«Zamonaviy dunyoda amaliy fanlar: muammolar va yechimlar» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya



Yüklə 181,17 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/4
tarix14.09.2023
ölçüsü181,17 Kb.
#143526
  1   2   3   4


25 
«Zamonaviy dunyoda 
amaliy fanlar: muammolar va 
yechimlar
» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya
 
TUPROQ EROZIYASI VA UNGA QARSHI KURASH CHORALARI 
 Anvarjon 
Dadaho‘jayev
1

dots 
Akobir Ergashev

 talaba. 
Azizbek Yo‘lchiboyev

 talaba. 
1-2-3
Namangan muhandislik-qurilish instituti, 
Namangan, Uzbekistan 
https://doi.org/10.5281/zenodo.7127532 
Kalit 
so‘zlar: Tuproq eroziyasi; yemirilish jarayoni; yuvilish; geologik 
eroziya; tuproqshunoslik; irrigatsion eroziya; mikrobiologik xossalar. 
Annotatsiya: Tuproqning suv va shamol ta’sirida yemirilish jarayoni. 
Tuproqning suv ta’sirida yemirilishiga suv eroziy
asi, shamol natijasida yemirilib, 
uchirilib ketilishiga esa shamol eroziyasi yoki deflyatsiya deyiladi. 
Suv eroziyasi ham ikkiga: yoppasiga yuvilish yoki yuza eroziya va uzunasiga 
ro‘y beradigan yoki jarlik eroziyasiga bo‘linadi. Shuningdek, oqar 
suvlarning 
ta’siriga qarab suv eroziyasi yuza oqar suvlar (qor va yomg’ir suvlari) ta’sirida 
ro‘y beradigan eroziya va sug’orish suvlari natijasida yuzaga keladigan 
irrigatsion eroziyaga ajratiladi [1]. 
Yoppasiga yuvilish (yuza eroziya) ko‘proq tarqalgan bo‘lib [2]. Tuproqning 
yuqori gorizontlari yonbag’irlar bo‘ylab oqadigan suvlar ta’sirida yuvilib yuzaga 
keladi [3-
4]. Oqar suvlar ta’sirida tuproq qalinligi kamayadi, tuproqning 
unumdor qismidagi turli o‘lchamdagi zarrachalar bilan birga oziq moddalar ham 
yuvilib, nishabligi kam va tekis maydonlarga olib borib yotqiziladi. Yuvilgan 
joylarda ekinlar hosili keskin kamayadi, yuvilib keltirilgan yotqiziqli erlarda esa 
o‘simlik g’ovlab o‘sadi va hosil pishib etilmaydi hamda hosil nisbatan ozroq 
bo‘ladi.
Uzunasig
a bo‘ladigan yoki jarlanish eroziyasi –
yonbag’irlardan kelayotgan 
kuchli suv oqimlari ta’sirida tuproqning chuqurlatib, o‘yilib yuvilishi 
hisoblanadi. Bu jarayon bir necha bosqichda kechadi: dastlab uncha katta 
bo‘lmagan (20
-
25 sm) chuqurchalar hosil bo‘
ladi va u kengayib, 0,3-0,5 dan 1-
1,5 m ga qadar bo‘lgan chuqurchalar yuzaga keladi.
Geologik eroziya-
o‘simliklar bilan qoplangan tuproq yuzasidan 
zarrachalarning asta-
sekin yuvilish jarayoni bo‘lib, bunda tuproq paydo bo‘lishi 
davomida yuvilgan tuproq qatlamlari qayta tiklanadi. 
Tezlashgan eroziya 

insonlarning aktiv faoliyati bilan bog’liq bo‘lib, tuproq 
yuzasidagi o‘simliklar yo‘qotilib yuborilganda va yerdan notug’ri 


26 

Yüklə 181,17 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin