«Zamonaviy dunyoda ijtimoiy fanlar: nazariy va amaliy izlanishlar» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya

«Zamonaviy dunyoda ijtimoiy fanlar: nazariy va amaliy 
izlanishlar» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya
 
oʻzbek yozuvi harflari asnosida yuzaga kelishi tadqiq etiladi. “Umumiy qilib 
aytganda dunyo hamjamiyatining muammo janrini ikki toifaga boʻlishi, bular: 
1.Topishmoqlar; 
2.Asarlarda hahrflarning yashirilishi 
kabilarga boʻlinishi yuzasidan, Navoiy yashab turgan muhit va ijtimoiy ong 
shaklidan kelib chiqib muammo janrining ikkinchi toifasiga muvofiq keluvchi 
janrning amaliy natijalariga muvofiq oʻzining “Mufradot” asarini yaratgan”
2
. 
Bugungi kunda muammo janrining yaratilish tarixi, janrdagi oʻzgarishlar va 
mohiyatning saqlanib qolinishi, strukturaviy jihatdan yechimning turlicha ifoda 
shakllari keng jamoatchilik tomonidan muhokamalarga sazovor boʻlmoqda. Bu 
borada Fransuz olimi Remix Dorning “Alisher Navoiy muammolari” asarining 
Parijda chop etilishi ahamiyatlidir. “Mufradot” asrida muammo janrining ifodaviy 
shakllari, shu bilan birgalikda ushbu janrning skrukturaviy yechimlariga alohida 
toʻxtalib oʻtiladi. Bunda muammoning amallari hamda “Aʼmoli tahsiliy”(hosil 
qilish amallari) yoʻnalishlar yuzasidan ifodalanayotgan fikrning yechimga ishorat 
qilinishi. Misol uchun muammoning yechimi arab harflariga muatanosib boʻlsa 
yechimning ishoraviylikka tayanilib topilishida maʼlum doʻzning avvalgi harflarga 
dalolat qiluvchi soʻzlar bilan ifodalanishi oʻrinlidir. Alisher Navoiy muammo 
janrining amaliy ifodasini tahlil asnosida yuzaga keltirishni taʼkidlaydi, bunga 
sabab yechimning ramziylik, koʻp maʼnolilik, shakliylik xususiyatlaridan kelib 
chiqib muammolik maʼnosining maʼlum qismlarda ifodalanishiga ishora qilishi 
tahlilda namoyon boʻlishini unutmaslik, yechim topishda chalgʻimaslikni uqtiradi. 
Navoiyning muammo janriga qoʻshgan hissasi shuki, bugungi kunda ham 
muammo janrining toʻliq va aniqlikka yoʻgʻrilgan holda oʻz tasdigʻini topib 
kelmoqda. Muammoning oʻrganilishi davomiyligida tarkib, tabdil, tamsiya, talmeh
va boshqalarga eʼtiborli boʻlishlik, qolaversa muammoning shartli ravishda 
qanday yoʻnalishda ifoda etilayotgan ekanligini anglab yetmoq lozim. Talmeh - 
muammo janrida asosan ilm-u fanda mashhur kishilarning harfiy sanʼatga 
muvofiq tarzda chalgʻituvchilik salohiyatini qoʻllagan holda amalga 
oshiriladi.Tamsiya esa muammoning oʻrganilishidan soʻng taxmin qilinayotgan 
yechimga muvofiqlikni yuzaga keltirishda Nazmiy harf bilan ishorat qilish 
asnosida harf nomi aslida esa shu harf bilan boshlanuvchi ismga ishorat beriladi. 
2
Yorqinoy Nasriddinova Andijon davlat universiteti mustaqil tadqiqotchisi “Mufradot”ning fransuzcha talqini 

---

20