‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I


Jism oniy tarbiya haqida tushuncha



Yüklə 24 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə187/243
tarix16.12.2023
ölçüsü24 Kb.
#182349
1   ...   183   184   185   186   187   188   189   190   ...   243
PEDAGOGIKA

Jism oniy tarbiya haqida tushuncha. 
Jism oniy tarbiya o ‘quvchilarda 
jism oniy va irodaviy sifatlarni shakllantirish, ularni aqliy va jism oniy 
jih a td a n m e h n a t h a m d a Vatan m udofaasiga tayyorlashga y o ‘naltirilgan 
pedagogik ja ra y o n boMib, ijtimoiy tarbiya tizim ining m u h im tarkibiy 
qism la rid an biri sanaladi.
Y oshlarni sogMom boMib voyaga yetishlarini t a ’m inlash masalasi 
xalq pedagogikasi, o g ‘zaki ijodi h a m d a m utafakkirlar asarlarining bosh 
g ‘oy alarid an biri boMib kelgan. J u m l a d a n , «Aipomish», « G o ‘ro‘gMi» 
kabi d o s to n l a r d a h am o ‘z ifodasini topgan. «Aipomish» d o sto n id a 
H a k im b e k (A lp o m is h )n in g jis m o n iy m ashq qilishi, tabiat q o ‘ynida 
voyaga yetganligi, uning alpligi quyidagicha tasvirlanadi: «Alpinboyning 
b o b o sid an q o lg a n o ‘n t o ‘rt b o t m o n b irinchidan boMgan parli yoyi bor 
edi. S h u n d a yetti yashar bola H a k im b e k shul o ‘n t o ‘rt b o tm o n yoyni
www.ziyouz.com kutubxonasi


qoMga ushlab k o ‘ta rib to rtd i, to rtib q o ‘yib y u b o rd i. Y o y ning o ‘qi 
y as h in d a y boMib ketdi. Asqar to g ‘ining k atta c h o 'q q ila r in i yulib ketdi, 
ovozasi olam ga yoyildi. S h u n d a b a rc h a xaloyiq yig‘ilib kelib aytdi: 
« D u n y o d a bir kam t o ‘qson alp o ‘td i, alp la rn in g boshlig‘i R u s ta m i 
d o s t o n , oxiri bu Alpom ish alp b o ‘lsin».
A bu Ali ibn S ino ham insonga xos boMgan ijobiy fazilatlaridan 
sa n a b o ‘ta r ekan, quyidagilarga alo h id a u rg ‘u beradi:
1. Jasurlik — biror ishni bajarishda kishining jasurligi, chidam liligi, 
inson boshiga tushgan yom onlikni t o ‘xtatib tu ru v c h i quvvat.
2. Aqllilik — biror ishni bajarishda s h o s h m a -s h o s h a r lik q ilish d a n
saqlovchi quvvat.
3. Ziyraklik — sezgi Ьещап n arsalarn in g h a q iq iy m a ’nosini tezlik 
bilan tushuntirishga yordam beruvchi quvvat.
Alisher Navoiy «Farhod va Shirin» dostonida Farhodning jismoniy 
qobiliyatlarini alohida k o ‘rsatib o ‘tadi. D ostonda t a ’riflanishicha, F arhod 
aqliy kamolotga erishish bilangina cheklanib qolmay, jismoniy va harbiy 
mashqlar yordamida chiniqadi. Suvda suzish, chavandozlik, qilichbozlik va 
boshqalar uning kundalik mashg‘ulotiga aylangan. F arhod, mutafakkiming 
fikriga ko‘ra, 10 nafar 20 yoshli yigitning q u w a tig a ega boMgan.
Abdulla Avloniyning fikricha, sogMom fikr, yaxshi axloq va ilm - 
m a ’rifatga ega boMmoq u c h u n b a d a n ta rb iy a bilan s h u g ‘ullanishi zarur: 
« B adanning salomat va quvvatli boMmogM insonga eng kerakli narsadir. 
C h u n k u o ‘qim oq, o ‘qitm o q , o ‘rg a n m o q va o ‘r g a tm o q u c h u n insonga 
kuchli, kasalsiz vujud lozim. S o g ‘ b a d a n g a ega boMmagan in s o n la r 
am allarid a , ishlarida kam chilikka yoM q o ‘yurlar. ... B adan tarbiyasini 
fikr tarbiyasiga ham yordam i bordur. Jism ila ruh ikkisi bir c h o p o n n i n g
o ‘ng ila tersi kabidur. Agar jism tozalik ila z iy n a tla n m a s a , y o m o n
x u lqlardan saqlanm asa, c h o p o n n i ustini q o ‘yib astarini yuvib o v o ra 
boMmak kabidirki, h ar vaqt ustidagi kiri ichiga u ra d u r. F ikr tarbiyasi 
u c h u n m ehnat va sogMom bir vujud kerakdur».
J is m o n iy tarbiya kishilarga k a tta t a ’sir k o ‘rsatib, s a lo m a tlig in i 
m u stah k am lay d i, ishlash qobiliyatini o sh ira d i, u z o q u m r k o ‘rishga 
y o rd a m beradi. Sport h a r q a n d a y y o sh d a h a m q a d d i - q o m a t n i tarbiya 
qilish k u c h - q u w a t i n i saqlab tu ris h n in g ajoyib vositasidir. S port d a m
olish bilan m e h n a tn i alm ashtirib turish m a n b a y i boMib xizm at qiladi.
Mustaqillik yillarida, 0 ‘zbekiston Respublikasida sport, shu jum la dan, 
bolalar sportini rivojlantirishga alohida e ’tib o r q aratilm o q d a. M a z k u r 
y o ‘nalish davlat siyosatining ustuvor y o ‘n alishlaridan biri sifatida e ’t i r o f
www.ziyouz.com kutubxonasi


etilib, ijobiy ishlar amalga oshirilmoqda. C h u n o n ch i, yoshlarni jism oniy 
tarbiyalashning kompleks dasturi ishlab chiqildi. «Sog‘lom avlod dasturi» 
yoshlarning salomatligini m ustahkam lashda m uhim ahamiyatga ega.
M a z k u r d a s tu r talablariga muvofiq respublika miqyosida quyidagi 
uch bosqichli sport m usobaqalarining o ‘tkazilishi y o ‘lga q o ‘yildi:
1. U m u m iy o ‘rta t a ’lim maktablari o ‘quvchilar o ‘rtasidagi « U m id 
nihollari» bellashuvi.
2

0
‘rta maxsus k asb -h u n a r t a ’limi muassasalarining o ‘quvchilari 
o ‘rtasidagi «B arkam ol avlod» bellashuvi.
3. Oliy o ‘quv y u rtla rid a tahsil o la y o tg a n ta la b a la r o ‘rtasidagi 
«Universiada» bellashuvi.
Shuningdek, sportning turli yo'nalishlari b o ‘yicha joylarda om m aviy 
sport bayram lari, m usobaqalarning tashkil etilishi om m aviy tus oldi.
Yangi t u rd a g i o ‘quv m uassa sa la rd a h a m o ‘qu v ch ilar o ‘rtasida 
jism o n iy tarb iy a n i sam arali tashkil etilishiga e ’tibor q ara tilm o q d a . 
J i s m o n i y t a rb iy a m a z m u n i o ‘q u v c h il a r n in g harbiy c h a q ir iq q a c h a
tayyorgarligiga erishish bilan uzviy bog'liqdir.
M aktab d a n tashqari sharoitlarda jism oniy tarbiyani tashkil etuvchi 
m uassasalam ing soni ortib borm oqda. Bugungi kunda yoshlar o ‘rtasida 
sportning futbol, shaxm at, suvda suzish, tennis, boks, karate, ushu va 
taekva ndo kabi turlari tobora o m m alashib borm oqda. Respublikada 
sp o r t n i n g o m m a l a s h u v i turli y o ‘n a lish la rd a xalqaro m a y d o n la r d a
m am lakat sharafini himoya qiluvchi sportchilarsonining o ‘sishiga imkon 
berdi. Bugungi k u n d a sportchilarim iz orasida olimpiada chem pionlari 
yetishib chiqm oqda. 
0
‘quvchilarga olimpiada sovrindorlari ham da xalqaro 
m u s o b a q a l a r n i n g g ‘oliblari b o ‘lgan M .A bdullayev, L .C h e ry a z o v a , 
A.Grigoryan, R.Chagayev, B.Sultonov, 0 ‘. Haydarov, A.Doktorashvili, 
A .Taym azovlar haqida hikoya qilib berish, ularning ishlarini davom
ettirishga rag‘batlantirish o ‘zining samarali natijalarini beradi.
0
‘q u v c h ila r n in g jism o n iy m a d a n iy a tg a ega b o ‘lishlari jis m o n iy
tarbiya sam aradorligini belgilovchi m u h im omil sanaladi. S huningdek, 
jism oniy m a d a n iy a t inson va jam iy at u m u m iy m adaniyatining h a m
ajralmas qismidir. Jismoniy madaniyat m azm u n id a quyidagilar aks etadi:
Jism o n iy tarbiyani tashkil etish ja ra y o n id a o ‘quvchilarni gigiyena 
qoidalari bilan tanishtirish, ularga s o ‘zsiz am al qilish ko ‘nikmalariga 
ega boMishlariga erishish m u h im d ir. Buyuk pedagog Abdulla Avloniy 
o ‘zining «Turkiy guliston yohud axloq» asarida bu borada quyidagilarni 
t a ’kidlagan edi: «N azofat (gigiyena) deb a ’zolarimizni, kiyimlarimizni,
www.ziyouz.com kutubxonasi


Jismoniy madaniyat
I
1. Inson a’zolarining funktsional kamoloti (icliki a’zolar, nerv va harakat, 
suyak-muskul tizimi, tana uyg'unligi va ularning funktsional faoliyatini 
boshqarish layoqati)ga egalikni ta’minlash.
2

0
‘quvchilaming sogMigini mustahkamlash.
3. Ularni gigiyena qoidalariga amal qilishga ko'niktirish.
4. 0 ‘quvchilar mohirligini har tomonlama o'stirish.
5. BoMajak kasb-hunar egalarining jismoniy va fiziologik sifatlarini kasbiy 
nuqtayi nazardan shakllantirish, ularning ishchanlik qobiliyatini oshirish.
6

0
‘quvchilarning jinsiy jihatdan to‘g‘ri kamolga yetishlari uchun sharoit 
yaratish.
7. O'quvchilarda mustahkam iroda, qat’iy xarakter, intizomga so'zsiz amal 
qilish ko‘nikmalarini shakllantirish

Yüklə 24 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   183   184   185   186   187   188   189   190   ...   243




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin