‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I


D arsd a o ‘quvchilar o ‘quv faoliyatin i tash k il etish zam onaviy



Yüklə 11,97 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə132/243
tarix19.10.2023
ölçüsü11,97 Mb.
#157327
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   243
Toxtaxodjayeva M.X. va bosh. Pedagogika

D arsd a o ‘quvchilar o ‘quv faoliyatin i tash k il etish zam onaviy
shakllarining turlari. 
Turli dars tu zilm a larid an y a n a d a sam araliroq 
foydalanish yoMlarini izlashda darsda o ‘quvchilar o ‘quv faoliyatlarini 
tashkil etish shakllari a lo h id a aham iyatga ega boMmoqda. Pedagogik 
adabiyotlar va m aktab am aliyotida asosan uchta shu n d ay shakllari qabul 
qilingan — om m av iy . guruhli va individual.
T a ’limning o m m aviy shakli sinfdagi jam i 
0
‘quvchilarning o'qituvchi 
rahbarligi ostida bii^alikda harakatlarini ko ‘zda tutadi. Guruhli shaklida 
esa o ‘q u v ch ilar 3—6 kishidan iborat g u ru h la r yoki juftliklarda ish olib 
boradilar. G u r u h l a r u c h u n to pshiriqla r bir xil yoki turlicha boMishi 
m u m k in . In dividual shakli h a r bir o ‘q u v c h in in g a lo h id a mustaqil 
ishlashini k o ‘zda tutadi.
0 ‘qitish frontal shaklida, o ‘qituvchi bir vazifa ustida ishlayotgan 
b u t u n s i n f o ‘quv fa oliyatini b o sh q a rib b o ra d i. U 
0
‘quvch ilarn in g
h am k o rlik larin i t a ’m inlaydi va h a in m a u c h u n bir boMgan ish s u r’atini 
belgilaydi. F ro n tal ishlashning pedagogik samaraliligi k o ‘p j ih a td a n
o ‘qituvchining b u tu n sinfni nazorat qila bilishiga va shu bilan bir vaqtda 
h a r b ir o 'q u v c h in i n g ishini k o ‘zd a n qochirm asligiga bogMiq boMadi. 
A garda o ‘qituvchi ijodiy jam oali ishlash muhitini yarata olsa, o ‘quvchilar 
diqqatini va faolliklarini t a ’minlab tura olsa samarasi yana oshadi. A m m o 
fro n ta l ishlash individual farqlarni hisobga olm aydi, u o ‘rta o ‘quvchiga 
moMjallangan. S h u n in g u c h u n b a ’zi o ‘q u vchilar berilgan ish sur’atidan 
o r t d a q oladilar, bosh q alari esa zerikib, qiynalib ketadilar.
www.ziyouz.com kutubxonasi


0 ‘qish guruhli shaklida o ‘qituvchi sin f o ‘quvchilari g uruhlari o ‘quv- 
o ‘rganish faoliyatilarini boshqaradi. 0 ‘quvchilarni zvenoli, brigadali, 
b i r l a s h t i r i s h - g u r u h l i va d i f f e r e n s iy a l a n g a n g u r u h l a r g a t a q s i m la s h
m u m k in . 0 ‘qish zvenoli shakli o ‘q u v c h i l a r d o i m iy g u r u h i o ‘quv 
faoliyatini tashkil etishni k o ‘zda tutadi.
Birlashtirish-guruhli shaklida sinfni o d atd a katta u m u m iy topshiriqni 
h ar biri faqatgina bir qism ini bajaradigan guruhlarga ajra tish n i k o ‘zda 
tutadi.
Dififerensatsiyalashgan-guruhli t a ’lim shakli d o im iy g u r u h la r bilan 
h a m , bir xildagi o ‘quv im koniyatlariga ega va o ‘quv k o ‘n ik m a la ri bir 
xil darajada shakllangan o ‘q u vchilarni birlashtirishini k o ‘zd a tutadi. 
G u r u h l i s h a k lla rig a o ‘q u v c h i l a r n in g ju ft b o ‘lib i s h l a s h l a r i n i h a m
kiritiladi. 0 ‘quv guruhlari faoliyatlarini o ‘qituvchi o ‘zi b evosita h a m d a
o ‘z yo rd a m c h ila ri — o ‘q u vchilar fikriga q arab ta y in la n g a n z v e n o la r va 
brigadalar orqali boshqaradi.
Individual t a ’lim o ‘quvchilarning b o sh q a o ‘qu v ch ilar bilan bevosita 
aloqalarini k o ‘zd a tutm a ydi. 0 ‘z m o h iy atig a k o ‘ra s i n f ja m o a s i yoki 
m uayyan g u ru h la r bilan ishlashdan tu b d a n farq q i l m a s a - d a , biroq 
o ‘quvchi o ‘zining shaxsiy imkoniyatlariga muvofiq o ‘qituvchi to m o n id a n
berilgan top sh iriq n i m ustaqil bajaradi. Bu m a q s a d y o ‘lida m axsus 
tayyorlangan k arto c h k a la rd a n foydalanish m u m k in .
D arsda o ‘q ituvchining e ’tibori bir n e c h a o ‘q uvchiga qaratilsa , bu 
vaqtda qolgan o 'q u v c h ila r m ustaqil ishlasalar t a ’lim n in g b u n d a y shakli 
individual-guruhli shakl d e b ataladi.
Zam onaviy t a ’lim amaliyotida k o ‘proq ikki tashkiliy shakl:: om m av iy
va individual shakllardan foydalaniladi. Ayni v a q td a g u ru h li va juftli 
o ‘qish shaklidan a m a liy o td a a n c h a keng foydalaniladi.
T a ’lim ning o m m a v iy shakli h a m , g u ru h li shakli h a m ja m o a v iy
hiso b lan m asa-d a, lekin ayrim ped a g o g la r u larni o m m a v i y t a ’lim deb
k o ‘rsatishga harakat qiladilar.
Jam oaviy ishlash faqatgina diffe ren sa tsiy ala sh g a n g u ru h li ishlar 
asosidagina tashkil etiladi. 0 ‘quv ishlarini tashkil e tis h n in g ja m o a v iy
shakli o ‘qituvchi va o ‘quvchilarning d in a m ik yoki o ‘z g a ru v c h a n tartibli 
juftliklarida k ec hayotgan m u n o sa b a tla rid ir.
T a ’lim m aqsadlari va fo y d a la n sh n in g qulayligi n u q ta y i n a z a r id a n
t a ’lim sh ak llari q u y i d a g i c h a d a r a j a l a n a d i: asosiv. a o ‘s h i m c h a va 
yordam chi t a ’l im .
www.ziyouz.com kutubxonasi


