‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi
Yüklə 6,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Transform ator va
avtotransformatorlarni t a ’mirlashga olib borishda mos transport vositalarini tanlash uchun ularning che- garaviv tashqi o ‘lcham lari — glibtlritlarini bilish lozim. Transfor matorlarning ayrim elcmentlarini (chulg'amlar, magnit o'tkaz- g i c i i l a r v a b o s h q a l a r n i ) a l m a s h t i r i s h o r q a / i tayyorlash va ta’m ir- l a s h d a u l a r n i n g o ' l c h a m l a r i h a m b u n d a y t r a n s f o r m a t o r l a r u c h u n b e l g i l a n g a n g a b a r i t l a r g a b o g ‘liq h o l d a t a n l a n a d i . U m u m i y v a z i f a - d a g i t r a n s f o r m a t o r l a r v a a v t o t r a n s f o r m a t o r l a r q u v v a t l a r i v a Y K c h u l g ‘a m i k u c h l a n i s h i n i n g s i n f i g a b o g ‘liq h o l d a u y o k i b u g a b a - r i t g a m a n s u b d i r . T r a n s f o r m a t o r v a a v t o t r a n s f o r m a t o r l a r u c h u n q u y i d a g i y e t t i t a g a b a r i t k i r i t i l g a n : Quvvati, kVA/kuchlanishi, kV Gabarit 16— 10 0 /< 10 1 125—6 3 0 / 0 5 II 1000—6300/C35 III 1 0 0 0 0 -8 0 0 0 0 /3 5 IV 2 5 0 0 - 8 0 0 0 0 / 1 10 IV 40000/ < 1 5 0 - 2 2 0 IV 100000—4 0 0 0 0 0 / 1 10 V 6 3 0 0 0 - 3 2 0 0 0 0 /1 5 0 —220 V 4 0 0 0 0 0 / > 1 5 0 - 2 2 0 VI Har qanday quvvat/330—500 VI Har qanday quvvat/ > 750 VII 8.2. T a’niirning turlari va muddatlari Buzilishlarni bartaraf etish va avariyaning oldini olish maqsadida transformatorlar davriy tarzda joriy va kapital ta ’mirga chiqariladi. Joriy ta ’mir hajmiga transformatorni tashqi ko‘rikdan o'tkazish va uni tozalash, kichik shikastlanishlarni bartaraf etish, izolatsiya- sining qarshiligini o'lchash, moyning namunasini olish, gazli hi- 119 moyani tekshirish, uzib-ulagichlarning h o la tn i ( П 6 tipidagi QAU seriyasi uchun) ulardagi halqa va sterjen lard a u z o q v a q t davomida uzib-ulashsiz ishlashi natijasida hosil b o ‘luvchi o k sid li qatlamni y o ‘qotish m aqsadida bitta ch ck k a v a z iy a td a n i k k i n c h i chekka vaziyatgacha o ‘zgartirish (10 m a rta d a n k a m b o l m a g a n sonda) ishlari kiradi. Elektr stansiyalari va p o d s ta n s iy a la rin in g b o sh tran- sformatorlari va asosiy o ‘zehtiyoj t r a n s f o r m a to r la r in i n g tarm oq dan uzilgan holatda amalga oshiriluvchi jo riy ta m iii 1 yil a ir martadan, qolgan barcha transfo rm ato rlarn ik i esa yi a mar tadan kam b o ‘lmagan tartibda am alga oshiriladi. Transform atorni ochish, uning faol q is m la rin i (m a g n i ° kazgich va chulg‘amlar) sinchiklab tek sh irish va s in as i i a n D liq boMgan kapital ta ’mir birinchi m a rta u ishga tus1111^ * 11 so‘ng 6 yildan ko‘p boMmagan m u d d a td a , k e y i n c h a h k e s a ^ b o ‘yicha oMchash va sinash natijalariga bog liq h o a , riladi. Transformatoming holati yaxshi bo lgan ta q ir a i^ ‘ qismi ochilmaydi va ko‘rikdan o M k a z i s h , ichini to z a as г, с lash joylarini tiklash va alohida qismlarini ta m ir a s 1 