Yodgorov, Nodir Djalolovich

4.3-jadval 
davomi. 

---

105 
4.4-jadval. 
Topografik plandagi predmetlarning nomeri va nomi
 
1

asfalt yo`l
2

xo`jalik chegarasi 
3

 kanal 
4

tosh yo`l 
5

planlashtirilgan kanal 
6

qishloq chegarasi 
7

chuqurlik, jarlik 
8

tepaliklar 
9

so`qmoq yo`l 
10

damba va to`g’on
 
11

paxtazor 
12

poliz ekinlari 
13

bug’doyzor
 
14

uzumzor 
15

arpazor 
16

qorako`l chorvachiligi 
17

bog’
 
18

aralash bargli o`rmon 
19

o`tloq 
20

butazor
21

baland-pastlik qumloq 
22

armaturali beton ko`prik 
23

yog’och ko`prik
 
24

temir ko`prik 
25

temir yo`l 
26

radio, telefon liniyalari 
27

elektr uzatish liniyalari

(yog’och 
 stolbali) 
28

elektr uzatish liniyalari
(armaturali betonli stolba) 
29

dala shiypon 
30

tut plantatsiyasi 
31

gazoprovod 
32

daryo va ariqlar 
33

ko`l 
34

suv quvuri 
35

madaniy o`t (beda) 
36

makkajo`xori 
37

ekinzorlar chegarasi 
38

saksovul 
39

sut tovar fermasi 
 
4.12-
shakl 

---

106 
4.13-
shakl 
4.5-
jadval 

---

107 
4.5-jadval 
davomi 

---

108 
4.5-jadval 
davomi 

---

109 
4.5-jadval 
davomi 

---

110 
4.5-jadval 
davomi 

---

111 
4.5-jadval 
davomi 

---

112 
4.5-jadval 
davomi 

---

113 
4.5-jadval 
davomi 

---

114 
4.5-jadval 
davomi 

---

115 
Qabul qilingan shartli belgilar 
№ 
Belgilanishi 
Nomlanishi 
1 
H 
Gorizontal vaziyatda joylashgan asosiy 
proyeksiya tekisligi 
2 
А, В, 
C, ... 
Fazoda berilgan nuqtalar 
3 
a
3
, b
4
, c
5
,.... 
H tekislikdan 3,4,5 metr uzoqlikda 
joylashgan fazodagi 
А
, 
В
, 
С
nuqta 
proyeksiyalari 
4 
AB, CD, MN.... 
Fazodagi to'g'ri yoki egri chiziqlar 
5 
ab, cd, mn.... 
Fazodagi AB, CD, MN
,…
to'g'ri yoki egri 
chiziqlarning H
 
tekislikdagi proyeksiyalari 
6 
h 
Tekislikning gorizontali 
7 
P, Q, T, G,... 
Fazodagi umumiy vaziyatdagi tekisliklar 
8 
P
i
,Q
i
,T
i
,G
i
,... 
P, Q, T, G
,…
tekisliklarning qiyalik 
masshtabi 
9 
H
1
, H
2
, H
3
,... 
H tekislikdan 1, 2, 3
,…
metrga farq qiluvchi 
gorizontal tekisliklar 
10 
(А,В,
C); AB
‖
CD; AB
∩
CD 
Geometrik elementlari bilan berilgan 
tekisliklar 
11 
K
H
MN
 
to'g'ri chiziqning H tekislikdagi izi 
12 
P
H
P
 
tekislikning H tekislikdagi izi 
13 
A(a
2
), B(b
4
), C(c
5
)
,…
 
Fazodagi A,B,C nuqtalarning son belgili 
proyeksiyalari bilan yozilishi 
14 
AB(a
2 
b
7
), CD(c
3
d
8
) 
Fazodagi AB,CD kesmalarning son belgili 
proyeksiyalari bilan yozilishi 
15 
P(P
i
), Q(Q), N(N
i
) 
P,Q,N tekisliklarning qiyalik masshtablari 
bilan yozilishi 

