«zarbulmasal»

KO’RQUSh AYTDI: So’zining omadi Muxammad Qosim dalloli rangfurushga o’xsharkim, bir kun devor urgali mardikor solibdur. Namozi digar vaqtida mardikorga qarab turib, taxorat qilib, do’ppisini tez suvga oqizibdur. Necha jaxdu jadal birla ololmay, mardikorga yana zaxrini solibdur. Mardikor ishdan forig bo’lib, xaqqi muzdurlikni talab qiladi. Mazkur Muxammad Qosim dallol o’rnidan turib, bechora mardikorning boshidan do’ppisini zo’r birla tortib olib, o’zining boshiga kiyib aytadikim, «Mening do’ppimning baxosi uch tanga edi, sening do’ppingni bazo’r bir tangaga oladi.Bir tanga ishlaganingbirla ikki tanga bo’lur. Mening bir tangali xaqim sening chardoningda boqidur. Men senga qarab turib, do’ppimni suvga oqizib, ololmadim. Endi buning tavonini sen berursan. Yana bir kun kelib, ishlab bergil», debdur. Vaxolanki, Muxammad Qosim dallolning do’ppisi mardikor do’ppisidan xam xarob, uch miriga xam olmas ekan...»
Bu xikoyada ikki personaj qatnashadi. Ularning biri o’ta xasis, o’z manfaati yo’lida xech narsadan tap tortmaydigan dallol obrazidir. Avtor dallolning mardikorga qilgan muomolasini tasvirlab, o’z mexnati bilan kun ko’ruvchi kishining-mardikorning xaq-xuquqini yoqlaydi.
«Zarbulmasal»dagi xikoyachalarning bosh xususiyati shundan iboratki, ularda avtor bir-ikki shtrix o’z qaxramonining kimligi, nima bilan shugullanishi, ma’naviy qiyofasi xaqida o’quvchida aniq bir tasavvur qoldiradi. M: odamzod orasiza o’zini «o’tkarur so’sdi», «donishmandi ro’zgor» xisoblab yurgan «Yodgor bulotqi» degan bir odamni Yodgorning po’stin tikkanini ko’rsangiz, chokidan barmoq o’tar, xaridor ushlab ko’rib, der erdiki: «Bu qandoq tikish?» Ul javobida:»Musht o’tmasa, yaxshi tikish» der edi kabi siqiq, quyma jumlalar bilan xarakterlaydi.
Boyo’gli tilidan naql ettirilgan Muxammad Aminxo’ja mufti xaqidagi xajviy xikoya xam juda xarakterlidir: Gulxaniy-1960 yil. 49-50 betlar;
Hikoyada Muxammad Aminxo’ja xato ko’chiruvchi kotiblarning umumlashma obrazi darajasigacha ko’tarilib, «Zarbulmasal» avtori o’z asarining xam xatosiz ko’chirilishiga doir fikrini ora-sira qistirib o’tadi.