D a rs — t a ’limni tashkil etish asosiy shakli. P a rs ta'lim jarayonining 
yaxlitligi nuqtayi nazaridan ta 'lim n in g asosiy tashkiliy usuli hisoblanadi. 
U n d a sinf-dars tizim ining xususiyatlari aks etadi, u n d a o'quvchilarni 
om m aviy qam rab olish, tashkiliy tartib va o ‘quv ishlarining muntazamligi 
t a ’m inlanadi. Dars iqtisodiy jih a td a n foydalidir. 0 ‘quvchilar ham da 
s in f ja m o a sin in g individual xususiyatlarini bilishi o 'q itu v c h i uchun h ar 
bir o 'q u v c h i faoliyatiga rag‘batlantiruvchi t a ’sir k o ‘rsatishga imkon 
beradi. Dars doirasida om m aviy, guruhli va individual t a ’lim shakllarini 
b i r l a s h t i r i s h i m k o n i y a ti u n i n g rad e tib b o ‘l m a y d i g a n u stu n lig i 
hisoblanadi.
Dars bevosita 
0
‘qituvchi rahbarligida aniq belgilangan vaqt davomida 
m uay y an o ‘q u vchilar guruhi bilan olib boriladigan t a ’lim jarayonining 
asosiy shakli sanaladi. D a rsda h ar bir o 'q u v c h i xususiyatlarini hisobga 
olish, b arch a o 'q u v c h ila r n in g m ashg'ulot ja ra y o n id a o ‘rganilayotgan 
fan asoslarini egallab olishlari. ularning idrok etish qobiliyatlari va 
m a ’naviy-axloqiy sifatlarini tarbiyalash ham da rivojlantirish uchun qulay 
sh a ro itla r yaratiladi.
D a rs t a ’lim n in g b o s h q a s h a k lla rid a n farq qiluvchi o ‘ziga xos 
belgilarga ega, c h u n o n c h i: o ‘quvchilarning doim iy guruhi, 
0
‘quvchilar 
faoliyatiga ularning h a r biri xususiyatlarini hisobga olish bilan rahbarlik 
qilish, o ‘rganilayotgan fan asoslarini bevosita darsda egallab olish (bu 
belgilari darsning faqat m a z m u n in i em as, balki o ‘z xususiyatini ham
aks ettiradi).
f D ; irsning tuzilishi o d d iy va a n c h a m urakkab boMishi m um kin. Bu 
o ‘quv m aterialining m a z m u n i , darsning didaktik m aqsadi, o ‘quvchi!ar 
va j a m o a sifatida sinfning xususiyatlariga bogMiq.
Z am ona viy didaktikada darsning quyidagi turlari ajratib ko'rsatilgan:
— aralash darslar;
— yangi m a ’lu m o tla r, an iq h o d isalar bilan tanishish b o ‘yicha yoki 
um um lashtirishlarni anglab yet ish va o'zlashtirish maqsad iga ega darslar;
— bilim larini m u s ta h k a m la s h va takrorlash darslari;
— o ‘r g a n i l g a n l a r n i u m u m l a s h t i r i s h va t i z i m l a s h t i r i s h asosiy 
m aqsadiga ega darslar;
— malaka va k o ‘nikm alam i ishlab chiqish va mustahkamlash darslari;
— bilim larni tckshirish va tekshirish ishlarini o ‘rganish darsi;
— o ‘z tuzilishi b o ‘yicha oddiy boMgan, y a ’ni bitta asosiy didaktik 
m a q sa d g a ega boMgan dars turlari ( o ‘rta va k atta sinflarda qoMlash 
u c h u n m os keladi).
www.ziyouz.com kutubxonasi


B oshlang‘ich sinflarda 
0
‘q u vchilar yoshlarini hisobga olib o ‘quv 
ishlari turli xillaridan foydalanishga, yangi bilim larni berishni avval 
ilgari o ‘rganilganni m ustahkam lash, takrorlash bilan birga olib borishga 
t o ‘g ‘ri keladi. H a tt o tekshirish darslari h a m bu yerda k o ‘p in c h a ishlar 
boshqa turlarini o ‘z ichiga oladi: m aterialni o g ‘zaki yetkazish, qiziqarli 
h i k o y a n i o ‘q i s h .
D a r s n i n g a y n a n
m a n a s h u t u r i

Yüklə 11,97 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   243




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin