‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

K IR ISH
Jam iy atn in g m o d d iy -tex n ik bazasini rivojlantirish b arch a so- 
halarda elektr energiyasidan keng va samarali foydalanishni ko‘zda 
tutadi. S anoat, qishloq x o ‘jaligi va m aishiy xizmat barcha so h a- 
larining kelajakdagi taraqqiyoti elektr energetikasining ta ra q - 
qiyoti bilan c h am b arch as b o g ‘liqdir. Sohalarning bundan keyingi 
taraqqiyoti korxonalarni kapital qurish va qayta qurish h a jm - 
larining kengayib borayotganligi bilan belgilanadi. Bu y o ‘na- 
lishdagi rejalarda elektr stansiyalari, tarm oqlari va podstansiya- 
larini qurish va taraqqiy ettirish b o ‘yicha ishlar salmoqli hissani 
tashkil etadi.
Elektr energiyasi shu bilan xarakterlanadiki, u uzoq masofalarga 
uzatilishi, boshqa turdagi, masalan, yorug‘lik, issiqlik, mexanik 
va boshqa energiyalarga oson o ‘zgartirilishi mumkin. Shu sababli 
issiqlik, gidro va boshqa turdagi elektr stansiyalarida ishlab chiqa- 
rilgan elektr energiyasi elektr uzatish liniyalari orqali uni iste’mol 
qilish joylariga — zavodlar, fabrikalar, qishloq xo‘jaligi korxonalari, 
maishiy xizmat shoxobchalari kabilarga uzatiladi. Elektr energiya- 
sini uzatish va uni iste’m olchilarga taqsim lash u c h u n ele k tr 
liniyalari, oshiruvchi va pasaytiruvchi podstansiyalar, taqsimlovchi 
qurilmalar va turli kuchlanish liniyalari xizmat qiladi.
Elektr tarm og‘ining elektr energiyasini ishlab chiqarish, uza­
tish va taqsimlashni ta ’minlovchi asosiy elementi b o ‘lib taqsim ­
lovchi qurilmalar, transformatorlar va 
y o r d a m c h i
jihozlardan tash­
kil topuvchi podstansiya hisoblanadi.
Taqsimlovchi qurilmalarga elektr energiyasini alohida iste’m o l­
chilarga normal va avariya holatlarida uzluksiz va ishonchli taqsim- 
lab bera oladigan kommutatsiya jihozlari va boshqarish ap p arat- 
lari kiradi. Podstansiya va taqsimlovchi qurilmalarning k o m m u ta ­
tsiya jihozlari va apparatlari ularni ishlatish jarayonida elektrotex- 
nik personal tom onidan doimiy e ’tiborni talab etadi.
Bu jihozlarning yuqori darajada texnik saqlanishini t a ’minlash 
uchun texnik ishlatish qoidalarida ularga xizmat ko‘rsatish va ta ’m ir­
lash uchun qator tadbirlar ko‘zda tutilgan. Podstansiya va taqsim-
3

---

lovchi qurilmalar jihozlarining uzluksiz va avariyasiz ish lash i u c h u n
maxsus grafik va rejalar bo'yicha ularni davriy ta r z d a k o ‘rik d a n
o‘tkazish, profilaktik sinash hamda ularga s u ru n k a li o p e r a t i v xiz­
mat ko‘rsatish muddatlari belgilanadi.
Ogohlantiruvchi ta’mirlar elektr jih o z in in g te x n ik k o 'r s a t k ic h -
larini loyihaviy va hisobiy qiymatlarigacha y e tk a z ish n i k o ‘z d a tutib 
(alohida detallar va tugunlarni alm a sh tirish ), u n i n g u z o q vaqt 
davomida ishonchli va tejamli ishlashini t a ’m in la y d i.
Podstansiyalar, taqsimlovchi qurilm alar va e le k tr u z a tis h lin iy a­
larini ta’mirlash va ishlatish borasida xizm at k o ‘r sa tish n i ta sh k il- 
lashtirish vazifalari elektr tannoqlari korxonalariga y u k la n g a n . U la r ­
ning asosiy vazifasi — iste’molchilarni elek tr e n e rg iy a si b ila n eng 
kam mehnat va moddiy resurslarni sarflagan h o ld a u z lu k s iz va si- 
fatli ta’minlashdan iboratdir. Elektr ta r m o q la r i k o r x o n a l a r i n i n g
personali releli himoya, avtomatika va ele k tr oM chash v o s ita la rin i 
ishlatish va ta’mirlash; dispetcherlik tex n o lo g ik j i h o z l a r n i ish latish
va ta’mirlash; jihozlarni yuqori ku ch lan ish d a s in a s h ; e l e k t r j i h o z l a ­
rini kapital ta’mirlash; kabel liniyalarini ishlatish va t a ’m ir la s h va 
h.k.lar bo‘yicha ixtisosliklarga ega boMishi sh art. T a ’m i r l a s h , qay ta 
qurish, sozlash va sodir boMuvchi sh ik astlan ish larn i b a r t a r a f etish 
ishlari, qoidaga ko‘ra, asosiy ixtisoslashgan b r ig a d a la r t o m o n i d a n
bajariladi.
Elektr energiyasini ishlab ch iqarish, u z a tis h , t a q s i m l a s h va 
ularni iste’mol qilishni samarali tashkil etish u c h u n e le k tr e n c rg e tik a
tizimi hosil qilinadi. U quyidagi bir q a to r afz a llik la rg a ega.