Yosh buxoroliklar


Buxoro Xalq Sovet Respublikasining ma’muriy-hududiy bo‘linishi (1920-1924 yy.)



Yüklə 226,63 Kb.
səhifə2/3
tarix25.11.2022
ölçüsü226,63 Kb.
#70541
1   2   3
1917-1924-yillarda buxoro hududi

Buxoro Xalq Sovet Respublikasining ma’muriy-hududiy bo‘linishi (1920-1924 yy.)



Viloyatlar

Tumanlar va kentlar

1

Boysun

Boysun, Darband, Qumqo‘rg‘on

2

Qarshi

Beshkent, Koson, Chim

3

Buxoro

Vobkent, Boyoviddin, G‘ijduvon, Qorako‘l

4

G‘uzor

G‘uzor, Tangatushar, Yangi, Qamashi

5

Karmana

Ziyoviddin, Karmana, Xatirchi

6

Nurota

Qo‘shrabot, Nurota, Naymantopdi

7

Sariosiyo

Sariosiyo, Yurchi, Qoratog‘

8

Shaxrisabz

Kitob, Chiroqchi, Shaxrisabz, Yakkabog‘

9

Sherobod

Termiz, Sherobod, Kalif

10

Garm

Garm, Darvoz, Jirgitol, Xaid, Qal’ai Labiob

11

Dushanbe

Hisor, Dushanbe, Fayziobod, Yavan, Yangibozor

12

Ko‘lob

Ko‘lob, Mo‘minobod, Xovalang

13

Qo‘rg‘ontepa

Kobadiyon, Qo‘rg‘ontepa, Saroy

14

Karki

Qiziloyoq, Karki, Xaloch, Xojamboz

15

Chorjo‘y

Denov, Chorjo‘y, Sayot, Farob

1920 yilning kuzida Buxoro Xalq Respublikasida dastlabki ma’muriy-hududiy bo‘linish o‘tkazilib, u viloyatlar, tumanlar, kentlar va qishloqlarga ajratildi. Respublikaning poytaxti Buxoro shahri muhim siyosiy-ma’muriy markaz bo‘lib, bu yerda mamlakatning ijtimoiy-siyosiy hayotini iqtisodiy va madaniy rivojlanishini boshqaruvchi barcha tashkilotlar to‘plangan edi. Ta’kidlash joizki, Buxoro respublikasidagi ma’muriy-hududiy bo‘linish ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy vaziyatga qarab tez-tez o‘zgarib turgan. Misol uchun, BXSR da 1922 yilda 7 ta, 1923 yilda 8 ta, 1924 yilda 15 ta viloyat mavjud edi.
1924 yil 1 oktyabrda Butunbuxoro MIK qarori bilan Buxoro respublikasida ma’muriy-hududiy bo‘linish qayta o‘tkazilib viloyatlar o‘rniga quyidagi 5 ta okruglar tuzildi:

  1. Zarafshon okrugi – Buxoro, Karmana, Nurota viloyatlari;

  2. Qashqadaryo okrugi – Qarshi va Shaxrisabz viloyatlari;

  3. Surxondaryo okrugi – Sherobod, Termiz, Boysun, Qarluq, Qobadiyon, Qo‘rg‘ontepa tumanlari;

  4. Turkman (Amudaryo) okrugi – Karki va Chorjo‘y viloyatlari;

  5. Sharqiy Buxoro okrugi – Ko‘lob, Boysun, Sariosiyo, Garm, Dushanbe, Qo‘rg‘ontepa viloyatlari.

Buxoro respublikasi Afg‘oniston davlati, Xorazm respublikasi va Turkiston ASR bilan chegaradosh bo‘lib, unda mustaqil davlatchilikning Konstitutsiya, bayroq, gerb, poytaxt, milliy valyuta, qo‘shin kabi belgilari mavjud edi. Respublikada 1921 yil 11 martda o‘zbek tili davlat tili deb e’lon qilingan.
Buxoro Xalq Sovet Respublikasi
BXSR ning oliy organi Umumbuxoro qurultoyi hisoblangan. Umumiy MIK oliy nazorat organi sifatida Buxoro Respublikasining hukumati Xalq Nozirlar SHo‘rosi ustidan ham faoliyatni amalga oshirgan. Xalq Nozirlar SHo‘rosi davlat boshqaruvining oliy organi bo‘lib, ijro-farmoyish sohasida keng vakolatlarga ega bo‘lgan. Mahalliy hokimiyat organlari viloyat, tuman, kent xalq sho‘rolarining kengashlari va ularning ijroya qo‘mitalaridan tashkil topgan.
BXSRdagi qishloq, ovul doirasidagi mahalliy hokimiyat qishloq va ovul aholisining umumiy yig‘ilishi orqali amalga oshirilgan. U oqsoqol tomonidan chaqirilgan va oqsoqol qishloq, ovul aholisi umumiy yig‘ilishi tomonidan bir yil muddatga saylangan.
1921 yil 18-23 sentyabrda Butunbuxoro xalq vakillarining II qurultoyi bo‘lib o‘tdi va unda BXSR Konstitutsiyasi qabul qilindi.
Buxoro Xalq Sovet Respublikasi Konstitutsiyasi
Kirish, 16 ta bob, 5 ta bo‘lim va 79 moddadan iborat ushbu konstitutsiya BXSR fuqarolarining huquq va erkinliklarini qonun yo‘li bilan mustahkamladi. Unda davlatni idora etish uchun xalqning barcha vakillari ishtirok etishi alohida ta’kidlab qo‘yildi, xususiy va savdo erkinliklari o‘z ifodasini topdi.
Konstitutsiya BXSR hududida yashovchi barcha fuqarolarga teng siyosiy huquqlar berdi. Konstitutsiyaga ko‘ra, BXSRning oliy organi – Butunbuxoro xalq vakillari qurultoyi bo‘lib, u har 2000 saylovchiga bir vakil saylanadigan 350 a’zodan iborat edi.
Qurultoy har yili bir marta chaqirilar, unda respublika konstitutsiyasini qabul qilish va unga o‘zgartirishlar kiritish, hukumatning hisoboti va davlat byudjetini tasdiqlash kabi muhim masalalar ko‘rilar edi. Konstitutsiyaga ko‘ra, qurultoylar o‘rtasida qonun chiqaruvchi va nazorat qiluvchi oliy organ Butunbuxoro MIK hisoblanib, Xalq Nozirlar SHo‘rosi davlat hokimiyatini ijro qiluvchi va boshqaruvchi oliy organ sifatida o‘z vazifasini saqlab qoldi. Xalq Nozirlari SHo‘rosi tarkibiga rais va xalq nozirlari kirgan. Xalq nozirliklari – adliya, ichki ishlar, harbiy ishlar, maorif, sog‘liqni saqlash, mehnat va ijtimoiy ta’minot, savdo va sanoat, moliya, dehqonchilik, davlat nazorati tarkibida tashkil etilgan.
Q.Rajabov tadqiqotlariga ko‘ra, BXSRning hududi 182,2 ming km² bo‘lib, 1920 yilda aholisi qarib 3-3,5 mln., 1922 yilda 2,8 mln. kishi bo‘lgan. Buxoro respublikasida asosan 65% o‘zbeklar, shuningdek, 14% tojiklar, 9% qozoqlar, 7% turkmanlar, 1,1% forslar va boshqa xalqlar yashaganlar.
BXSRda 1920 yil sentyabrida boshlab milliy valyuta muomalaga kiritilib, 1922 yil oxirida pul islohoti o‘tkazilgan bo‘lsa-da, 1923 yil yozidan boshlab milliy valyuta Rossiya rubliga almashtirildi.
BXSR hukumati jamiyatni demokratik tarzda yangilash uchun soliq tizimini isloh qildi. Amirlik davridagi turli soliq va o‘lponlar bekor qilindi. 1921 yil 26 noyabrda Butunbuxoro MIK “BXSRdagi davlat soliqlari to‘g‘risida qonun” qabul qilib, unga ko‘ra, 5 ta soliq turi – ushr (hosilning undan bir qismi), zakot (chorvaning qirqdan bir qismi), hunarmandchilik ustaxonalari uchun soliq, savdogarlardan bojxona solig‘i, turli hujjat va shartnomalar tuzilganda maxsus soliq olinadigan bo‘ldi.
Rossiyadagi bolshevistik hukumat BXSR hukumatiga doimiy ravishda tazyiq o‘tkazib keldi. 1923 yil 3 iyunda Moskvadan kelgan bir guruh komissiya BXSR hukumati ishlaridan qoniqmayotganligi hamda “sotsialistik o‘zgarishlarni” jadallashtirish lozimligini ta’kidladilar. Buxoro hukumatida kommunistlarning ta’siri tobora kuchayib borib, hukumat tarkibi “tajribali sovet xodimlari” bilan to‘ldirib borildi. Natijada 1924 yil 18-20 sentyabrda bo‘lib o‘tgan Butunbuxoro xalq vakillarining V Qurultoyida BXSR Buxoro Sovet Sotsialistik Respublikasiga aylantirildi. BSSRning tuzilishi komunistlar tomonidan sun’iy tarzda amalga oshirilgan hodisa bo‘ldi. Oqibatda taraqqiyotning demokratik yo‘li inkor etilib, “sotsialistik yo‘nalish” tanlandi. 1924 yil noyabrida BSSR tugatilib, uning hududlari O‘zSSR va TSSR tarkibiga kiritildi.


Yüklə 226,63 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin