„Ota-bobolarimiz shuhratining soyasiga m ahliyo bo ‘lib yuradigan davrlar endi o ‘tdi. Bugun jah on bizdan o ‘z so 'zimiz.m aytishimizni, о ‘z tafakkurimizni namoyan etishimizni talab qilmoqda. B oshqa x a lq la r, boshqa m illa tla r bizga y o ts ir a b — b e p isa n d qaramasligi, balki bizni e ’tirof etishi, bizni ehtirom etishi kerak. B iz ana shu yu k sa k m unosabat va hurm atga loyiq bo'lishim iz d a r k o r “1.
7 -§ . Yevropada 0 ‘rta asiy U yg‘onish davri va yangi davr falsafasi 0 ‘rta asrning asosiy xususiyati s h u n d a n ib o rat ediki, bu d av rda
G ‘arbiy Y ev ro p a d a x ristian d in i a s ta -se k in h u k m ro n m afk u rag a,
d u n y o q arash ga aylanib bordi. D in bilim n in g b a rc h a so h alarin i, shu
ju m la d a n , falsafani h a m o ‘ziga b o ‘y su n d ira d i. P y o tr D o m ia n i
iborasi bilan aytganda, falsafa „ilohiyat x izm atchisi“ga aylanib qoldi.
Bu falsafa —
„sxolastik (sxolastika — lo tin c h a so ‘z b o ‘lib,
,,m aktab“ deg an m a ’n o n i a n g la tad i)
falsafa"1 , d e g an n o m n i oldi, •
X IV va X V I asrlar G ‘arbiy Y ev rop a ta rix id a U y g ‘o n ish davri
h iso b lan ad i. Bu d av rd a, d astlab Ita liy a d a , s o ‘ng ra Y ev ropadagi
b o s h q a m a m la k a tla rd a fe o d a liz m b a g ‘rid a k a p ita lis tik ish la b
c h iq a ru v c h i k u c h la r rivoji ta b ia ts h u n o s lik ilm i va fa lsa fa n in g
tara q q iy o tig a olib keldi. Bu d a v rd a a s tro n o m iy a , m a te m a tik a ,
m ex anik a, fizika, ju g ‘rofiya, fiziologiya soh asida olib bo rilgan ilm iy
izla n ish lar y a n a d a k u ch ay d i. T a b ia t b ilim la rn in g y a g o n a m an b a y i
va ta ra q q iy o tin in g asosi b o ‘lib q o ld i. B u la rn in g h a m m a si in so n
aqlini o ‘rta asr sxolastikasidan o zo d qilishni, u n in g e ’tib o rin i tabiiy-
ilm iy bilishning m u am m olariga qaratishni talab qilardi. A na shunday
sh a ro itd a o ‘rta asr sx olastikasini in k o r e tu v c h i, in so n n in g a q l-
zak ov atini u lu g lo v c h i falsafiy q a ra sh la r v u judga kela b o sh lad i.
B u n d a y q a r a s h la r n in g d a s tla b k i if o d a c h is i s if a tid a N ik o la y
1 I. A. Karimov. Jamiyatimiz mafkurasi xalqni — xalq. millatni —
