Yosh olimlar ilmiy-amaliy konferensiyasi

---

YOSH OLIMLAR 
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
 
in-academy.uz/index.php/yo 
143 
О‘ZBEK RAQS SAN’ATINING O‘TMISHI VA BUGUNGI KUNDAGI AHAMIYATI 
Ulug‘bek Doulov 
O‘zDXA Urganch filiali 
Yoshlar ittifoqi yetakchisi 
https://doi.org/10.5281/zenodo.7976581
 
 
Annotatsiya:
maqolada o‘zbek raqs san’ati tarixi, bosib o‘tgan yo‘li, raqs san’ati rivojlanishiga 
hissa qo‘shgan ustozlar va hozirgi kunda mamlakatimizda raqs san’atini rivojlantirishga 
qaratilgan qaror va farmonlar haqida so‘z yuritiladi.
Kalit so‘zlar:
tarix, marosim, raqs san’ati, ijro mahorati, raqs ta’limi, raqqos va raqqosa.
O‘zbek milliy raqs san’ati bugungi kungacha tarixan juda katta davrni boshidan o‘tkazdi. 
Uning qadimiy ildizlari, o‘tmish tarixi qadimgi diniy marosimlar, xalq o‘yin va tomoshalariga 
borib taqaladi. Raqs san’atining eng qadimiy shakllari raqs bo‘lmasa-da, qadimda, ibtidoiy 
davrda ritmik montomima, kiyinchalik tosh, yog‘och, qadimda aholi foydalangan turli buyum 
va asbob-uskunalar yordamida shakllanganini hozirgi davrda ham raqs san’ati ijrosida 
saqlanib qolganligini ko‘rish mumkin.
Barcha xalqlarda bo‘lgani kabi, o‘zbek raqslarini qadim zamonlarda vujudga kelishi haqida 
arxeologik qazilmalar jarayonida topilgan raqqos va raqqosalarning haykalchalari, qadimiy 
g‘orlar va qoyatoshlarga chizilgan tasvirlar, kitob miniatyuralari dalolat beradi. Jahon 
sivilizatsiyasi rivojlanishi bilan raqs san’ati ham rivojlanib boraverdi. O‘zbek raqs san’atining 
o‘zida turli maktablar, yo‘nalishlar vujudga keldi va mahalliy raqslar taraqqiyot tufayli milliy 
raqs maqomigacha o‘sib bordi. Raqs san’ati ayniqsa, Sharq Renessansi, ya’ni Amir Temur va 
temuriylar davrida ravnaq topdi. Unda ayniqsa xotin-qizlarning o‘rni katta bo‘ldi. Raqslarda 
rang-baranglik tarixiy qatlamlar yaqqol ko‘zga tashlanib turdi. Keyinchalik ham raqs fidoyilari 
tufayli o‘zbek milliy raqsi rivojlanishda davom etadi va hozirgacha saqlanib qolgan holda 
ajoyib raqslar vujudga keldi.
XIX asr oxri XX asr boshlariga kelib o‘zbek raqs san’ati o‘z qadim an’analari bilan bir qatorda 
dunyo miqyosida shakllangan yangicha tamoyillar asosida rivojlanish yo‘liga o‘tdi.
Milliy merosimiz ko‘p yillik an’analarni saqlab qolgan holda yangicha badiiy tamoyillar 
asosida rivojlanish yo‘liga o‘tdi. Bugungi kunda milliy raqs san’atimiz o‘zining ko‘p yillik 
an’analarini davom ettirish bilan bir qatorda yangi tajribalar hamda ijodiy tamoyillarni 
namoyon etib kelmoqda. Qadimdan xalq tomonidan sevib ijro etilib, avlod-ajdodlargacha 
yetib kelgan raqslarga e‘tibor berilmagan. Shu sababdan ham xalqimizning ma’naviy-madaniy 
merosi oyoq osti qilingan va izchil о‘rganilmagan. Oddiy xalq ichidan chiqqan va asosiy 
faoliyatini xalq ichida olib borgan raqs san’ati ustalariga turli qarshiliklar, tahdidlar qilingan. 
Chunki ular о‘z raqslari bilan jamiyatdagi illatlarni fosh etishgan, oddiy xalqqa yaxshi kayfiyat 
ulashib, ularni nurli hayot haqidagi orzulariga albatta, yetishishlarga ishontirishgan. Shuning 
uchun xalq ularni sevgan va ardoqlagan. Oddiy xalq ichidan chiqqan juda kо‘pgina iste’dodli 
raqqos va raqqosalar yovuz zulmkorlar tomonidan umri erta sо‘ndirilgan.
Raqslar turmushdagi va mehnatdagi biror harakat va holatlarga taqlid ma’nosida vujudga 
keladi va raqs harakatiga aylanib qoladi. Keyinchalik ularga yanada ishlov berilib nazokatlilik 
baxsh etilaverdi. XX asr boshlaridan o‘zbek sahna raqsi alohida mustaqil san’at sifatida 
rivojlandi. Muhiddin Qori Yoqubov, Yusufjon qiziq Shakarjonov, Usta Olim Komilov, 
Tamaraxonim, Isohor Oqilov, Mukarrama Turg‘unboyeva, Gavxar Rahimova kabi ko‘plab raqs 
san’ati fidoyilari uning muvaffaqiyatli rivojlanishini ta’minladilar. Fidoyi baletmeyster, 

---