‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

1.2. Elektr xonalari va uskunalarining tu rlan ish i
Elektr uskunalari kuchlanishi, vazifasi, j o y l a s h g a n o ‘rn i, k o n - 
struktiv tuzilishi va boshqa belgilari turlarga a jr a tila d i.
Elektr uskunalari kuchlanishi b o ‘yicha 1000 g a c h a va 1000 V 
dan yuqori kuchlanishli, konstruktiv tuzilishi b o ‘y i c h a k o m p le k t 
yoki individual tuzilgan uskunalarga ajratiladi.
Joylashgan o ‘rni bo ‘yicha elektr u s k u n a l a r i ( t a q s i m l o v c h i q u ­
rilmalar, podstansiyalar, taqsimlash p u n k t l a r i va b o s h q a l a r ) a l o ­
hida joylashgan, q o ‘shimcha (yonida) q u r i l g a n v a b i n o y o k i in s h o -
otning ichida o ‘rnatilgan boMishi m u m k i n .
Ichida ishlatilayotgan va elektr energiyani is h la b c h i q a r i s h , o ‘z- 
gartirish va taqsimlash vazifasini bajaruvchi e l e k t r j i h o z l a r i o ‘r- 
natilib, u yerga faqat xizmatchi personalning k irish ig a r u x s a t etilgan 
xonalar va ularning to‘siJgan boMaklari 
e le k tr x o n a s i
d e b y u ritilad i. 
Ular portlash va yongMn xavfi darajasi b o ‘y ic h a t u r l a r g a a jra tila d i.
Port lash xavfi mavjud ho ‘Igan zona —
ic h id a p o r t l a s h x av fig a ega 
aralashmaning mavjud yoki uning p a y d o boMishi m u m k i n boMgan 
xonayoki undagi cheklangan fazo yoki ta sh q i q u r i l m a d i r . P o rtla s h
xavfi mavjud boMgan zonalar oltita sinfga b o M in a d i.
Yong‘in xavfi mavjud b o ‘lgan zona
— n o r m a l t e x n o l o g i k ja r a -
yonda yoki u buzilganda hududida h a r d o i m y o k i d a v r iy ta rz d a

---

yonuvchan mocldalar boMuvchi xonaning ichi yoki tashqarisidagi 
fazo. Yong‘in xavfining darajasi b o ‘yicha xonalarning zonalari 
to ‘rtta: P-I, P -II, P -lIa va P-III sinflarga b o ‘linadi.
P-I sinfga xonalarning bug‘larini yonib ketish harorati 6 Г С
dan yuqori boMgan yonuvchan moddalar (mineral, transformator 
moylarini regeneratsiyalash bo‘yicha qurilmalar, bunday moylarning 
omborlari va h. k.) foydalaniluvchi yoki saqlanuvchi zonalari kiradi.
P-II sinfga xonalarning ish vaqtida yonuvchan chang yoki to- 
lalar ajralib chiquvchi (alangalanishning quyi konsentratsiya che- 
garasi 65 
%
dan yuqori) zonalari kiradi.
P-I la sinfga xonalarning qattiq yoki tolali yonuvchan moddalar 
mavjud boMgan zonalari kiradi.
P-II I sinfga xonalarning tashqarisidagi bugMarining yonib ketish 
harorati 6 Г С dan yuqori boMgan yonuvchan suyuqliklar va qattiq 
yonuvchan m oddalar joylashgan zonalar (mineral moylar, koMnir, 
torf, yog‘och joylashgan ochiq yoki tom ostidagi omborlar) kiradi.
Elektr ta ’minotining talab etiluvchi ishonchliligi bo‘yicha elektr 
energiyasining barcha iste’molchilari uchta toifaga boMinadi.
I toifa — elektr t a ’minotining kutilmaganda uzilib qolishi 
odamlarning hayoti uchun xavf tug‘diruvchi, xalq xo‘jaligiga katta 
zarar keltiruvchi, elektr jihozlarining shikastlanishlarini kcltirib 
chiqaruvchi, mahsulotning yalpi nuqsonli ishlab chiqarilishiga olib 
keluvchi, xalq xo‘ja!igining o ‘ta muhim elementlarining texno- 
logik jarayonlarini buzilishiga olib keluvchi elektr qabul qilgich- 
lari. Bu toifadagi iste’molchilar ikkita mustaqil o ‘zaro zaxiralangan 
manbadan ta ’minlangan boMishi shart. Ularning ishlashidagi uzi- 
lishga faqat zaxira ta ’minotning avtomatik kiritilishiga ketgan vaqt 
davomida ruxsat etiladi.
II toifa — elektr ta ’minotidagi uzilish mahsulotning yalpi ishlab 
chiqarilmasligi, ishchilarning ishsiz turib qolishi, mexanizmlar va 
sanoat qurilmalarining to ‘xtab qolishi, katta miqdordagi aholi- 
ning normal faoliyatini buzilishi bilan bogMiq boMuvchi elektr 
qabul qilgichlar. Bunday toifa elektr iste’molchilari uchun elektr 
ta’minotidagi uzilish rezerv ta’minotini navbatchi personali, shu 
jumladan, tayyor brigada tomonidan ulash vaqtiga ruxsat etiladi.
III toifa — birinchi va ikkinchi toifa elektr iste’molchilariga 
kirmaydigan barcha iste’molchilar boMib, ularning uzilib qolishi 
natijasida koM'iladigan zarar zaxira ta ’minotini navbatchi personal 
tomonidan ishga tushirish uchun ketuvchi vaqt davomida un- 
chalik katta qiymatni tashkil etmaydi.
9

---