‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

ijtim o iy r u h iy a t — bu
b a rc h a
kishilam ing m h iy dunyosiga xos xislatlarining oddiy m exanik 
yig‘indisi emas, balki ularning m urakkab dialektik birligidan iborat.
Ijtim oiy ruhiyatning individ (kishi, shaxs) aihiyatiga nisbati 
ijtim oiy ongning individual ongga nisbati kabidir. Ijtim oiy ruhiyat 
individual k ishilar ru h iy atla rin in g u m u m iy , z a ru r va m uhim
tom onlarini o ‘z ichiga oladi. Ijtim oiy ruhiyat kishilam ing kundalik 
oddiy am aliy faoliyatlari jarayonida shakllanganligi tufayli, u oddiy 
ongga ju d a yaqin turadi. Lekin, ijtim oiy ruhiyatni oddiy ongdan 
farq qildiradigan narsa konkret inson erishgan bilim em as, balki 
shu bilimga m unosabat, u n d a borliqning baholanishi, kishilam ing 
ijtim oiy hayotdagi u yoki bu hodisalarga turli xil em o tsio nal 
m unosabatlaridir. Ijtim oiy m h iy at o ‘zining em otsional jihatlari 
bilan ijtimoiy jarayonlarda kishilarni turli faoliyatlarga q o ‘zg‘ovchi 
om il sifatida m u him rol o ‘ynaydi. Shuning u ch u n , o d atda, biror 
siyosiy y o in i ishlab chiqish va u n i am alga oshirishda ijtim oiy 
ruhiyatni, y a ’ni jam iyat kishilarining kayfiyatlarini, h is-tuyg‘u - 
larini o ‘rganish, u yoki bu siyosat ta ’siriga ularning qanday aks 
sado berishini, unga nisbatan qanday m u nosabatda b o ‘layotganini 
aniqlash, hisobga olish ju d a m uhim dir.
Jam iyat m a ’lum guruhlarga, sinflarga b o ‘linishi bilan ijtim oiy 
ruhiyat ham gum hiy (sinfiy) m azm un kasb etadi. C hunki, ijtimoiy 
guruhlarning paydo b o ‘lishi bilan jam iy atd a kishilam ing ishlab 
chiqarish tizim ida tutgan o 'rn i, roll, mavqeyi va m anfaatlari o'zga-
201

---

radi. N atijada, u larning his-tuy g ‘ulari, ta sa w u r va tushu nchalari, 
fikrlash tarzi har xil b o ‘la boshlaydi. Shunday qilib, bir-biridan 
farq qiluvchi yoki bir-biriga qaram a-qarshi ruhiyatlar kelib chiqadi. 
Ijtim oiy g uruhlar ruhiyatida ularning o rzu-u m id lari, his-tuyg‘u - 
lari, q a t’iylik yoki ikkilanish kabi kayflyatlari ham ifodalanadi. 
S h u n in g u c h u n o ‘tm is h ja m iy a tla rig a o id b iro n g u ru h n in g
h ayotini, qarashlarini o ‘rganish, ijtim oiy ongini tu shunish, bu 
g u ru h n in g ijtim oiy q iy ofasini o ‘rganish u c h u n yetarli em as. 
T ad q iq o tch i, shu b ilan birga, ijtim oiy g u ruh ru h iy atin i h am
o ‘rganishi va bilishi zarur.