Zamonaviy oilada, farzand tarbiyasida milliy va umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish masalalari

2-rasm. Oila va nikoh munosabatlari barqarorligini ta’minlashda ijtimoiy vaqtning ta’siri
19
Oilaviy muhitni ijobiy tomonga o‘zgartirish jarayonida “ijtimoiy vaqt” sotsiologik kategoriya sifatida 
katta ahamiyat kasb etadi. Ijtimoiy vaqt inson faoliyati orqali jamiyat muhitini o‘zgartirishga yo‘naltirilgan 
muddat hajmini ifodalaydi. U voqealar rivoji sur’atiga qarab tezlashish yoki sekinlashish ehtimoli bilan 
17
Шаумаров Ғ, Қодиров У, Хожибоев И. “Оилага психологик ёрдам кўрсатиш асослари”. – Тошкент, 2014. – Б. 1-234.
18
Liberman R.P. Behavioral approaches to family and couple therapy // American Journal of Ortopsychiatry. 1970. – V. 40.
19
Кулбекова Н.З. “Ёш эр-хотинларнинг оила муҳитига мослашувида социомаданий таъсир омилларининг социологик 
таҳлили” дис. … автореферат. – Тошкент. 2021. – Б. 17.

---

“Zamonaviy oilada, farzand tarbiyasida milliy va umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish masalalari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari to‘plami
33
tavsiflanadi. Astronomik vaqtdan farq qiladigan “ijtimoiy vaqt” tushunchasi sotsiologlar E.Jak, T.Xagerstrand, 
P.A.Sorokin va R.Mertonlar tomonidan tadqiq etilgan bo‘lib, bu jarayonda, asosan, kishilarning jamiyat 
ehtiyojlaridan kelib chiquvchi ijtimoiy funksiyalarini bajarish vaqtiga to‘g‘ri keladi
20
.
E.Jak “ijtimoiy vaqt”ni “kuzatishlar” vaqtidan farqli o‘laroq, “niyatlar davri” deb ta’riflagan
21
. 
T.Xagerstrand ijtimoiy vaqtni voqealar, narsalar, sharoitlarda vujudga kelgan vaqt sifatida tavsiflaydi
22
. 
Ijtimoiy vaqtni hisobga olgan holda P.Shtomka bir necha jihatlarni, xususan, vaqtni anglash darajasi va 
chuqurligini, uning shakli, o‘tmish yoki kelajakka yo‘nalishini belgilaydi
23
.
Bizning fikrimizcha, oila ma’naviyatiga erishish uchun ijtimoiy vaqt ta’sirida ibrat omiliga tayanish 
zarur. Oilaning kasbiy-intellektual moslashuvi asosidagi yuksalishiga esa, albatta, har bir oila a’zosi o‘zini 
rivojlantirish orqali erishadi. Bu jarayonda ham har bir inson ijtimoiy vaqt ta’sirida aniq maqsad bilan intilishi 
zarur. Buning natijasida oilada o‘zgargan oilaviy muhit vujudga keladi va oila mustahkamligiga ichki hamda 
tashqi salbiy omillarning ta’siri kamayadi, oila barqarorligiga erishiladi.