1 c laniladi. Ba’zan t a ’m i r t r a n s f o r m a t o m i n g f a o l q is m in i с с masdan, uning o'rnatilgan joyida moyini t o ‘k k a c h , b a ^ n m g 1C kuzatuv lukidan kirish orqali amalga oshiriladi. Y O R li tia n s matorlarda rostlovchi qurilmalarning n a v b a td a n ta s h q a n ta mi belgilangan sondagi uzib-ulashlardan so‘ng zavod yo riq n o rn a a n belgilangan ko‘rsatmalarga muvofiq tartibda am alg a os 111 i a t. Ishlatish sharoitlarida ulkan t r a n s f o r m a t o r l a r n i n g a p ita ‘l m o ‘rnatilgan joylarida inventar yig‘ma konstru k siy alarn i q o ab‘ holda, taqsimlovchi q u r i l m a l a r n i n g y a q i n i d a , e le k tr stansiya mashina zalining transformatorlarni o ‘rnatilgan joylai igacna yeios yo‘liga ega boMgan ta ’mirlash m ay d onchalarida q u rilu v ch i tran sformator minoralarida amalga oshiriladi. U n c h a li k k a tta b o l m a gan transformatorlar elektr stansiyalari elektr sexlarin in g ustaxo nalarida amalga oshiriladi. T a ’m irlash u c h u n x o n a la r va q u r i l g a n i n s h o o t l a r tr a n sformatorlarni chang va atmosfera yogMngarchiliklaridan ishonc 11 h im o y a la s h i s h art. T a s h ish va k o ' t a r i s h i s h l a r i n i b a j a i i s i t a ’m irlovchilardan alohida bilim va k o ‘n i k m a l a r n i ta la b e ta “ 1- Shu sababli transformatorlarni t a ’m irlash m a y d o n c h a s ig a о i kelish, ch iq ish larn i yechish, faol q i s m n i k o ‘t a r i s h , a lo h id a detallar va tugunlarni ko‘chirish ishlarini b a jarish m a x su s take- lajchi-mutaxassislarga yuklanadi. 120 8.3. T ransform atorlarni ta ’mirlash uchun ochish shartlari T a ’mirlash davrida transformator izolatsiyasining namlanishi havoning tarkibidagi namning yutilishi natijasida sodir bo ladi. Bunday holat faol qismning harorati atrof-muhit havosining ha- roratiga nisbatan past boMganda kuzatiladi. Iliq havo nisbatan sovuq aktiv qismga tekkanda uning sirtida namlik kondensatsiyalanadi va izolatsiya to m o n id a n shimiladi. T a’mir davrida izolatsiyaning nam- lanishini oldini olish va transformatorni quritishsiz ishga tushinsh uchun faol qismni nisbiy namligi 75% gacha boMgan havoda 35 к va u ndan past kuchlanishli transformatorlar uchun 24 soatgacha, 110 kV va u n dan yuqori kuchlanishli transformatorlar uchun esa 16 soatgacha ushlab turishga ruxsat etiladi. Bundan tashqari, faol qism ning harorati atrof-m uhitning haroratiga teng yoki undan yuqori boMishi shart. Agar ushbu shart bajarilmasa, transformatorni ochish qoldiriladi yoki faol qism atrof-muhit haroratidan yuqori haroratgacha qizdiriladi. Faol qismni atrof-muhitning harorati noldan past boMgan holatda kuzatish zarurati yuzaga kelganda, transform ator qopqoq tagidagi moyning harorati 20°C dan yuqori boMguncha qizdiriladi. YomgMrli ob-havo sharoitida ko‘n k havoning harorati tashqaridagi haroratga nisbatan kamida 10 С ga ortiqcia tutib turiluvchi xonada amalga oshiriladi. Atrof-muhitning harorati 0°C d an yuqori, nisbiy namlik 75 % gacha, ta’mirlash paytida taol qism ning harorati atrof-m uhit haroratiga nisbatan 10°C gacha boMganda faol qismning havoda turishiga ruxsat etilgan vaqt da- vomiyligi yuqorida ko'rsatilganiga nisbatan ikki baravar oshin is 11 mumkin. Agar faol qism havoda yanada uzoqroq vaqt davomi a turib qolsa, u holda zarurligi izolatsion tavsiflarni oMchash natija ari bo‘yicha aniqlanuvchi izolatsiyani quritish amalga oshiriladi. 8.4. Kapital ta ’mirda transformatorlarni yoyish va ish hajnn Transform atorni ta ’mirlash uchun yoyishga kirishishdan oldin u tashqi to m o n d a n sinchiklab kuzatiladi va zaruriy о lchashlar amalga oshiriladi. Aniqlangan defektlar ish hajmi qaydnomasiga kiritiladi. S h u n d a n so‘ng m o y n i n g bir qismi t r a n s f o r m a t o r d a n to ‘kiladi, nazorat asboblari, himoya, avtomatika va sovitish tizi mining boshqaruvi demontaj qilinadi. Yechib olingan asboblai tekshirish u ch u n laboratoriyaga topshiriladi. So ngra kengaytirgich, saqlovchi quvur, termosifonli filtr va sovitgichlar yechiladi. Bundan 121 keyingi amallar faol qismni bo'shatish va b a k d a n c h iq arib olish hisoblanadi. II —IV gabaritli t r a n s f o r m a t o r l a r n i n g q o p q o g ‘ida k o ‘taruvchi h alqalar mavj'ud b o 'Iib , u l a r y o r d a m i d a q o p q o q bakning ustidan faol qism bilan birga ko ‘tariIadi va t a ’m irlash uchun maxsus joyga o ‘rnatiladi. Asosida b o ‘shatiluvchi m o sla m ala rg a ega b o lg a n yechiluvchi qobiqli V—VII gabaritli k atta quvvatli tran- sformatorlarda bakning q o ‘ng‘iroq shakldagi y u q o ri qismi ko ‘ta- rilganda faol qism ochiladi. Biroq bun in g u c h u n o ld in d a n moyni to‘kish, kirishlarning kontakt qism laridan b o ltlarn i yech ish , chi- qishlarni chetga surib q o ‘yish va kirishlarni y e c h ib olish lozim. Mahkamlovchi flaneslarga ega b o l g a n P K kirishlarini yechish PK chiqish yoMlarining dempferlarini maxsus luklar o rq a li uzgandan so‘ng amalga oshiriladi. Kirishlar y e ch ilg an id an s o 'n g faol qism bakda kuzatiladi va mahkamlanishlar tekshiriladi. Faol qism ni ochish (qo‘ng‘iroqni ko‘tarish) unga tegib ketm aslik va shikastlam aslik uchun juda ehtiyotkorlik bilan bajariladi. Faol q ism n i t a ’mirlash tekislangan to ‘shamada yoki bakning tagligida a m a lg a oshiriladi. Transformatorning kapital t a ’mirlash ish larin in g h ajm ig a quyi- dagilar kiradi: • magnit o ‘tkazgichni ko‘rikdan o ‘tkazish va to z a la s h , c h o ‘kma va qotmalarni olib tashlash u ch u n faol q ism n i issiq m o y bosimi bilan yuvish, tortuvchi shpilka va y arm o t o ‘sin larini tekshirish va qayta tiklash, yaqin joydagi tortuvchi shpilk alarn i to rtish . Magnit o ‘tkazgichlarning yerga ulagichini va presslovchi detallarni tekshirish; • chulg‘amlar va chiqishlarni kuzatish va tozalash . C h u l g ‘am lar izolatsiyalarining holatini tekshirish. C h u lg ‘a m la r n in g presslanish sifati, ularda deformatsiyaning y o ‘qligi va u la r n in g n o r m a l hola- tiga nisbatan ko‘chishini tekshirish. C h u lg ‘a m la rn i siquvchi vintlar va presslovchi halqalar yordam ida presslash (p resslo v ch i halqa- larga ega b o ‘lmagan transform atorlarda presslash c h u l g ‘am larn i zichlashtirish yo‘li bilan amalga oshiriladi). Y a r m o va chiqishlar izolatsiyalarini tekshirish va t a ’mirlash; • shoxobchalarning uzib-ulagichlarini k o ‘rik d a n o ‘tkazish va tekshirish. YOR qurilmasi barcha m e x a n iz m la rin in g yaroqliligini tekshirish; • bak, kengaytirgich, moy chiqaruvchi q u v u r, ra d ia to rla r, ter- mosifon filtr va havo quritkichlarni k o ‘rikdan o ‘tk a zish , tozalash va t a ’mirlash. Bakni bo ‘yash; • kirishlarni k o ‘rikdan o ‘tkazish, tozalash va t a ’m irla s h , kirish- larda moyni almashtirish; 122 • sovitish tizim ini (nasoslar, ventilatorlar, sovitgichlar, arma- turalarni) k o 'rik d a n o 'tk az ish , tozalash va ta ’mirlash; • tra n s fo rm a to r m oyini sinash va tozalash; • izolatsiyani quritish, agar b u nga zarurat boMsa; • zichlashtirgichlarni almashtirib, transformatorni yigMsh; о sinovlar. 8.5. Transform atorlarni quritish T a ’m ird a n soMig ishga tushiriluvchi transformatorlarni quritish ta’mirlash m a y d o n c h a s id a am alga oshiriladi. Quritish shundan iboratki, b elgilangan s u n ’iy yaratilgan sharoitlarda namlik izola- tsiyaning ichki q a tla m la r id a n uning yuzasiga va yuzasidan atrof- muhitga k o 'c h a d i. N a m lik n in g material ichida ko'chishi fizikqo- nunlarga m u v o fiq ta rz d a sodir b o ‘lib, namligi katta boMgan qat- la m d a n n a m l i g i k ic h ik boMgan q a tla m g a , o ‘ta q izd irilg an qatlam dan kam qizdirilgan qatlam ga oMadi. Namlikning izolatsiya sirtidan a tr o f- m u h itg a k o 'ch ish i izolatsion material sirtida va at- rof-m uhitda b u g ‘ b o sim larining farqi ta ’sirida sodir boMadi. Shun- day qilib, q u ritish ja ra y o n id a materialning sirtida bug'ning bo- simini q izdirish orqali oshirish va atro f fazoda bosimni vakuum hosil qilish yoki quritilayotgan m uhitni quruq havo bilan venti- latsiyalash orqali kam aytirish lozim. Vakuum ostida quritilganda suv bugMari q u ritu v ch i kam era yoki bakdan nasoslar yordamida chiqarib yuboriladi. Ishlatishda faol qismni induksion quritish usuli keng tarqalgan boMib, b u n d a quritish bak devorlaridan uyurma toklar ta ’sirida ajraluvchi issiqlik hisobiga hosil boMuvchi vakuum ostida amalga oshiriladi. U y u rm a to k la r transform atorning bakiga o ‘raluvchi maxsus m agnitlovchi chulg‘am yordamida induksiyalanadi. Quritish u c h u n faol qism mutlaqo bo‘sh bakka tushiriladi: faol qismning h a r xil joylariga termopara va termoqarshiliklar o ‘rna- tiladi; b a k n in g qopqogM va undagi barcha teshikJar yaxshilab zichlanadi; bakning devorlari asbopolotno yoki shishagazlama bi lan qizdiriladi; tashqari to m o n d a issiqlik izolatsiyasining tagida te rm o m e trla r joylashtiriladi. Induksion chulg‘am bakka uning pastki q is m id a o ‘ra m la r u m u m iy sonining 60—65 %, qolgan o ‘ramlari yuqori qismida joylashadigan qilib o ‘raladi. Chulg‘am - ning b u n d ay joylashuvi faol qismni bir tekisda qizishini t a ’min- laydi. V —VII gabaritli transformatorlarni qizdirish uchun induk- 123 |