Yillarga mO’ljallangan O’zbekiston Respublikasining bank tizimini isloҳ qilish strategiyasi tO’grisida

Kreditni berishni ҳujjatlashtirish tartibi.

Kredit bO’yicha ҳujjatlar O’zbekiston Res’ublikasi Markaziy bankining 2000 yil 22 fevralda tasdiqlangan ҳolda 2001 yil 27
fevralda O’zgartirishlar kiritilgan „O’zbekiston Res’ublikasi banklarida kredit ҳujjatlarini yuritish tartibi tO’grisidagi nizom” asosida amalga oshiriladi.
Kreditni berish va ҳujjatlashtirish tartibi ҳozirgi ‘aytda markazlashtirilmagan va u tijorat banklari tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi. Lekin amaliyotda kO’rsatilishicha, kreditlashning umumiy ishlab chiqilgan tartibi ҳamon mavjud bO’lib, unga tijorat banklari amal qiladilar. Bunday tartibni shartli ravishda muҳim sxema, yahni kreditlashning asosiy umumiy sxemalari asosida tasvirlanishi mumkin.

1. 
   Kredit olish uchun ariza.
   

2. 
   Qarzdorning kreditga layoqatliligini baҳolash va kreditning iqtisodiy samarasini aniqlash.
   

3. 
   Kredit shartnomasining, garov tO’grisida shartnoma, kafolat, kreditni sugurtalashning xulosasi.
   

4. 
   Kreditni berish.
   

5. 
   Kreditni ishlatish bO’yicha joriy nazorat.
   

Kredit shartnomasining mazmuni va moҳiyati.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida tijorat banki va mijoz O’rtasidagi kredit munosabatlar kredit shartnomasiga asoslanadi. SHu bois bank tomonidan yuridik va jismoniy shaxslarni kreditlashni tashkil etishning asosiy xususiyatlaridan biri – bu ҳar bir kredit bitimining shartnomaviy xarakterga ega ekanligidadir.

“Banklar va bank faoliyati tO’grisida”gi qonunning 31-moddasida banklar va ularning mijozlari O’rtasidagi munosabatlari shartnomalar asosida amalga oshirilishi belgilangan bO’lib, amaliyotda banklar va mijozlar O’rtasidagi ҳar bir kredit munosabati shartnomaviy xarakterga ega.
Bank va qarz oluvchi O’rtasida tuzilgan kredit shartnomasi kredit bitimining ҳuquqiy-iqtisodiy shartlarini aniqlaydi. Va bu shartlar kredit munosabatlari ishtirokchilarining mavqeidan qathiy nazar O’zaro manfaatlarga asoslangan bO’ladi.
Kredit shartnomasi yuridik ҳujjat ҳisoblanib, uning barcha ‘unktlari bajarilishi tomonlar uchun majburiydir. Bu O’zbekiston Res’ublikasining Fuqarolik Kodeksi bilan belgilab qO’yilgan.
Kredit shartnomasining moҳiyati shundan iboratki, unga kO’ra bank (kreditor) shartnomada kO’rsatilgan shartlar asosida va unda belgilangan miqdorda qarz oluvchiga ‘ul mablaglarini kreditga berish, qarz oluvchi esa kreditni va unga ҳisoblangan foizlarni O’z vaqtida qaytarib berish majburiyatini oladi.
Kredit shartnomasida tomonlarning nomlanishi, shartnomaning amal qilish muddati, kredit bitimining ‘redmeti va shartlari, tomonlarning ҳuquq va majburiyatlari, bu majburiyatlarni bajarilishining ҳuquqiy kafolatlari kO’rsatilgan bO’ladi.
Kredit shartnomasi odatda yozma shaklda tuziladi va kerakli shaxslar tomonidan imzolanadi. gzma shaklda tuzilmagan kredit shartnomasi ҳaqiqiy ҳisoblanmaydi.
Fuqarolik Kodeksining 744-moddasiga asosan kredit shartnomasiga kO’ra, bir taraf – bank yoki boshqa kredit tashkiloti (kreditor) ikkinchi tarafga (qarz oluvchiga) shartnomada nazarda tutilgan miqdorda va shartlar asosida ‘ul mabalglari(kredit) berish, qarz oluvchi esa olingan ‘ul summasini qaytarish va uning uchun foizlar tO’lash majburiyatini oladi.