---

116 
Qabul qilingan simvollar
Belgjlanishi 
Nomlanishi 
Misol 

(

) 
tegishli (tegishli 
emas) 
Masalan, A

F (A

F) A nuqta F 
shaklga tegishli (tegishli emas) yoki F 
shakl A nuqta orqali o'tadi (o'tmaydi) 
≡ (
) 
ustma-ust tushgan 
(utsma- 
ust tushmagan) 
Masalan, A≡B –
A va B nuqtalar 
ustma-ust tushadi; ((F
1
F
2
) 
–
F
1
va F
2
shakllar ustma-ust tushmaydi) 
∩
kesishgan 
Masalan, AB
∩
CD
–
AB vaCD to'g'ri 
chiziqlar o'zaro kesishadi ayqash 
to'g'ri chiziqlar 
ayqash to'g'ri 
cliiziqlar 
Masalan, AB
CD
–
AB va CD to'g'ri 
chiziqlar o'zaro ayqash 
‖ (#)
parallel (parallel 
emas) 
Masalan, AB||CD, (AB#CD) 
–
AB va 
CD to'g'ri chiziqlar parallel (parallel 
emas) 
┴
perpendikular 
Masalan, AB

CD 
–
AB va CD to'g'ri 
chiziqlar o'zaro perpendikular 
 

tekis yoki ikki yoqli 
burchak 
Masalan, 

ABC 
–
AB va BC to'g'ri 
chiziqlar orasidagi burchak 
AB^CD 
ikki to'g'ri chiziq 
orasidagi burchak 
Masalan, AB^CD 
–
AB va CD to'g'ri 
chiziqlar orasidagi burchak 
AB^P 
to'g'ri chiziq va 
tekislik orasidagi 
burchak 
Masalan, AB^P 
–
AB to'g'ri chiziq va P 
tekislik orasidagi burchak 
P^Q 
tekisliklar orasidagi 
ikki yoqli burchak 
Masalan, P^Q 
–
P va Q tekisliklari 
orasidagi ikki yoqli burchak 
yoki 
to'g'ri burchakning 
chizmadagi belgisi 
Masalan, 

ABC= 90
0

---

117 
ATAMA VA TUSHUNCHALAR IZOHLI LUG’ATI 
A 
 
Algoritm 
Masalani yechish rejasi yoki ketma-ketligi. 
Apparel 
Tuproq kovlanadigan yoki to'kiladigan joyga chiqish yoki 
tushish uchun qurilgan qiya yol. 
Asosiy proyeksiyalash 
tekisligi 
Gorizontal holda joylashgan nolinchi darajali H tekislik. 
Aylanish o'qi 
Fazodagi shaklni biror proyeksiyalar tekisligiga qulay 
holga keltirishda uni aylantirish uchun tanlangan to'g'ri 
chiziq. 
Aylanish radiusi 
Aylanish markazidan harakatlanuvchi nuqtagacha bo'lgan 
masofa. 
Aylanma yoki aylanish 
sirt 
Biror to'g'ri chiziqni, tekis yoki fazoviy egri chiziqni 
qo'zg'almas o'q atrofida aylanishidan nosil bo'lgan sirt. 
Aylantirish markazi 
Aylanish o'qi bilan aylantirish tekisligining kesishuv 
nuqtasi. 
Aylantirish tekisligi 
Biror shaklning nuqtasi orqali o'tuvchi aylanish o'qiga 
perpendikulyar tekislik. 
В 
 
Bergshtrix 
Nishab tekisliklarining qaysi tomonga qiyaligini 
ko'rsatuvchi biri uzun, biri qisqa chiziqlar. 
Berma 
Kanal yoki to'g'onlarning yuqori qismidagi yo'lakcha
D 
 
Diskret karkas 
Uzuq-uzuq karkas. 
E 
 
Egri chiziq 
Fazoda yoki tekislikda ma'lum yo'nalishda uzluksiz 
harakatlanuvchi biror nuqtaning qoldirgan izi. 
Ekvator 
Aylanish sirtidagi eng katta paralleli. 
Eng katta qiyalik 
chizig'i 
Tekislikda yotgan va uning gorizontal to'g'ri chizig'iga 
perpendikular bo'lgan to'g'ri chiziq. 
Epur 
Fransuzcha so'z boiib, «chizma» degan ma'noni bildiradi. 
F 
 
Fazoviy egri chiziq 
Hamma nuqtalari bitta tekislikda yotmagan egri chiziq.
Frontal 
proyeksiyalovchi 
tekislik 
Frontal (V) proyeksiyalar tekisligiga perpendikular 
bo'lgan tekislik. 
Frontal 
proyeksiyalovchi 
to'g'ri chiziq 
Frontal (V) proyeksiyalar tekisligiga perpendikular 
bo'lgan to'g'ri chiziq. 
Frontal tekislik 
Frontal (V) proyeksiyalar tekisligiga parallel bo'lgan 
tekislik. 
Frontal to'g'ri chiziq 
Frontal (V) proyeksiyalar tekisligiga parallel bo'lgan 
to'g'ri chiziq. 
G 
 
