Zamonaviy lingvodidaktika prinsplari va integratsiyasining nazariy asoslari

Umumiy prinsplar:
Ilmiylik, tushunarlilik, onglilik, ko‘rsatmalilik
Xususiy prinsplar:
nutqdan tilga borish prinspi, til hodisalarini ajratish prinspi, yozma 
nutqni og‘zaki nutqqa chog‘ishtirib o‘rgatish prinspi, nutq organlarini yetarli mashq qildirish 
prinspi. 
Ona tilini o‘zlashtirishda asosang lingvistik bilimni qabul qilish uchun ma’lum didaktik 
usul qo‘llaniladi. Bu jarayon didaktik integratsiya demakdir. Didaktik integratsiya shaxsni yaxlit 
rivojlantiradi. Qonuniyat tilni o‘zlashtirish jarayonida eng ko'p takrorlanib turadigan universal 
bog‘lanishlardir. Tilda shakl va mazmunning, til va nutqning, nazariya va amaliyotning, og‘zaki
va yozma nutqning o‘zaro bog'liqligi har bir mashg'ulotda uchrab turadigan hodisalardir. 
Shunga ko'ra, ularni ta’lim sharoitida tilni o'zlashtirish qonuniyatlari deb belgilash asoslidir.
Bu qonuniyatlarining mohiyatini to'g'ri tushunish uchun tildan o'zlashtiriladigan o'quv 
materiallarining umumiy xususiyatlarini, bolalarning o'quv-biluv faoliyatini tahlil etish
zarur. 
Ta’limda ona tili ikki xil vazifa bajaradi:
➢
barcha o‘quv predmetlariga oid bilimlarni bolalarga o'rgatish vositasi;

---

ISSN: 2181-3337
SCIENCE AND INNOVATION 
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 
2022 
№ 2
46 
➢
o'quv predmeti.
O'quv predm eti sifatida tilning fonetika, leksika va grammatikasidan nazariy bilimlar,
bu bilimlar asosida esa nutq ko'nikmalari shakllantiriladi. Ona tilidan o'zlashtiriladigan
o'quv materiallari quyidagi umumiy xususiyatlarga ega. Tildan o'rganiladigan har bir
hodisaning m a’nosi va shu m a’noga xos jarangdorlik — fizik tomoni.- Masalan, 
ravishdoshga oid so'zlarning holatini anglatish ularning m a’no tomoni sanalsa, «-b, -ib, -a,
-y,-gali, -gani, -gach» kabi qo'shimchalarning o'ziga xos jarangdorligi ularning fizik tomoni
hisoblanadi. Tildan o'rganiladigan har bir hodisa ma’lum tushunchani anglatadi. Bu
tushuncha, o'z navbatida, hajm jihatidan kengroq ikkinchi bir tushuncha matnida qaraladi.
Ravishdosh fe’l tushunchasi, fe’l so‘z turkumi tushunchasi, so‘z turkum i m orfologiya
tushunchasi doirasida o‘rganiladi. O‘rganiladigan hodisa til tizimiga kirganligi, bu tizimning 
ma’lum tomonini ifodalagani uchun u til va nutqqa doir juda ko‘p omillar bilan daxldor, ular
bilan aloqador bo‘ladi: ravishdoshga oid so‘zlar gapdagi vazifasi jihatidan sintaksis, «-gach,
-kach, -qach, -guncha, -kuncha, -quncha» qo‘shimchalarning imlosi yuzasidan orfografiya,
ularning ko ‘p variantligiga ko‘ra fonetika, nutqda qo‘llanish xususiyatlariga ko‘ra uslubiyat
bilan bog‘liq bo‘ladi. Demak, bu hodisaning og‘zaki va yozma nutqda tutgan o‘rnini
bolalarga yetkazish o‘qituvchining asosiy vazifasi hisoblanadi.