‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

,JLrkin fu q a ro
т а ’n a v iya tin i, o zo d
shaxsni sh a klla n tirish m a sa la si o ld im izd a turgan eng d o lza rb
vazifadir. Boshqacha aytganda, b i z o ‘z haq-huquqlarini taniydigan,
o ‘z k u c h i va 
im k o n iy a tla r ig a ta y a n a d ig a n , a tro fd a s o d ir
b o -la y o tg a n v o q e a - h o d is a la r g a m u s ta q il m u n o s a b a t b ila n
yondashadigan, ayn i zam on da shaxsiy m anfaatlarini m am lakat
va xalq m anfaatlari bilan uyg ‘un holda ко ‘radigan erkin, har
jih a td a n bark a m o l 
insonlarni ta rb iya la sh im iz k era k
, — deb 
k o 'rsatg an edilar.
M a ’naviyatning rivojlanishida insonning intellektual m ehnati 
m u h im rol o ‘y n ay d i. In te lle k tu a l m e h n a t m a ’n av iy ish lab
chiqarishning eng m uhim elem enti sifatida 
ijod bilan 
bevosita 
bog'liqdir.
M a ’naviyatning asosiy negizini 
axloq 
tashkil etadi. U ja m i­
yatning b archa a ’zolari to m o n id an erkin qabul qilinib, ixtiyoriy 
am alga oshiriladi. Jam iyat hayotining m a ’naviy sohasida ijtim oiy 
ong, uning darajalari va shakllari ham m uhim o ‘rin tutadi. Jam iyat 
m a’naviy sohasining rivojlanishida ilm -fan, m a ’rifat, ta iim -ta rb iy a
alohida mavqega ega b o ‘lgan tarm oqlardir. U lar asosida bir b u tun 
jam iyat m a ’naviyati shakllanadi.
Jam iyat hayoti tarkibida m a ’naviy m un o sab atlar m uhim o ‘rin 
tutadi. U lar jam iyat a ’zolari o ‘rtasidagi boshqa ijtim oiy m u n o ­
sabatlar bilan birgalikda kishilarning ru h iy -m a’naviy faoliyatlarida, 
t a ’lim -ta rb iy a, ax lo q -o d o b n o rm alarin i am alga o sh irish larid a 
nam oyon b o ‘ladi. Xullas, jam iyat hayotining biz k o ‘rib chiqqan 
h am m a sohalari o 'z a ro cham barchas bo g 'liq va alo q ad o r b o ‘lib, 
ular biri ikkinchisisiz mavjud b o ‘lm aydi. U larning um u m iy birligi 
bir b u tu n jam iyat hayotini tashkil etadi. Bu narsa u larn i boshqa- 
rishda yaqqol o ‘z ifodasini topadi.
E ndi ja m iy at hay o tin i boshqarish m asalasi b ilan tanishib 
chiqsak.
1 I. A. 
Karimov. 
0 ‘zbekiston XXI asrga intilm oqda. Asarlar, 7-jild. 
Т., , , 0 ‘zbekiston“ , 1999, 381-bet.
173

---

B oshqarish yoki boshqaruv falsafiy tu shu nch a sifatida ju d a 
keng m azm unga ega. K eng m a ’noda boshqaruv tabiatga ham , 
ja m iy a tg a h am m o s ja ra y o n d ir. J a m iy a t h ay o tig a n is b a ta n
boshqaruv jam iy atning sifat m uayyanligini ta ’m inlovchi, jam iyat 
hayoti sohalarining o ‘zaro aloqalarini m a ’lum m aro m da ushlab, 
y anada takom illashtiruvchi, ularga m uayyan y o 'n alish beruvchi 
om ildir. G arch i jam iyat o ‘z -o ‘zidan rivojlanuvchi, takom illashib 
boruvchi tizim b o ‘lsa ham , binobarin, boshqaruv jam iyat hayoti 
va taraqqiyotida m uhim shartdir. Boshqaruv jam iyatning eng oddiy 
yacheykasi — o ilad an boshlab, h am m a: iqtisodiy, siyosiy va 
m a ’naviy so h alarg a , x u llas, b ir b u tu n ja m iy a t h ay o tig a xos 
jarayondir.
Jam iyat hayoti va faoliyatini boshqarish ijtim oiy hokim iyat 
orqali am alga oshiriladi. Ijtim oiy hokim iyat jam iyat hayotining 
iqtisodiy, siyosiy, m a d an iy -m a’naviy sohalarini ham qam rab oladi 
va boshqaradi.
Jam iyatni boshqarish jam iyat hayoti sohalariga k o ‘ra, uchga 
b o ‘linadi: iqtisodiy sohani boshqarish, siyosiy sohani boshqarish, 
m a d an iy -m a’naviy sohani boshqarish.
Jam iyatning taraqqiy etib borishi bilan uni boshqarish ham
m u k am m allash ib , rivojlanib b oradi. Jam iyat ishlab ch iq arish
jarayoni ortib, m eh nat taqsim oti rivojlanib borishi bilan jam iyatda 
zaruriy ravishda faoliyatning alohida turi — boshqaruv paydo 
b o ia d i. A na shu boshqaruv organi ijtim oiy hokim iyatdir.
H okim iyatning jam iy atn i boshqarishi u ch u n unga ijtim oiy 
inform atsiyalar zaru r b o ‘ladi. Ijtim oiy inform atsiyalar jam iyat 
hayoti va taraqqiyoti q on u n lari, jam iyat hayoti sohalariga oid 
bilim lar, dalillar, m a ’lu m o tlar b o ‘lib, ijtim oiy jarayonlarni b o sh ­
q arish u c h u n x izm at qiladi. Ijtim o iy in fo rm a tsiy a la r y etarli 
b o ‘lm asa, jam iyat h ayotini to ‘g ‘ri boshqarib b o ‘lm aydi. In fo r­
m atsiyalar yetarli 
h am d a obyektiv b o ig a n d a g in a , boshqarish 
to ‘g ‘ri va muvaffaqiyatli b o ‘ladi.
Bu o ‘rinda biz boshqarishning subyekti va obyekti m asalasini 
ham to ‘g ‘ri tushunishim iz lozim.