Gidrografiya 
Geografiyaning yer yuzasidagi suvlarni o`rganadigan va 

---

118 
tasvirlaydigan bilim. 
Gorizontal 
proyeksiyalar tekisligi 
Shaklning gorizontal proyeksiyalari yotgan gorizontal 
tekislik (H). 
Gorizontal 
proyeksiyalovchi 
tekislik 
Gorizontal (H) proyeksiyalar tekisligiga perpendikular 
bo'lgan tekislik. 
Gorizontal 
proyeksiyalovchi 
to'g'ri chiziq 
Gorizontal (H) proyeksiyalar tekisligiga perpendikular 
bo'lgan to'g'ri chiziq. 
Gorizontal tekislik 
Gorizontal (H) proyeksiyalar tekisligiga parallel bo'lgan 
tekislik.
Gorizontal to'g'ri 
chiziq 
Gorizontal (H) proyeksiyalar tekisligiga parallel bo'lgan 
to'g'ri chiziq. 
Geodeziya 
(grekcha geo-er, daio-o`lcham, ya`ni erni o`lchash 
demakdir). – yerning shakli va kattaligini o`lchash, yer 
yuzasida har xil injenerlik loyihalash ishlari va topografik 
xarita hamda plan tuzish uchun zarur bo`lgan geodezik 
tayanch punktlari tashkil qilish usullarini, geodezik 
asboblarning tuzilishini, ular bilan ishlash yo`llarini 
shrgatadi. 
I 
 
Ikkinchi tartibli 
aylanish sirtlar
Ikkinchi tartibli egri chiziqlarning o'z o'qlaridan biri 
atrofida aylanishidan hosil bo'lgan sirtlar. 
Ikkinchi tartibli sirtlar Biror to'g'ri chiziq bilan maksimum ikki nuqtada 
kesishgan sirtlar yoki tenglamasining darajasi ikkiga teng 
sirtlar 
Interpolatsiya 
To'g'ri chiziq proyeksiyasida butun son belgili 
nuqtalarning vaziyatini aniqlash. 
J 
 
Jipslashtirish usuli 
Aylantirish usulining xususiy xoli bo'lib, bunda 
aylantirish o'qi sifatida tekislikning biror izi qabul 
qilinadi va tekislik izi atrofida aylantirilib, tekislik biror 
(H yoki V) proyeksiyalar tekisligiga jipslashtiriladi. 
К 
 
Karkas 
Sirtlarni aniqlaydigan nuqtalar yoki chiziqlar to'plami. 
Kirish va chiqish 
nuqtalari 
To'g'ri chiziqlarni sirt bilan kesishish nuqtalari. 
Konkurent nuqtalar 
Bir proyeksiyalovchi nurda yotgan nuqtalar. 
Konus kesimlari 
Konus sirtini biror tekislik bilan kesishishidan hosil 
bo'lgan kesim yuza. 
Konturli plan 
Joyning relefi tasvirlangan plan. 
Koordinata o'qlari 
Proyeksiyalar tekisliklarining kesishgan chiziqlari. 
Ko'pyoq 
Bir necha tekisliklarning kesishuvidan hosil bo'lgan 
shakl.

---

119 
Ko'pyoq qirrasi 
Ko'pyoqlik yoqlarining kesishuv chiziqlari. 
Ko'pyoqlik 
Tomonlari tekis uchburchak yoki ko'pburchaklar bilan 
chegaralangan qirrali sirt. 
Ko'pyoqlik uchi 
Ko'pyoqlik qirralarining kesishuv nuqtalari. 
M 
 
Meridian 
Aylanish o'qi orqali o'tgan tekislikning aylanish sirti bilan 
kesishgan chizig'i. 
Meridian tekislik 
Aylanish o'qi orqali o'tgan tekislik. 
Metrik masala 
O’lchаsh bilаn bоg’liq bo’lgаn mаsаlаlаr (to’g’ri chiziq 
kеsmаsi, tеkis shаkl, burchаklаrning hаqiqiy kаttаligini 
аniqlаsh vа hokazo).