‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

y o ‘nalishini inson
m a ’naviy k a m o lo tin in g o ‘ziga xos b ir y o i i , d e b
tushungariini
k o 'ram iz. U m u m a n , 0 ‘rta Osiyo xalqlari ijtim oiy 
fikri taraqqiyotida
falsafiy ta fa k k u r b ila n b a d iiy ta fa k k u r u z v iy
b o g iiq ravishda
rivojlangani kabi, aqliy (ra tsio n a l) va vajdiy (irra tsio n a l) b ilim la rn i 
egallash birga rivojlangan.
S hu b o is, s o ‘fiy sh o iri yoki o lim i deb n o m c h iq a rg a n k ish ila r­
n in g a sarlarid a d u n y o v iy b ilim lar, h ik m a t va d o n ish m a n d lik n in g
b u tu n b ir x a z in a s in i k o ‘ris h m u m k in . M a s a la n , 
Jaloliddin
R um iyning asarlarida q a n c h a d a n -q a n c h a te ra n falsafiy g ‘oyalar bor. 
U lard a g ‘oyat keng qam rovli insoniy m u a m m o la r tilga olinib, h a n u z 
o ‘z aham iyatin i y o ‘q otm agan. E ro n olim i M u h a m m a d T aqi J a ’fariy 
o ‘z in in g „M av la v i va S h a r q -u G ‘a rb m a k ta b la rid a g i d u n y o - 
q a r a s h la r “ k ito b id a y e ta rli d a lilla rg a ta y a n ib k o ‘r s a tis h ic h a , 
R u m iy n in g „M asn av iy m a ’n av iy 11 n o m li o lti d a fta rd a n ib o rat asari 
b u tu n b ir falsafiy q o m u sd ir. U n d a n a fa q a t S h a rq ru h iy a t falsafasi, 
irfo n iy ilm la r q a y m o g i aks e tg a n , b a lk i k e y in c h a lik G ‘a rb iy
Y ev ro p ad a k a sh f etilg an q a ra sh la r tiz im in in g d atslab k i ild izlarini 
h a m k o ‘rsa b o ia d i. C h u n o n c h i, R u m iy b irin c h i b o i i b , o la m n in g
z a rra d a n k o in o tg a q a d a r o ‘z a ro b o g iiq lig i, a lo q a d o rlig i, b ir-b iri 
b ilan to rtilib tu rish i, d ialek tik ta ra q q iy o ti (o d d iy d a n m u rak k ab
sari riv o jlan ish , h a m m a y e rd a z id d iy a t va q a ra m a -q a rs h ilik la r 
b irlig in in g m avjudligi) h a q id a fik rla r b a y o n e tg a n edi. Bu fikrlar 
b ir n e c h a asrd an keyin H eg el to m o n id a n riv o jlan tirild i.
R u m iy n in g s o ‘fiy o n a q a ra s h la rid a ich k i in tiz o m i, fik rn in g
p a y d o b o i i s h i va y o ‘q o lis h i, t a s a w u r va ta fa k k u r, x a y o l va 
b o rliq n in g o ngga, o n g n in g b o rliq q a t a ’siri, in so n m avju d lig in i 
an iq la y d ig a n belg ilar, in so n n in g a ld a n ish i, y o lg 'o n ta s a w u r la r va 
c h in bilim , tajriba va tahlil, ju zv va kull, konk retlilik va m avhum lik, 
H a q sifatlari va o d a m kabi yuzlab m asa lala r u stid a bah s y u ritilad i. 
B u lar s o ‘fiylik g ‘o yalari o ‘z m o h iy a ti e ’tib o ri b ila n te ra n falsafiy, 
d in iy -o rifiy q a ra sh la r tizim i b o ig a n in i k o ‘rsatad i.
0 ‘rta O siyoda so ‘fiylik g ‘oyalari asosi u c h y o ‘nalishda rivojlandi. 
B u lar —