Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat Universiteti

Tajribaning borishi; oz miqdordagi modda diametri 2—3 mm, uzunligi 3 sm li naychaga solinadi. Uning ichiga uzunligi 4 sm, diametri 0,5 mm li bir uchi kavsharlangan ingichka kapillyar tushiriladi. Naycha rezina yordamida termometrga tutashtiriladi. Termometr esa asbobga o’rnatiladi, so’ngra asbob qizdiriladi. Avval sekin, keyin shiddatli pufakchalar ajralib chiqadi. Shu paytdagi temperatura moddaning qaynash temperaturasiga juda yaqindir. Ko’rsatkich aniq bo’lishi uchun naychani qizdirish to’xtatiladi va pufakchalar ajralib chiqishi to’xtagan temperatura aniqlanadi. Ana shu ko’rsatkich moddaning qaynash temperaturasidir[53].

Suyuqliklarning zichligini aniqlash.

Suyuq moddalarning zichligi hajmi 1-2 ml bo’lgan piknometr yordamida o’lchanadi. Piknometrni ishlatishdan avval atseton, spirt va efir ketma-ketligida yuvib havo oqimida quritiladi. Tozalangan va quritilgan piknometr analitik tarozida tortiladi. So’ng piknometrning dagi suv sig’imi va undagi suv massasi aniqlanadi. Buning uchun 200 ml distrlangan suvni 10-15 minut qaynatiladi va gacha sovutiladi, so’ng pipetka yordamida piknometr belgisidan 0,3-0,5 smga ko’proq sovutilgan suv bilan to’ldiriladi.

2-rasm. Suyuqlikning zichligini aniqlovchi asbob.
Suv to’ldirilgan piknometr shtativga mahkam o’rnatilib suvli stakanga tushiriladi. Piknometrning suv belgisi stakandagi suv sathidan pastroqqa joylashtiriladi.
Termostat sifatida ishlatilinayotgan stakanga termometr solinib temperatura doimo da 20 minut ushlab turiladi. Vaqt o’tgandan so’ng ko’tarilgan suvni pipetka yoki filtr qog’ozi yordamida olib tashlanadi. Piknometrning yuqori qismi filtr qog’ozi bilan artib quritiladi. Shundan so’ng piknometrni stakanda olib atrofi artib quritiladi va 25-30 minutdan so’ng qayta tortiladi. Olingan natijalarni quydagi usul bilan hisoblanib dagi massasi aniqlanadi;
Topilgan x qiymati piknometrning “Suv konstantasi” deb nomlanadi va u ayni piknometr uchun doimiy hisoblanadi. Agarda piknometrning “Suv konstantasi” oldin aniqlangan bo’lsa u holda ayni piknometrni ishlatishdan oldin aniqlangan “Suv konstantasi”ni yana bir bor tekshirib ko’rish lozim.
Ushbu qiymatga aniqlik kiritib olingach yuqorida tartibda zichligi aniqlanayotgan suyuqlikni zichligi aniqlanadi[54].

2.