Yuqumli kasalliklari haqida umumiy tushuncha. Infeksiyaning tarqalish yo`llari

Immunitet turlari.Immunitet 2 turga bo`linadi:
1.Tug`ma immunitet - onadan bolaga beriladi.Lekin bu immunitet bolaning birinchi yoshidayoq, hatto birinchi oylardayoq o'z kuchini yo'qotadi.
2.Odam hayoti davomida orttirilgan immunitet. Bu immunitet o'z navbatida ikki turga bo'linadi:
a) orttirilgan tabiiy faol immunitet. Odam biron bir yuqumli kasallik bilan xastalanib tuzalgandan keyin, uning tanasida ana shu yuqumli kasallikni qo'zg'atadigan mikrob (virus) ga qarshi hosil bo`ladi. Buning natijasida bu odam butun umri davomida ana shu yuqumli kasallik bilan hech qachon takror kasallanmaydi. Masalan: qizamiq, nizomiq, qora chechak, tepki, bo'g'ma, ko'kyo'tal kabi yuqumli kasalliklar bilan odam faqat bir marta kasallanishi mumkin. Lekin, ta'kidlash lozimki, hamma yuqumli kasalliklarning mikrob (virus) lariga qarshi immunitet hosil bo'lavermaydi. Masalan, gripp, ichburug', sarg'ayma va boshqa kasalliklar bilan kasallanib, tuzalgan odamda bu kasallik mikrobi, virusiga qarshi immunitet hosil bo'lmaydi. Shu bois, odam bu kasalliklar bilan takror kasallanishi mumkin.
b) orttirilgan sun`iy faol immunitet. Sog`lom odamni (asosan bolalarni) qandaydir yuqumli kasallikni qo`zg`atuvchi mikrob (virus) ga qarshi maxsus tayyorlangan vaksinalar bilan emlash natijasida, sun`iy usul bilan immunitet hosil qilinadi.
O`zbekiston Respublikasida hozirgi vaqtda chaqaloq tug'ilganining birinchi kunidan boshlab, to 16 yoshgacha bo`lgan sog` o`smirlar 9 xil yuqumli kasalliklarga qarshi jadval bo`yicha maxsus tayyorlangan vaksinalar bilan emlanadi.
Bu kasalliklar quyidagilar:
l.Virusli gepatitning B turiga qarshi; 2.Silga qarshi; 3.Poliomiyelitga qarshi; 4.Difteriya; 5.Qoqshol; 6.Ko'kyo'talga qarshi; 7.Qizamiqqa qarshi; 8.Nizomiqqa qarshi; 9.Epidemik parotit (tepki) ga qarshi.
Passiv immunitet. Odam og'ir kechadigan yuqumli kasallik bilan kasallanganda, uni davolash maqsadida maxsus zardob yoki gammaglobulin yuborish natijasida hosil qilinadi.
Zardob va gammaglobulin tarkibida yuqumli kasallikning mikrobi (virusi)ga qarshi tayyor antitelo, antitoksinlar bo'ladi.
Gammaglobulin davolash maqsadida qo'llanishidan tashqari, aholi orasida biror yuqumli kasallik tarqalganida, uning oldini olish uchun profilaktika maqsadida, asosan, yosh bolalarga qo'llanadi.
Zardob, gammaglobulin yuborish yo'li bilan hosil qilingan passiv immunitet odam organizmida qisqa muddat saqlanadi (ko'pi bilan 1-2 oy).