Yong’indan himoyalanishning zamonaviy texnik vositalarni organish

Yong’indan himoyalanishning zamonaviy texnik vositalarni organish.

Jumanazarov Hamroboy

Reja:

YONG’INDAN HIMOYALANISHNING ZAMONAVIY VOSITALARI.

YONG’IN O’CHIRISH USLUBLARI.

• YONG’INI O’CHIRISHDA QO’LLANADIGAN MODDALAR.YONGINNI OCHIRISH VOSITALARI.

Yong’inni o’chirish uslublari va o’t o’chirgich moddalarning xususiyatlariga mos ravishda yonginni ochirish vositalari tanlab olinadi.Uslub - tilning inson faoliyatining muayyan sohasi bilan bogʻliq vazifalariga koʻra ajratilishi. Kishilar faoliyatning barcha sohalarida aloqa qilish frazeologik, grammatik va fonetik vositalarni tanlash va ishlatishda birbirlaridan maʼlum darajada farq qiladilar.Ular asosiy, maxsus va yordamchi vositalarga bolinadi. Asosiy vositalar - yonginga ot ochirgich moddalarni (suv, kopik, kukun,karbonat angidrid gazi va boshq.) sepish uchun belgilangan. Bularga avtomobil, avtosisterna, motopompa, ot ochirgichlar ra boshqalar kiradi.
Maxsus vositalar - yonginni ochirishda maxsus ishlarni bajarish uchun ishlatiladi. Ularga avtonarvonlar va tirsakli kotargichlar, yoritish va aloqa avtomobillari shuningdek operativ avtomobillar kiradi.Yordamchi vositalar - yonginni ochirishdagi ishlarni bajarish uchun yetarli sharoit yaratadi. Bularga avtosuv quygichlar, yuk avtomobillari avtobuslar, traktor va boshqa mashinalar kiradi.Birlamchi ot ochirish vositalari yongin boshlanganda alangani keng tarqalib ketmasligini toxtatish va ochirish uchun qollaniladi.Ishlab chiqarish korxonalariga va qishloq xojaligi mashinalari uchun zarur bolgan birlamchi ot ochirish vositalariga talab Ozbekiston Respublikasi qishloq va suv xojaligi Vazirligining 1998 yil 12 iyundagi № 44 3-5-21 sonli qaroriga asosan aniqlanadi.Ot ochirgichlar - yongin boshlanish vaqtida ochirish uchun qollaniladi. Otochiruvchi moddalarning tarkibiga qarab ot ochirgichlar kopikli, suyuq, kukunsimon guruhlarga bolinadi.
Kopikli ot ochirgichlar - kimyoviy kopikli va mexanikaviy-havo turlarga bolinadi. Kimyoviy kopikli ot ochirgich OXP-10 yona boshlagan qattiq materiallarni, maydoni 1 m2 dan oshiq bolmagan turli yonuvchi suyuqliklarni ochirish uchun qollaniladi. OXP-10 ot ochirgich payvandlangan polat idishdan 128 iborat. Uning usti choyan qopqoq berkitkich tuzilma bilan kavsharlangan. Shtok prujinasiga rezinali klapan qoyilgan bolib, qol ushlagich berk vaziyatida kislotali stakan ogziga klapanni siqib turadi. qol ushlagich yordamida klapanni kotarib tushiriladi. Ot ochirgichning purkagichi maxsus membranabilan berkitilgan bolib, undan zaryad tola aralashmasdan chiqmaydi. Zaryadning kislota solingan stakani ot ochirgichning ogziga ornatilgan. Ot ochirgichni ishlatish qoidalari va uning asosiy ma'lumotlari korpusga yopishtirilgan yorliqda bayon etilgan. Kimyoviy kopik ot ochirgichlar bir yilda kamida bir marta qayta zaryadlanadi. Ot ochirgichning ishlash vaqti 50-70 sek, sochish uzunligi 6-8 m,kopik miqdori 40-55 l, kengayish darajasi 6 marta va turgunligi 40 daqiqa.OXP-10 kol ot ochirgachi OVP-10 havo-kopikli Karbonat angidridliot ochirgich ot ochirgichOVP-5 va OVP-10 havo-kopikli qol ot ochirgichlar turli moddalar va materiallar yona boshlaganda ochirish uchun belgilangan. Uni ishqoriy metallar, moddalar havosiz yonuvchi jismlar va tok ostida bolgan elektr qurilmalarni O’CHIRshda qollanilmaydi. Ularning ot ochirish samaradorligi bir xil hajmdagi kimyoviy kopikli ot ochirgichlarga nisbatan 2,5 marta ortiq.Neytral zaryadni amaliy qollanilishi yonginni ochirishdagi ot ochirgichning atrofidagi jismlar uchun zararsizdir. Chunki yongin ochirilgandan song havo-mexanikaviy kopik butunlay izsiz yoqoladi. OVP-5 va OVP-10 bir-biridan faqat korpusning hajmi bilan farq qiladi.
