‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

f
— b o ' l g i c h l a r n i n g o x i r g i k o n t a k t i n i
ajralish lahzasi; 
g
— 
EO
zanjirini u z u v c h i s i g n a l l a s h - b l o k l a s h k o n t a k t i n i n g
ishlash Iazasi; 
h
— k a m e r a la rn in g b i r i n c h i k o n t a k t i n i t e g i s h la h z a s i ;
/ — kameralar k o n t a k t l a r i n i n g t i t r a s h i n i t u g a s h l a h z a s i .
laming birinchi bor k a m e r a la rd a t o ‘x t a s h i d a n s o ‘n g h a v o o ‘tk a z - 
gichlaridan u yerda o rtiq c h a b o s im o s t i d a b o ' l g a n h a v o k i r a b o s h - 
laydi. Bu havoning t o ‘lqini q o ‘z g ‘a l u v c h a n k o n t a k t n i k o ‘t a r a d i . Bit 
lahzada havo k a m crad an a t m o s f e r a g a c h i q a d i , k o n t a k t l a r y a n a
to‘xtaydi. So‘ngra ja ra y o n t a k r o r l a n i s h i m u m k i n . U z u v c h i i m -
pulsning 
(a—g)
davomiyligi — C K B n i n g i s h l a s h v a q t i d i r .
Havoli uzgichlarning ishlashi h a m m u r a k k a b s i k l l a r d a ossil- 
lograflanadi:
U -U z (qisqa tu ta sh u v g a u l a n i s h j a r a y o n i i m i t a t s i y a q i l i n a d i ) ;
Uz-U (muvaffaqiyatli a v to m a tik q a y t a u l a s h ( A Q U ) ) ; U z - U - U z
(muvaffaqiyatsiz A Q U ).
Kontaktlarning ishlashi t e k s h i r i l g a n i d a n s o ‘n g t a y a n c h iz o - 
latorlar, so ‘ndiruvchi k a m e r a l a r v a b o ‘ I g i c h l a r i z o l a t o r l a r i n i n g
88

---

qarshiliklari o ‘lchanadi; so‘ndiruvchi kameralarning har bir uzilish 
joyi, b o ‘lgichlar va tutashtiruvchi shinalar kontaktlarining o ‘z- 
garmas tokka qarshiligi o ‘lchanadi; bloklashning m an o m etrd an
ishlashi, elektr isitgichlarning ishlashi tekshiriladi. Oxirida u z ­
gichning ishonchli va turg‘un ishlashi ko‘p marta ulash va uzish 
orqali tekshiriladi. Bu sinovlarni o'tkazishdan oldin m om entli 
kalit yordam ida izolatorlarning barcha rezbali tutashmalari tor- 
tilganligi tekshirilishi shart. Bunda bajariluvchi amallarning m i­
nimal soni 6.3-jadvalda ko'rsatilgan.
Uzgichni kuchlanish ostiga ulashga faqat izolatorlarning ichki 
b o ‘shliqlari 12 soat davomida kuchli ventilatsiyalash orqali eshitib 
ko‘rilganidan so‘nggina ruxsat etiladi.
6.3-jadval
Havoli uzgichlarni ko‘p marta uzish va ulash orqali sinashda 
amallarning minimal soni
A m al yoki 
sikl
H a r xil bosimlarda a m allar yoki sikllar soni
minimal
nominal
maksimal
ishchi
ishlab ketish
ishchi
A Q U
siklida
Ulanish (U )
3
3
—
3
2
Uzilish (U z)
3
3
—
3
2
Sikl U - U z
2
2
—
—
2
Sikl U z - U
—
—
2
—
2
Sikl U z - U - U z
—
—
2
—
2
Havoli uzgichlarda ta ’mirlash ishlarini o ‘tkazishda va ularni 
sinashda personal to m o n id a n xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal 
qilinishiga alohida e ’tibor qaratilishi shart. Zarurat boMmaganda 
havoga t o ‘ldirilgan bo'lgichli uzilgan uzgichning yaqinida joy- 
lashmaslik lozim. Rezervuarlarda bosim mavjud b o ‘lganda uzgichda 
h a r q anday ishlarni bajarish va uning ustiga chiqish taqiqlanishi 
shart. Uzgichni kuchlanish ostida sinab k o ‘rishda personal undan 
60— 100 m dan kam b o ‘lmagan masofaga uzoqlikda b o ‘lishi va 
sinovning o ‘zi ishonchli pana joydan amalga oshirilishi lozim.
Havoli u zgichlarning 
joriy ta ’miri
har yili k am ida 1 m arta 
o ‘tkaziladi. Joriy t a ’mirda quyidagi ishlar bajariladi: so'ndiruvchi 
k a m e ra la r va boMgichlar, sig‘im va o m ik boMgichlar, tay an c h
izolatsiyaning tashqi k o ‘rigi; havo haydovchi klapanlarning ichki
89

---

ko‘rigi; siqilgan havoning chiqib ketish jo y la rin i a n i q l a s h va bar­
taraf etish, ventilatsiya tizim i, ta q sim lo v c h i s h k a f n i n g a r m a tu -
rasini tekshirish; m ah k am lash jo y la rin i t e k s h i r i s h ; is h la tis h ja - 
rayonida aniqlangan defektlarni b a rta r a f e tish ; m e x a n i k va elektrik 
sinovlarni o ‘tkazish.
T a ’mirning boshlanishida h a r b ir q u t b n i n g t o k o ‘tk a z u v c h i 
konturini o ‘zgarmas tokka elektrik o ‘tish q a rsh ilig i o M ch a n a d i va 
natijalar oldingi o ‘lchash natijalari yoki 6 . 4 - j a d v a l d a keltirilgan 
m a’lumotlar bilan solishtiriladi.