Z. T. Nishanova, G. K. Alimova

0’quv faoliyati shakllanishining dastlabki xususiyatiarl

Hayotning dastlabki uch yilida bola onasi yoki boshqa kishilar masalan, tarbiyachi dasturi bo’yicha emas, balki go’yoki o'zining dasturi bo'yicha o'qiydi. Bu davrda bclaning u yoki bu bilim va ko'nikmalarining o’zlashfcrilish muhlatiga alohida talablar qo’yilmaydi. Ilk bolalik davrida tarbiya dasturi hali sub’ektiv tarzda bola uchun mavjud emas. Sistematik o'qishga layoqatli boTgunga qadar u tayyorlov bosqichini bosib o'tadi. Bu bosqichda chetdagi boshqa kishilaming bolaga nisbatan yangi talablari asta sekin uning “o'zining dasturiga” aylanishi lozim. Bog'cha yosh davrining oxirlariga boribgina, lx>la kattalar tomonidan ishlab chiqilgati “dastur bo'yicha” o’qiy boshlaydi va maktab talablariga - asta amal qila boshlaydi. L S. Vigotskiyning fikri bo’yicha bog'cha yosh davri ta’lim dasturi:

1. 
   bolani maktab dasturiga yaqinlashtirishi, uning, bilim doirasini kengaytirishi, predmetli taTimga tayorlashi;
   
2. 
   bolani o’zining dasturi boTishi, uning qiziqishi va ehtiyojlariga javob berishi lozim.
   

Shuningdek L.S. Vigotskiy bolaning psixik rivojlanishida, taTimning yetakchi roh haqidagi qonunini ilgari surdi va aniq ifodaladi: taTimtaraqqiyot oldida boradi va o’zinirig orqasidan etaklaydi.

0’quv faoliyati bolalami hursand qilishi, ularga zavq berib, qoniqqanlik hissini uyg’otishi kerak. II k bolalik davridanoq bolalarga bilishga qiziqishni tarbiyalash katta aliamiyatga ega. Chunki ulargina inson faoliyatining ahamiyatli motivlari boTib, shaxs yo'nalganligining anglanilganligini aks ettiradi, barcha psixik jarayon va fixnksiyalarga ijobiy ta’sir etadi, qobiliyatini faollashdradi, qiziqish mavjud holatida barcha insoniy kuchlar ko’tariladi. Shuni ayniqsa, bog’cha bolasining o’quv faoliyatini tashkil etishda inobatga olish kerak.


-157 -





Pedagog va psixologlaming olib borgan tadqiqotlari o’qishga bo'lgan qiziqishlaming paydo bo’lis]ii va rivojlanishining asosiy sharoitini ajratish imkonmi beradi:

1. 
   0’quv faoliyatini shunday tashkil etilishi kerakki, bola unda faol ishtirok etsin, yangi bilimlami mustaqil tarzda qidirishi va “topishi”ga undalsin, muammoli xarakterga ega bo’lgan savollami echsin.
   
2. 
   0’quv faoliyati turli xil bo’lishi kerak. Bir xillikka ega bo’lgan materialiar va bir xil usullar bolalami tez zeriktirib qo’yaili.
   
3. 
   Berilayotgan materiallaming kerakliligi va ahamiyatliligini tushunishi kerak.
   
4. 
   Yangi berilayotgan material ilgari o'zlashtirilgani bilan yaxshi bog’langan bo’lishi keralc.
   
5. 
   Yengil bo’lgan va o’ta murakkab material qiziqishni uyg’otmaydi. 0’quv topshiriqlar bog'cha yoshidagi bolalar uchun qiyin, lekin imkoniyati etadigan darajada bo’lishi kerak.
   
6. 
   Bolaning barcha yutuqlarini ijobiy baholash lozim. Ijobiy baho bilishga nisbatan faollikni stimullashtiradi.
   
7. 
   0’quv materiallari yorqin va emotsional bo’lishi kerak.
   

A.P.Usovaning ta'lddlashicha, o'qitilayotgan materialni idrok qila

olinaslik hodisasi harakatning usul va vositalarida o’ta osonlik usuliga asoslangan, ilgari ko’rsatilgan noto’g’ri tarbiyaviy ta’siming asorati natijasidir.

Ayni vaqtda ko'pincha ta’lim olishga tayyorlikning quyidagi tarkibiy qismlari ajratiladi:

1. 
   tafakkur qila olish kabi faoliyatning umumlashgatiligi;
   
2. 
   amaliy va so’z mantiqiy tomonlarining o’zaro muvofiqligini belgilovchi tafakkumiing anglanilganligi;
   
3. 
   tafakkur qilish faoliyatining elastikligi;
   
4. 
   tafakkur qilish faoliyatining barqarorligi;
   
5. 
   tafakkuming mustaqilligi hamda uning yordamga moyilligi.