‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 15-mavzu. Kon lahimlarini o4ish texnologiyasi, mexanizatsiyasi va tashkil etish ishlari
|
Nazorat uchun savollar
1. Karyer maydoni deganda nimani tushunasiz? 2. Karyer maydonini ochish usullari, sxemalari va ularning qo‘llanish sharoitlarini so‘zlab bering. 3. Kapital transheyalarning asosiy elementlarini nimalar tashkil etadi? 4. Pog‘ona kon ishlari frontining ti plari (turlari) va ulardan samarali foydalanish. 5. Karyer maydonini ochishning nazariy asoslarini yaratishda xizmat ko‘rsatgan olimlar nazariyasi haqida tushuncha bering. 15-mavzu. Kon lahimlarini o4ish texnologiyasi, mexanizatsiyasi va tashkil etish ishlari K aryer m aydonini ochish k o n lam i ochiq usulda qazib olishning murakkab masalalaridan biri bo ‘lib, karyerning texnik- iqtisodiy ko‘rsatkichlari ushbu masalani to*g‘ri hal qilishga bog‘liq boladi. Karyer maydonini ochish usulini tanlash muayyan kon-texnik sharoitda joylashgan foydali qazilmani ochiq usulda qazib oluvchi karyer m aydonini m um kin bo ‘lgan ochish usullarini o ‘zaro taqqoslash asosida am alga oshiriladi. Bir necha ochish usullarini 66 taqqoslashda karyemi qurish va ckspluatatsiya qilishga sarflanadigan xarajatlari minimal b o ‘lgan variant optimal variant hisoblanadi. Yuqorida keltirilgan ochish usullarini gorizontal, qiya va o ‘ta qiya konlam i ochiq usulda qazib olishda q o ilan ish in in g tip ik sharoitlari quyidagilar. G orizontal va yotiq (og‘ish burchagi (<100) konlam i qazib oluvchi karyerlarning chuqurligi kichik va plandagi o ‘lcham lari katta b o ‘lishi ularning o ‘ziga xos xususiyati hisoblanadi. Juda ko‘p hollarda bunday konlami qazib olishda qoplama jinslarning hammasi yoki ularning bir qismi (pastki gorizontlardagi qism i) qazishdan b o ‘shagan m aydonga ckskavatsiya qilinadi. B unday karyer m aydonlarini ochishda qoplam a jins pog'onalari transheyasiz, foydali qazilma yotqizig‘i esa kapital transheyalar yordamida. ya'ni ularning kombinatsiyasida ochiladi. Bunda karyer m aydoni bitta flanga joylashgan transheya, ikkita tlanga joylashgan transheya va markazga joylashgan transheya bilan tlanga joylashgan transheyalar yordamida ochilishi mumkin. Karyer m aydonini um um iy kapital transheyalar bilan ochish usuli ham chuqurligi kichik. pog‘onalar s o n i k a m ( 2 - 3 p og‘ona), biroq yuk potogini tarqoq b o ‘lish z am rati b o ‘lm agan sharoitlarda q o ‘llanadi. K aryer m aydonini um um iy kapital transheyalar bilan ochish usuli chuqurligi katta. pog‘onalar soni ko‘p b o ig a n karyerlarda ham qollanadi. Biroq, bunda karyer maydonining yuqori qismi (2-3 pog‘ona) tashqi. pastki pog‘onalari esa ichki kapital transheyalar yordamida ochiladi. Karyer m aydonini guruh kapital transheyalar tizim i bilan pog‘onalar soni 4 - 6 ta bo‘lganda qo‘llanadi. Bunda birinchi guruh transheyalari faqat qoplam a jins pog‘onalariga, ikkinchi guruh transheyalari esa foydali qazilma pog'onalariga xizmat qiladi. Bu esa, o ‘z navbatida, qoplama jins va foydali qazilma yuk potoklarini alohida-alohida (tarqoq) b o ‘lishini ta'm inlaydi. Karyerlarda q o ila n a d ig an transport vositasiga ko ‘ra yarim transheyalar tupikli yoki petlyasimon trassa shakliga ega b o la d i. K on lahimlarini o lish deganda lahim konturidagi jinslarni qazib olib, uni k o n tu rd an tashqariga tashlash tushuniladi. Qazib 67 olinadigan jinslarning fizik texnik xossalari tavsifi bo ‘yicha ularni massivdan ajratib olish mexanik. burg‘ilab - portlatish va boshqa usullarda amalga oshiriladi. Lahim lar transport va tansportsiz usullarda o ‘tiladi. Transport usulida qazib olingan jinslar te m iry o i, avtom abil va konveyer transporti yordam ida uzoq masofalarga tashiladi. Qazib yuklash ishlari bir c h o ‘michli va k o ‘p ch o ‘miehli ekskavatorlar bilan yuqoriga yoki pastga yuklash asosida amalga oshiriladi. Lahim ni transportsiz o iish d a esa, mexanik bir cho‘m ichli ekskavator yoki draglaynning o ‘zi lahim kavjoyidan qazib olgan kon massasini lahim ning bir borti yoki h ar ikkala bortiga to*kib joylashtiradi. Lahim lam i transportsiz usulda o ‘tish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq hisoblanadi. C hunki bu usulda lahim kavjoydan qazib olingan jinslarni tashishga ketadigan xarajatlar b o lm a y d i. Biroq bu usulni qo‘llanish doirasi cheklangan bo lad i (faqat tashqi kapital transheyalar va karyer yuzi chegarasidan birinchi ishchi gorizontni ochilishigacha b o ig an ichki transheya qismini o lish d a qo ‘llanadi. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|