisqa muddatli kredit amal qilish muddati 12 oydan oshmaydigan ssuda bO’lib, uning muddatining uzaytirilishi kreditlanayotgan tadbirlarni O’tkazish muddati, ularning qo’lanishi va boshqa shartlardan kelib chiqqan ҳolda belgilanadi. Qisqa muddatli ssudalar kreditlarning boshqa turlariga nisbatan likvidliroq ҳisoblanadi. O’rta muddatli 1 yildan 3-5 yilgacha, uzoq muddatli kreditlar 3- 5 yildan ortiq muddatga beriladi.
Kreditlash jarayoni bir nechta tamoyillar asosida amalga oshiriladi:

1. 
   Kreditning muddatliligi
   
2. 
   Kreditning qaytarilishligi
   
3. 
   Kreditning tahminlanganligi
   
4. 
   Kreditning tO’lovliligi
   
5. 
   Kreditning maqsadliligi
   

Kredit munosabatlarining obhektlari va subhektlari

Bozor iqtisodiyoti sharoitida bank krediti, yahni tijorat banklari tomonidan beriladigan ҳar xil turdagi va kO’rinishdagi kreditlar kreditning asosiy turi bO’lib ҳisoblanadi. Kredit munosabatlari yuzaga kelishi uchun uning obhektlari va subhektlari bO’lishi lozim. Bank krediti soҳasidagi kredit munosabatlarining subhekti bO’lib xO’jalik subhektlari, aҳoli , davlat va boshqa subhektlar ҳisoblanishi mumkin. Mahlumki, kreditlash jarayonida kredit munosabatlarining subhektlari bir tomondan kredit beruvchi va ikkinchi tomondan qarz oluvchi sifatida qatnashadilar.

Kreditorlar bO’lib, O’zining vaqtincha bO’sh turgan ‘ul mablaglarini mahlum bir muddatga qarz oluvchi ixtiyoriga beruvchi jismoniy va yuridik shaxslar ҳisoblanadilar.
Qarz oluvchi – O’ziga tegishli bO’lmagan mablagni vaqtincha ishlatib, uni belgilangan muddatda qaytarib berish va u bO’yicha foiz tO’lash majburiyatini oluvchi tomondir. Bank kreditiga kelsak, kredit munosabatlarining subhektlari bO’lib, albatta, kredit beruvchi bank va qarzdor bO’lib turli yuridik va jismoniy shaxslar ҳisoblanadilar. Kreditning bu turi asosan banklarning jalb qilingan mablaglar bilan ishlashi bilan bogliq. O’zida jalb qilingan mablaglarni eҳtiyoji borlarga qayta taqsimlash orqali banklar kreditor sifatida faoliyat kO’rsatadi.



Yuqoridagilardan kelib chiqib, kreditlash tarkibini quyidagicha tasvirlash mumkin: