ZabiTƏ teymurlu

Zabitə Teymurlu 

 
78
 

 
72): Her zaman kaşları öfkeyle çatık / Yüzü hep öyle asık (Orhan S. 
Orhon); Veli Koca asık suratla, “Gelin hanım, halhatırın sırası değil. 
Mustafa nerede?” dedi (Safiye Erol) (68, 180). 
Avdal// Əbdal. Bu söz Azərbaycan dili şivələrində (Gəncə, Şə-
кi, Şəmкir, Qax) “axmaq, sərsəri” mənasını ifadə edir: Avdalın biridi, 
u:n sözünə inanma (Şəki); Özünü itirif, laf avdal kökünə düşüf (Şəm-
kir); Allah vuran əbdaldı, xayrını zaralını bilmiy (Qax) (7, 29, 154). 
Aptal sözü türk ədəbi dilində еyni mənada işlənir: Aptal olduğu 
için askere almamışlardı  (Ömer  Seyfettin);  Halbuki şimdi ak saçlı, 
aptal tavırlı, kaba saba bir çiftçi oldum (Reşat N.Güntekin) (69, 150); 
Salеh aptallaştı vе кеndini toparlayamadı (127, 45). Burada aptallaş-
maк sözü “səfehləşmək, həddindən çox təəccüblənmək” mənasını 
ifadə edir (75, 60). Qeyd olunan mənada aptal sözünə türk ədəbi 
dilində söz birləşmələrinin tərkibində də rast gəlmək olar: O yol gös-
termeyince aptal aptal bakardı (Sait Faik) (69, 150). Bu söz ərəb mən-
şəli olub təsəffüf terminalogiyasında “abdal məqamının sahibi vəfat 
etdiyi zaman onun yerinə başqa birinin təyin olunması” mənasını 
ifadə edir (23, 41). 
Belə qənaətə gəlmək olar ki, Azərbaycan dili diallektlərində və 
türk ədəbi dilində təsadüf etdiyimiz əbdal sözü hər iki türk dillərin-
də bu gün öz əsl mənasında işlənmir. 
Azman. Bu leksik vahid Azərbaycan dilinin Bakı, Ordubad dia-
lektlərində “iri, çox böyük, nəhəng” mənasını ifadə edir: Bakidə az-
man öylər tikilir (Bakı); Atam bir azman keçi aldı (Ordubad ) (7, 32). 
Bu söz Azərbaycan ədəbi dilində də “çox böyük, çox iri, çox ye-
kə, əzəmətli, heybətli” mənasını ifadə edir: Azman tikinti. Azman bi-
nalar. Azman qayalar.-Saçı-saqqalı ağarmış qocaman buruq ustala-
rının belə azman yanğın gördükləri yadlarına gəlmir.  (Ə.Məmməd-
xanlı) (7, 191). 
Türk ədəbi dilində “çox böyük, iri; başqa-başqa cinslərin birləş-
məsindən törəmiş, qarışıq olan, mələz; böyük odun parçası“ məna-
larını ifadə edir: O ipiri, şuursuz fil azmanlarının tam tersine ufacık, 
neşeli,  sıhhatli,  zarif…  (Reşat  N.Güntekin);  Azman  karıncalar  gibi 
(Refik H. Karay); Van azmanı bir kedi (Şemseddin Sami) (69, 245). 

---