‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I



Yüklə 7,77 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə156/295
tarix02.12.2023
ölçüsü7,77 Mb.
#171704
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   295
Falsafa (1)

,a v v a l o'zingni a n g la “,
degan so'zlarida 
shu falsafiy hikm at yotadi.
Sharq falsafasida inson buyuk qadriyat, kam olotning yuksak 
c h o ‘qqisi deb qaralishi U m a r X ayyom ning quyidagi falsafiy 
m isralarida o ‘zining yaqqol ifodasini topgan:
„Dunyoning tilagi, sam ari ham biz,
A ql ко ‘zin qorasi
— 
ja v h a ri ham biz-
To ‘garak ja h o n n i uzuk deb bilsak,
Shaksiz uning k o ‘zi
— 
gavhari ham b iz “.
Q u r’oni K arim da, hadislarda inson O lloh yaratgan buyuk, 
yetuk m avjudot, uning o qilona m anfaatlarini him oya qilish esa — 
eng savobli ish sifatida ta ’riflangan.
Endi inson m uam m osining falsafiy tahliliga o ‘tam iz.
1- §. Inson b orligi va uning mohiyati
B orliqning tarkibiy qism i, o ‘ziga xos shakli b o ig a n inson 
ham m a zam onlarda ham o ‘zini bilishga intilib keldi. Shu sababli 
turli fanlarda, falsafada ham inson m uam m osiga b a g ish lan g an
turli nazariyalar, konsepsiyalar, g ip otezalar yaratiladi. Lekin, 
zam o n lar o ii s h i bilan, inson deb nom lan uv chi m avjudotning 
ruhiyati va m ohiyatida hali bilinm agan, yechilishi zarur b o ig a n
m uam m olar, ju m b o q lar k o ‘payib boraveradi.
A ntik falsafa nam oyandalari, xususan qadim gi H ind va X itoy 
faylasuflari, inson ikki yirik qudrat — tana bilan jonning birligidan 
iborat, jo n tanani tark etadi, ruh esa o im a y d i, deb tushuntirishgan 
b o isa la r, qadimgi Eron va Turon faylasuflari bu m uam m oni inson 
b o rlig id a olam b o rlig i o ‘z ifodasini topadi, olam b o rlig i esa to ‘rt 
asosiy u nsurdan — tu p ro q , suv, olov, havodan tashkil topgan,
176


olam borlig‘ining eng m urakkab shakllaridan b in b o 'lg an inson 
tabiati ham , shubhasiz, o ‘sha to ‘rt u n su r bilan bog'liq b o ‘ladi, 
deb tushuntirishga harakat qildilar.
Q adim gi Y unon falsafasi t a ’sirida vujudga kelgan E ron va 
T u ro n falsafasining nam oy an dalari inson kosm osning b o ‘lagi, 
allaqanday o ‘ziga xos xususiyatlami o 'zid a mujassamlashtirgan mik- 
rokosm osdir deb tushuntirishgan edi. Q adim gi Y unon faylasuflari 
inson bilan olam dagi boshqa tirik m avjudotlar o ‘rtasida jiddiy farq 
borligiga shubha qilmasdilar. U lar inson — 

Yüklə 7,77 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   295




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin