jiy o s iy h a yvo n “ degan edi. M unozara,
bahslarga sabab b o ‘lgan m asala — shu ikki b osh lan g ‘ich asosning
qay biri inson faoliyati, h is-tu y g ‘ularini belgilashda asosiy rol
o ‘ynashidir. Y uqorida biz inson bolasining h ar biri o ‘ziga xos
takrorlanmas xususiyatlarga ega ekanligi haqida to ‘xtalib o ‘tgan edik.
Q izig‘i shundaki, biz b a ’zi kishilarni biologik belgilariga qarab
(m asalan, yoshi, jinsi) m a ’lum guruhlarga birlashtiram iz, boshqa
birovlarni esa ijtim oiy belgilariga (m asalan, kasbi, mutaxassisligi,
ish staji va boshqalar) qarab, yana allakim larni insondagi tabiiylik
(biologik) va ijtim oiylik orasidagi aloqadorlikka qarab m a ’lum
tabaqalarga birlashtiramiz.
S hu nd ay ek an, o ‘sha belgilarga q arab , tab aq ala sh tirilg an
kishilam ing ayrim guruhlarini (m asalan, xo tin-qizlar) biologik
o ‘ziga xosligini bilishning jam iyat u ch u n aham iyati borm i?
Ushbu m uam m olar atrofida faylasuflar va boshqa insonshunos
olimlar orasida uzoq vaqtlardan buyon m unozaralar davom etmoqda.
M uam m olar yechim iga bag‘ishlangan turli konsepsiyalar, ilmiy
yo‘nalishlar ham vujudga kelmoqda. C hunonchi, ba’zilar kishilaming
irqiy belgilariga qarab insoniy fazilatlarini baholashni taklif etayotirlar.
Ayrim irqlarning insoniy fazilatlari yuqori, ayrim lariniki esa past,
ch u nonchi ,,oliy“ va ,,past“ tabaqali irqlar b o ‘ladi, degan fikr-
m ulohazalarni bayon etm oqdalar. 0 ‘tgan asrda, h atto bizning
asrim izning boshida ham ,
,pq /><
7
“jah o n d a mavjud b o ‘lgan barcha
irqlarning buyugidir, degan uydirm alar tarqatilganligi fikrimizning
dalilidir. Turgan gapki, jahon ilmiy jam oatchiligi bunday g'ayriilmiy
fikr-m ulohazalarni, irqchilik g ‘oyalarini qattiq qoralaydi.
185
