‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

,jr,adaniylcishtirishi“
m um kin. A m m o, ayni vaqtda, nazariy ong 
qan ch a yuqori rivojlansa ham , oddiy ong kishilarning kundalik 
oddiy hayotiy faoliyati u ch u n ju d a zarur. O ddiy ong, odatda, 
oddiy kundalik 
,$ o g ‘lom f i k r “da
o ‘z ifodasini to p ad i. Biz bu 
„ s o g io m fikr“ bilan prinsip jih a tid an obyektiv borliqdagi har 
qanday voqea-hodisalarni qarab chiqishim iz, ularni baholashim iz 
va izohlashim iz m um kin. Biroq bu ,,sog‘lom fikr“ bilan qilingan 
xulosalarim iz h am m a vaqt ham to ‘g ‘ri b o ‘lavermaydi. C hunki, bu 
hulosalar, o datda, em pirik u m u m lash m alar bilan cheklangan, bir 
to m o nlam a, to ‘liq b o ‘lmaydi.
b) Ommaviy ong
O m m aviy ong oddiy va nazariy ong lard an farqli o 'la ro q , 
ijtimoiy ongning jamiyatdagi ko‘pchilik kishilarga — xalq ommasiga 
xos b o ‘lgan, ularning kundalik hayot ehtiyojlari va m anfaatlarini 
aks ettiruvchi shaklidir. O m m aviy ong jam iyatdagi turli kasbdagi 
kishilar o 'rtasid a keng tarqalgan ta sa w u rla r va tu sh u n ch alarn i, 
turli g ‘oyalar va qarashlarni, xom xayollarni, hissiyotlarni ham 
o ‘z ichiga oladi. U n d a, o d atda, ijtim oiy ongning turli shakllari va 
darajalarining ham m asi birgalikda, bir-biri bilan qorishib ketgan 
holda mavjud b o ‘ladi. O m m aviy ong, k o 'p in ch a , m uyyan om m a 
m a ’naviy saviyasining pastligi yoki yetukligi bilan bog‘liq b o ia d i. 
O m m aviy ongning holati esa shu davrga xos jam o atch ilik fikri, 
om m aning kayfiyati va faoliyatlarida ifodalanadi.
A ntagonistik jam iyatlard a om m aviy ong iqtisodiy va siyosiy 
jih a td a n h u k m ro n g u ru h lar va sin flarn in g m afk u rasi, b arch a 
m a ’naviy ta ’sir vositalari tazyiqi ostida, m avjud shart-sharo itlar
199

---

natijasida ham shakllanishi m um kin. D em okratik jam iyatlarda esa, 
om m aviy ongning shakllanishi turli m afkuralar ta ’sirida, turli xil 
g ‘oyaviy-tarbiyaviy ishlar olib borilishi natijasida yuzaga keladi. 
Om m aviy ong om m aning xulq-atvori, jam oatchilik fikri, om m aviy 
axborot va targ‘ibot vositalari faoliyati bilan bog‘liq. O m m aviy ong, 
shu bilan birga, jam iy atn in g ishlab chiqaruvchi kuchlari va ilmiy- 
texnika taraqqiyoti bilan cham barchas bog‘liq bo'ladi.
Jam iyat m a ’naviy hayotiga oid qadriyatlar va axloqiy m e ’y o r­
lar, a n ’analar, ehtiyojlar, intilish va istaklar, siyosiy qarashlar, 
ijtim oiy ideallar, har xil obyektiv va subyektiv vaziyatlarga b o ‘lgan 
reaksiyalar — bular bari om m aviy ong sohasiga ham tegishlidir. 
O m m aviy ong, bular bilan birga, o ‘z tarkibiga om m a orasiga keng 
yoyilgan har xil tasavvurlarni, um um iy bilim lar va m e’yorlarni, 
m a’lum e ’tiqod elem en t(u nsu r)larini ham qam rab oladi. Xullas, 
om m aviy ong shu q ad ar ,,ch eg arasiz“ ki, u m a ’lum m a ’n o d a 
ijtim oiy ong shakllarining ham m asiga oid elem entlarni o ‘z ichiga 
oladi. Chunki ommaviy ong o ‘z hajmi va m azmuni jihatdan ijtimoiy 
ong shakllari tarkibiga to ‘liq kirmaydi. O m m aviy ongning subyekti 
om m a, keng xalq om m asidir.