partiyalar va shunga o ‘xshashlar orqali, qonunchilik va ijroiya
hokimiyatini shakllantirish yo'li bilan davlat faoliyati chegarasini
aniqlashga harakat qiladi. 0 ‘z navbatida, davlat ham o ‘z harakat
doirasini kengaytirishga harakat qiladi. Uning funksiyalari qancha
keng bo‘lsa, jamiyat a ’zolari daromadlarining shuncha katta
summalariga davlat da’vogarlik qiladi^ Shu munosabat bilan iste’mol
nisbatlari ham o'zgaracfT. Masalan, agar davlat maorif, sog'liqni
saqlash, ijtimoiy ta’minot xarajatlarining bir qismini o ‘z zimmasiga
olsa, bu narsa ishchi kuchi bahosida va demak, mehnat haqi
darajasida o‘z aksini topadi.
Bu yerda ijtimoiy iste’mol fondlarining hissasi qancha yuqori
bo‘lsa, shaxsiy iste’mol fondlarining hissasi shuncha past bo'lishi
bilan belgilanadigan tendensiyani tushunish juda muhimdir. Moliya
nazariyasida takror ishlab chiqarish jarayonida davlat ishtirokining
19
A.V. Vahobov. T.S. M a liko v qiyosiy samaradorligi xususidagi bahslar hali-ham on to ‘xtaganicha y o ‘q. Har bir davlat uchun m a’lum bir davrda mamlakat aholisi (alohida shaxslar em as, balki aholining keng qatlami) qancha boy b o 'ls a , d a v la tn in g o ‘zi ham s h u n ch a b o y b o ‘la d i, d eg a n tushunchadan kelib chiqib, aniq tavsiyalar ishlab chiqmoq maqsadga muvofiq. Chunki daromadning yuqori darajasi yuqori iste’mol talabini, sog‘lom lashib borayotgan iqtisodiyotni vujudga keltiradi. Shunga mos ravishda soliqqa tortiladigan asos o'sadi va jam g‘armalar hissasi oshadi. Jamg‘armalar ssuda kapitalining asosini tashkil etib, o ‘z navbatida, ular kengaytirilgan takror ishlab chiqarishga va ilmiy- texnika taraqqiyotiga o ‘z ijobiy ta ’sirini ko‘rsatadi. Hukumatlari soliqlar orqali shaxsiy daromadlarni chegaralab
