Ib n S in o n in g b u q a ra sh la ri p a n te istik x a ra k terg a ega b o ‘lib,
o 'r ta asr S h arq m u ta fak k irla ri falsafiy q a ra sh la rin in g k o 'p c h ilig ig a
xos b o ‘lgan ilg‘o r t a ’lim o t h iso b la n a d i.
Ib n S in o falsafiy b ilim la rn i ikki q ism ga ajra ta d i. U la rn in g
birinchisi —
nazariy falsafa
; ikkinchisi —
amaliy falsafadir.
N a z a riy
falsafa — m eta fiz ik a (b u n i u o liy fan d e y d i), m a te m a tik a (b u n i u
o ‘rta fan deydi) va tab ia t h aq id ag i fan lar (bu n i u quyi fan d e y d i)d an
ib orat. A m aliy falsafa — siyo sat, h u q u q , iq tiso d iy o t, a x lo q sh u -
n oslikni
o ‘z
ichiga oladi.
Ib n S in o n in g fik ric h a , ijtim o iy -siy o siy m asa lala rn i, d avlat,
ja m iy a tn in g tu z ilish i, v a z ifala rin i, ja m o a n i, ijtim o iy u y u s h m a -
la rn in g fao liy atin i b o s h q a ris h , in so n n in g x u lq -a tv o ri, o d a tla ri,
ax lo q iy m e z o n la ri va h u q u q iy ta rtib -q o id a la rn i a m a liy falsafa
o ‘rganad i.
Shundan kelib chiqib, и amaliy falsafani uch qismga
b o ‘ladi.
B u la r:
axloqshunoslik; iqtisodiyot; siyosatdir.
A x lo q -
sh u n o slik — in so n sh axsiyati fa z ila tla rin i, axlo qiy m e ’y o rla r va
q oidalarni; iqtisodiyot — oila, u n in g talab larin i, vazifa va faoliyatini
b o sh q a rish va t a ’m in la b tu ris h u c h u n z a ru r b o ‘lg an m asa lala rn i;
siyosat — d av latni id o ra qilish va b o sh q arish , h u k u m a t va fu q aro lar
o ‘rta sid a g i m u n o s a b a tla rn i t o ‘g ‘ri y o ‘lga q o 'y is h m a s a la la rin i
o ‘rganadi.
Ib n S in o n in g ja m iy a t t o ‘g ‘risidagi q a ra sh lari h a m d iq q a tg a
sazovordir. U ja m iy a td a k ish ilar o ‘zaro b ir-b iriga y o rd am berishlari
asosida yashashi k erak, deydi. Ib n S in o ja m iy a t k ish ilam in g o ‘za ro
kelishuvlari asosida qab u l q ilin ad ig a n a d o la tli q o n u n la r y o rd a m id a
b o s h q a r ilis h i lo z im lig in i, j a m iy a t a ’z o la r in in g h a m m a s i b u
q o n u n la rg a ito a t e tish la ri z a ru rlig in i t a ’kidlaydi.
X ullas, V I I I —X II a srla rd a 0 ‘rta O siy o d a yash ab , ijod e tg a n ,
m in ta q a d a ilk u y g ‘o n is h d a v rin i ta y y o rla g a n b u y u k q o m u s iy
b ilim la r s o h ib la ri a l-X o ra z m iy , a l- F a r g ‘o n iy , a l- F o r o b iy , a l-
B e ru n iy v a I b n S in o la r o 'z l a r i n i n g ta b ia ts h u n o s lik , fa ls a fa
sohalariga o id ilm iy asarlari b ilan S harq va G ‘arb ilm -fani va falsafiy
b ilim la r in in g k e y in g i ta r a q q iy o tig a b a r a k a li t a ’s ir k o 'r s a t ib ,
in so n iy a t m a d a n iy a ti va m a ’rifa ti ta ra q q iy o tig a b e b a h o hissa
k o ‘shdilar.
P re z id e n tim iz I.A .K a rim o v ay tg an larid ek :
Dostları ilə paylaş: