“Zamonaviy oilada, farzand tarbiyasida milliy va umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish masalalari” mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari to‘plami 58 Baratova Shohsanam, Samarqand davlat universiteti tayanch doktoranti YUQORI SINF O‘QUVCHILARINI KASBGA YO‘NALTIRISHNING DOLZARB MUAMMOLARI Annotatsiya. Ushbu maqolada maktabning yuqori sinf o‘quvchilarini kasbga yo‘naltirish, ulardagi kasb tanlash bilan bog‘liq muammolariga е chim topish, ularni kelajakka, kasbiy o‘z taqdirini belgilashga tayyorlash masalalari ilgari surilgan. Kalit so‘zlar: kasb, kasbiy faoliyat, kelajak, mutaxassislik, kasbga yo‘naltirish, kadrlar masalasi. Аннотация . Данная статья посвящена профориентации старшеклассников, поиску решений их проблем при выборе карьеры, подготовке их к будущему, определению их профессиональной судьбы. Ключевые слова: профессия, профессиональная деятельность, будущее, специализация, профориентация, кадровые вопросы. Annotation. This article is devoted to vocational guidance for high school students, finding solutions to their problems when choosing a career, preparing them for the future, determining their professional fate. Keywords :
profession, professional activity, future, specialization, career guidance, personnel issues. Kasb-hunarga yo‘naltirish muammosi davlat ahamiyatiga ega vazifadir, chunki aynan shu narsa
jamiyatning rivojlanishi va taraqqiyotini, mehnat bozorining barqaror mavjudligini, shuning uchun
muvaffaqiyatli bandlik va fuqarolarning moddiy farovonligini belgilaydi. O‘z vaqtida kasb-hunarga
yo‘naltirish yoshlarning qobiliyatini, moyilligini va iste’dodini o‘z vaqtida aniqlash imkonini beradi,
bu ularning xodim sifatida va shaxs sifatida o‘zini o‘zi belgilashi va o‘zini anglashi uchun muhimdir.
Kasb-hunarga yo‘naltirish yana bir muhim funksiyani bajaradi –jamiyatning kadrlarga bo‘lgan obyektiv
ehtiyojlari va yillar davomida shakllangan yoshlarning subyektiv kasbiy istaklari va intilishlari o‘rtasida
yuzaga keladigan qarama-qarshiliklarni, yoshlarning mehnat bozoridagi zamonaviy kasblar va tendensiyalar
haqida bilimning еtarli emasligi va eski qoliplar asosida kasb tanlashiga asoslangan fikrini bartaraf etish
yoki minimallashtirish. Bunday hodisalar mehnat faoliyatining turli sohalarida kasb-hunarga bo‘lgan talab
va taklifning nomutanosibligini keltirib chiqaradi, bu esa ortiqcha ishlab chiqarish yoki mutaxassislar
yеtishmasligiga olib kelishi mumkin. Bu ishsizlik darajasining o‘sishi va professional kadrlar yеtishmaydigan
sohalarning paydo bo‘lishi va sohalarning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Bolalar bog‘chasidan oliy ta’limgacha bo‘lgan har qanday ta’lim muassasasining faoliyati, o‘quv
jarayonining qurilishi, uning mazmuni, tashkil etilishi va ta’lim berish texnologiyalarini o‘qitish, tarbiyalash
va rivojlantirishning samarali tizimini yaratishga, professional shaxsning yaxlit va uyg‘un shakllanishini
ta’minlashga qaratilgan.
O‘quvchilarni kasbga yo‘naltirishning boshlang‘ich bosqichi – bu umumta’lim maktabining boshlang‘ich
sinfi bo‘lib, u yosh avlodni ular yashaydigan va ishlaydigan ijtimoiy sharoitlarini maksimal darajada hisobga
olgan holda tarbiyalash va o‘qitishga mo‘ljallangan. Maktab sharoitida 1-9-sinfgacha o‘quvchilarda ko‘nikma
va malakalarni shakllantirishi, bolaning ongli ravishda kasb tanlashi uchun sharoit yaratishi, olgan bilimlari
asosida ularni ishlab chiqarish texnikasi va texnologiyasi bilan tanishtirishi zarur. Kasb-hunarga yo‘naltirish
bo‘yicha o‘quv faoliyati davomida o‘quvchilar kasblar olami bilan tanishadilar [3].
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 25-yanvardagi “Umumiy o‘rta, o‘rta maxsus va
kasb-hunar ta’limi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5313-son farmonida
uzluksiz ta’lim tizimini takomillashtirish, mehnat bozorining zamonaviy talablariga mos yuqori malakali
kadrlar tayyorlash, ta’lim xizmatlarining mavjudligi va sifatini oshirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Shu
bilan birga, bo‘lajak mutaxassislarni tayyorlashning amaliy yo‘nalishini kuchaytirish, o‘z-o‘zini o‘qitish
