Elektr tarmoqlari va jihozlariga texnik xizmat ko`rsatish, ishlatish va ta`mirlash
n, o rd in a ta o ‘qi b o ly la b esa m aksi-
y i nom mal y u k la m a n in g n o m i n a l yuk-
l a m a g a n i s b a t i j o y l a s h t i r i l g a n .
G rafik o ‘z id a y u k la m a grafigining
chizig‘i va k o o rd in a ta o ‘qlari bilan
c h e g a ra la n g a n fig u ra h a m d a to-
n io n la r i m a k s i m a l y u k l a m a va
24 s o a t g a t e n g b o ‘lg a n t o ‘g ‘ri
t o ‘r t b u r c h a k n in g y u z a la ri nisba-
tiga t e n g b o ‘lg a n
Kn k o e ffits i-
y e n tin in g tu rli q i y m a tla r i u c h u n
^
egri c h iz i q la r d a n ta s h k il to p g an .
l,05\ - ^4^
------
Y u k la m a k o e ffits iy e n ti quyidagi
form ula b o ‘y ic h a a n iq la n a d i:
k=l m 1,301 1,25 1,20 1,15 1,10 1,00 \
\
Ч ч^ 4
4 \
0 8 12 16 20 soal 7.4-rasm. Moyli transformatorlarning
yuklanish imkoniyati grafigi.
к =
=
"
241 .
/ o r
98
Bu y e rd a ,
X (It) — am aldagi grafik bilan c h e g a ra la n g a n
figuraning yuzasi (masalan, o £tgan davr u c h u n shunga o ‘xshash
grafik b o ‘yicha aniqlanuvchi); / max — grafik b o ‘yicha yuklam aning
maksimal toki; /o.r — yuklamaning sutkalik o ‘rtacha toki.
Y uklam a koefiltsiyenti transformatorning nom inal yemirilish
vaqtini kam aytirm agan holda o ‘ta yuklanish bilan ishlashi m u m -
kinligini xarakterlaydi.
Davlat standartiga muvofiq qurilgan 250 MVA q u w a tg ac h a
tran sfo rm ato r (avtotransformator)larning norm al o ‘ta yuklanish-
larini hisoblash sutkalik yuklama grafigi, sovituvchi m uhitning
ekvivalent harorati va transformatorning tuzilishiga bog‘liq holda
amalga oshiriladi. Hisoblash jarayonida sutkalik yuklam a grafigi
ikki p o g ‘onali ekvivalent grafikka o'zgartiriladi (chu n k i keskin
o'zgaruvchanligi sababli u b o ‘yicha hisoblashni amalga oshirish
qiyin). Ekvivalent grafikning birinchi pog‘onasi boshlang‘ich yuk
lama koefiltsiyenti
Kr ikkinchisi — yuklamaning ortiqchalik koef-
fitsiyenti A', bilan xarakterlanadi. H ar ikkala koefiltsiyent mos
ekvivalent yuklam alar (grafikning ajratilgan b o ‘lagi uchun o ‘rtacha
kvadratik yuklamalar)ning nominal yuklamaga nisbatidan iboratdir.
7.4. Sovitish tizimi
Ishlayotgan transformatorning chulg‘amlari va magnit o ‘tkaz-
gichidan ajralib chiquvchi issiqlik energiyasi atrof-m uhitga tarqa-
ladi. C h u lg ‘am lar va magnit o ‘tkazgichning sirtidan issiqlikning
sovituvchi moyga o ‘tishi ular orasidagi haroratning farqi t a ’sirida
yuz beradi. Bu farq transfo rm ato rn in g ichida m o y n i uzluksiz
tarzda tabiiy yoki majburiy sirkulatsiyalanishi hisobiga ta ’m inla
nadi. M o y n in g qizigan va sovigan qatlam larining tabiiy hara-
katlanishi ular zichliklarining turlichaligi bilan tushuntiriladi. A t
rof-m uhitga issiqlik bak devorlarining yonidan o ‘tuvchi havoning
konveksion oqimi va nurlanish bilan chiqariladi. Konveksiyalanish
orqali issiqlikning uzatilishi bak, quvurlar va sovitgichlarning bu-
tun sirti orqali amalga oshib, u bak va havo haroratining farqi,
sovitiluvchi sirtning konfiguratsiyasi va yuzasiga bog‘liqdir. Soviti-
luvchi yuzaga havoning yetib borishi qanchalik erkin b o ‘lsa, issiqlik
uzatilishi h a m shunchalik intensiv b o ‘ladi.
Nurlanish orqali issiqlikning uzatilishi (u silliq sirtli baklarga
ega b o ‘lgan transformatorlar u chun um um iy issiqlik uzatilishining
50 % ini tashkil etadi) nurlanuvchi sirtning harorati va uning
99
holatiga bog‘liq b o ‘ladi. Quvurlar va sovitgichlar bilan yop iq boM
gan sirtlarda nurlanish sodir boMmaydi. Bu nurli e n erg iy an in g
to ‘g‘ri chiziq bo ‘ylab tarqalishi bilan b og‘liqdir.