‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

Texnik ishlatish qoidalarining m e ’yorlari.
J ih o zlar quyidagi 
m uddatlard a kapital ta ’mirga tortiladi:
о moyli uzgichlar va ularning yuritmalari, yuklama uzgichlari 
va ajratkichlar — har 3—4 yilda 1 marta;
• havoli uzgichlar — har 2—3 yilda 1 marta;
• boMgichlar va ochiq pichoqli qisqa tutashtirgichlar va ularning 
yuritmalari — har yili kamida 1 marta. Ichki qurilmalardagi shina 
ajratkichlarini ta ’mirlash — zarurat bo ‘yicha.
Uzuvchi apparatlarning joriy ta’miri ham da ularning ishlashini 
tekshirish (sinab ko ‘rish) zarurat bo'yicha korxonalarning bosh 
muhandislari tomonidan belgilangan muddatlarda amalga oshiriladi. 
Joriy ta’mirning hajmi, qoidaga ko‘ra, tashqi ko‘rik, tozalash, ishqala- 
nuvclii qismlarni moylash, kontaktlarning o ‘zgarmas tokka qarshiligini 
oMchash bilan cheklanadi. Quyida misol tariqasida havoli uzgichlarni 
joriy ta’mirlashda bajariluvchi ishlarning taxminiy hajmi keltirilgan.
Qolgan apparatlarning (tok va kuchlanish transformatorlari, 
razry ad n ik lar, aloqa k o ndensatorlari va sh.k.) kapital t a ’miri 
profilaktik sinov va ko'riklarning natijalariga bogMiq holda, joriy 
ta ’miri esa zarurat b o ‘yicha amalga oshiriladi.
Uzgichlar chegaraviy qiymatining 30—60 % ini tashkil qiladigan 
qisqa tutashuv tokini uzganda, agar uzishlarning umumiy soni moyli 
uzgichlar uchun 10 tadan, havoli uzgichlar uchun 15 tadan oshsa, 
ular davlat standartiga muvofiq navbatdan tashqari ta’mirga chiqariladi.
Ta ’mirlar oralig'idagi davrni uzaytirish.
Energotizim da ishlatish 
tajribalariga asoslangan holda tez-tez uzgichlarni navbatdagi ka­
pital t a ’mirlashdan voz kechiladi va ta ’mir faqat oMchov va sinovlar 
jaray o n id a aniqlangan defektlarni bartaraf etishga zarurat hosil 
boMgan hollardagina amalga oshiriladi. Tajriba shuni ko ‘rsatadiki, 
uzgichning holatini uni ochm asdan va yoym asdan turib ulash va 
u zish n in g xususiy vaqti, q o ‘zg‘aluvchan k o n ta k tla rn in g hara-
77

---

katlanish tezligi egri chizigMni olish, k o n t a k t b o s i m i n i tekshirish 
va kontaktlarning o ‘tish qarshiliklarini o ‘lc h a s h a s o s id a y e tarlich a 
yaxshi baholanishi m um kin. Agar oMchash ( h a m d a s in o v ) nati- 
jalari m e ’yorlarni qoniqtirsa, u h o ld a u z g ic h b u n d a n k e y i n ham
ishlatishda ta ’mirsiz qoldirilishi m u m k in d e b h i s o b l a n a d i va uni 
ochishni yanada kechroq m u d d a tg a q o ld ir ila d i.
T a ’mirlar orasidagi m u d d a tn in g u z a y is h i y u q o r i d a r a ja d a g i 
ishlatish madaniyatidan darak beradi. E n e r g o t i z i m l a r n i n g ilg‘or 
korxonalari uzgichlarning kapital t a ’m irin i 5 — 6 y ild a 1 m a rta
amalga oshiradi.
Kontaktlarning holatini tekshirish usliibi.
M o y li u z g ic h l a rn in g
kontaktlarini bakni ochm asdan turib te k sh irish k o n t a k t b o sim in i 
xarakterlovchi siqilish qiymati va k o n ta k t t i z i m i n i n g o ‘tish q ar- 
shiligini oMchash yoMi bilan am alga oshirilad i. O d d i y k o n t a k t ti- 
zimlarida (bitta kontaktlar jufti) siqilish t o r t m a y o k i u z g ic h n i n g
boshqa harakatlanuvchi qismida k o n ta k tla r n in g te g ish la h za sid a
(qoMda sekin ulashda) va h a ra k a tla n u v c h i q i s m n i n g e n g katta 
chegaraviy yurishida belgilanuvchi ikkita h o l a tl a r o ra s id a g i m aso fa 
bo ‘yicha aniqlanadi. K o n ta k tla rn in g te g is h l a h z a s i , m a s a l a n ,
t a r m o q q a u z g i c h n i n g q u t b i o r q a l i
ulangan l a m p a n i n g y o n i s h i b o ‘y ic h a
aniqlanishi m u m k in . Z a n j i r k o ‘p k a r­
rali u z ila d ig a n t i z i m l a r d a ( m a s a l a n ,
М К П - 1 1 0 va b o s h q a s h u k a b i u z - 
gichlard a) h a r b i r k o n t a k t n i n g siq i- 
lishini bakni o c h m a s d a n t u r i b oMchash 
m um kin em as. B iro q oxiri tu t a s h u v c h i
kontakt ju ftlig in in g m i n i m a l siqiIishini 
oMchash m u m k in . B u n d a q o lg a n k o n ­
taktlar ju ftlik la rin in g siqiIishi o M ch a n - 
ganiga nisbatan k u ch li boMadi.
6.1-rasm d a М К П - 1 1 0 u z g ic h i n in g
kontaktlarini m i n i m a l s i q i li s h i n i oM- 
chash n in g p rin s ip ia l s x e m a s i k o ‘rsa- 
tilgan. O M c h a sh la r b a k n i n g q o p q o -
gMdagi teshik orqali tirsa k n i y e ta k lo v - 
chi izolatsion t o r t m a n i n g u c h i g a m a h -
kam langan reyka (o M c h a s h d a n s o ‘ng 
bu reyka olib t a s h l a n a d i ) y o r d a m i d a
am alga o s h ir ila d i. T i r s a k n i n g s e k in