Karbonat angidrid gazli ot ochirgichlarda (OU-2, OU-5, OU-8 kol va OU-25, OU-80 aravachaga ornatilgan kochma) karbonat angidrid (SO2) ot ochirgich zaryadi hisoblanadi. Ularning tuzilishi bir-biriga oxshash. Belgidagi son qiymati idishning hajmini litrda ifodalanishini korsatadi.
Ot ochirgichlar siqilgan gaz bilan toldirilgan bolib, tok otkazmaydi. Shuning uchun ular tok ostida bolgan elektr qurilmalarni va katta bolmagan yonginni ochirish uchun moljallangan. Ot ochirgich polat idishning konusli rezbasiga sifon nay bilan latun ventil burab qotirilgan. Otni ochirishda uni ishlatish uchun ventil maxovikni ong tomonga oxirigacha buraladi. Uning trubkasidan chiqayotgan gaz yonuvchi jismga ventilni ochishdan oldin ropara qilinadi. Kukunli ot ochirgichlar. Sanoatda OP-1 "Sputnik", OP-1 "Turist", OP-2 va OP-10 kukunli ot ochirgichlar kop ishlab chiqariladi. Ularda zaryad sifatida quruq kukunlar olinadi. Kukunlar yonish doirasida kislorodni siqib chiqarib alangani mexanik ravishda ochiradi. Ular avtomobillar, ishqoriy tuproq, metallar, tok ostida bolgan elektr qurilmalar birdaniga 129 tez alangalanuvchi va yonuvchi suyuqlik va gazlarni ochirishda qollaniladi. Kukunning kamchiligi- sovitish xususiyati past. Shuning uchun kukun bilan ochirilganda qizigan jismlar yana alangalanib yoiishi mumkin.Yongin ochirish chorvachilik binolari joylashgan maydonda maxsus taxtalarga (shitlarga) terib qoyiladi.
Chorvachilik - qishloq xoʻjaligining asosiy tarmoklaridan biri. Ch. mahsulotlari yetishtirish uchun chorva mollarini boqish va urchitish bilan shugʻullanadi; aholini ish hayvonlari (ot, hoʻkiz, tuya, bugʻu), oziqovqat mahsulotlari (sut, qatiq, goʻsht, yogʻ, tuxum va boshqalar), yengil sanoatni xom ashyo (jun, teri, moʻyna va h.k.)Tosiqlar imoratlar orasidagi masofadan 100 m otga xavfli materiallar saqlanadigan joydan 50 m oraliqda qoyiladi. Yongin ochirish vositalari qizil rangga boyaladi, undagi yozuvlar esa oq rang bilan yoziladi. Har bir obektda albatga birlamchi ot ochirish vositalari bolishi kerak. Ishlab chiqarish binolarida va omborlarda yongin inventarlari bilan ta'minlash tashkilotlarining raqbarlariga yoki boshqa javobgar shaxslarga topshiriladi. Yongin inventari va qurilmalarining ot ochirishga bogliq bolmagan ishlarga qollash qat'iy man etiladi. Yongin ochirish vositalari ob'ektning maydoni va texnologik jarayonlarga qarab hisoblanadi.
Sprinkler qurilmalari suv quvurlari tarmoqidan iborat bolib, imoratni shipiga purkagich-kallaklar (forsunka-lar) quvurlarga burab mahkamlanadi. Bu tarmoqqa suv quvurlar yoki idishdan nasoslar yordamida suv beriladi. Qurshshaning asosiy qismi - sprinkler purkagich-kallak hisoblanadi. Harorat belgilangan qiymatdan oshib ketganda unga ornatilgan oson eruvchi metall erib ketadi va suv yoli ochiladi. Suv sprinkler lappagiga urilib maydalanib atrofga sochiladi. Lappaqdagi ornatma 72°, 95°, 141° va 182°haroratga moljallangan. Bu maqsadda suyuqlik toldirilgan shisha kapsula ornatgichlar ham ishlatiladi. Sprinklerlarni shunday joylashtirish kerakki, har bir kallak 12 m2 pol yuzasiga va yongin xavfi yuqori bolgan joylarda 9 m 2 yuzaga suv sochilishga moljallangan bo`lishi kerak.Bug‘ yordamida o‘chirish. Ba’zi bir sanoat korxonalarida ishlab chiqarish jarayonida juda ko‘p miqdorda bug‘ hosil bo‘lishi mumkin. Bunday korxonalarda yong‘in chiqqan taqdirda bug‘dan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Bug‘ bilan o‘chirishning asosiy qonuniyati shuki, xonalarga yuborilgan bug‘ kislorodga boy havoni siqib chiqarib, uning o‘rnini egallaydi. Bug‘ yonayotgan xonadagi asosiy bo‘shliqlarning hammasini to‘ldirib, kislorodni butunlay siqib chiqarishi kerak. Bunda hosil bo‘ladigan ortiqcha namlik o‘t o‘chirishning asosiy vositasi bo‘la olmaydi.Bug‘ bilan o‘t o‘chirishning mazmunini quyidagicha tushuntirish mumkin. Yong‘in bo‘layotgan xonaga qisqa muddat (5-10 minut) ichida ko‘p miqdorda, ya’ni u to‘lguncha bug‘ yuboriladi va tirqishlar iloji boricha berkitiladi. Bug‘ xonani butunlay qoplab, u yerdagi kislorodli havoni siqib chiqaradi. Havo tarkibidagi kislorod miqdori 14-16 foiz bo‘lganda yonish to‘xtaydi va tutash boshlanadi. Kislorod miqdori 8-10 foizga kamayganda tutash ham to‘xtaydi.Ko‘pik bilan o‘chirish. Ko‘pik bu suyuqlikning maydalangan tizimi bo‘lib, bunda havo bir-biridan suyuqlikning tarang sirtlari bilan ajratilgan bo‘ladi. Ko‘pik hosil qilishi uchun havo zarralarini suv qobig‘i bilan o‘rash, ya’ni havo zarralarini suvga singdirish kerak.Ishqorlar bilan kislotalar aralashmasining kimyoviy reaksiyasi, yoki suv bilan ko‘pik hosil qiluvchi modda va havo aralashmasini mexanik aralashtirish asosida ko‘pik hosil qilinadi. Kimyoviy ko‘pik 80% karbonat angidrid gazi, suv va 0,3% ko‘pik hosil qiluvchi moddadan tashkil topadi. Mexanik ko‘piklar esa 90% havo, 9,6% suv va 0,44% ko‘pik hosil qiluvchi moddadan iborat bo‘ladi.
Qattiq moddalar va yengil alangalanuvchi suyuqliklarni ko‘pik bilan o‘chirish yaxshi natija beradi. Ko’pik bilan o‘chirganda, u yengil alangalanuvchi suyuqlik yoki qattiq jism yuzasini yupqa ko‘pik qavati bilan qoplab, yonayotgan modda bilan havodagi kislorod o‘rtasida to‘siq hosil qiladi. Bundan tashqari ko‘pikning issiqlik o‘tkazish xususiyati juda past bo‘lganligidan, yonayotgan yuzadan issiqlikning suyuqlik yuzasiga ta’sir etishiga to‘sqinlik qiladi.Maxsus kimyoviy vositalar yordamida o‘chirish:Yonuvchi metallarni o‘chirish juda mushkul ish. Bunday yonuvchi metallar qatoriga kaliy, natriy, litiy, sirkoniy, magniy va boshqalarni kiritish mumkin. CO2magniyning yonishini tezlashtirib yuboradi. Yonayotgan metallga suv sepib o‘chirmoqchi bo‘lsangiz, unda portlash ro‘y berib, metall parchalari ancha uzoq masofalarga tarqalib, yonish zonasini kengaytirib yuboradi. Hattoki, quruq qum ham yonayotgan metall ta’siriga tushib qolishi va qumning parchalanishi kuzatiladi. Bunda sof kremniy birikmalari hosil bo‘ladi. Kremniy namlikni o‘ziga tortib, reaksiyaga kirishadi, natijada yonuvchi va zaharli kremniy oksidi hosil bo‘ladi. Shuning uchun bunday metallarni o‘chirishda maxsus kimyoviy kukunlardan foydalaniladi. Asosan kukunsimon grafit, natriy karbonat Na2CO3, magniy karbonat MgCO3, magniy peroksidi MgO2 va ularning aralashmalari, shuningdek, suyultirilgan inert gazlardan foydalanish mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.“O’zbekiston.Milliy.Ensiklopediyasi”,O’zbekistonmilliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti,2005-yilToshkent.
2. Wikipedia.org
3. Lex.uz
4. Arxiv.uz4.Internet malumotlari asosida tayorlandihttp://fayllar.org
Xulosa
Respublikamizda yong'in xavfsizligiga qarshi chora tadbirlar kundan kunga rivojlantirilmoqda. Har yili qish mavsumi boshlanmasdan oldin yong'in haftaligi o'tkaziladi va aholi yashash joylaridagi is gazi va boshqa isitish asboblarini holati ko'rib chiqiladi, nosoz bo'lib qolganlari almashtiriladi. Yong'in chiqqan holatlarda o't o'chiruvchilar tezlik bn borib yong'inni zamonaviy texnikalar bilan yong'inni bartaraf etadilar. Hozirgi kunda o't o'chiruvchilar zamonaviy mashina va sbob uskunalar bilan ta'minlangan.
E’tiboringiz uchun rahmat!