‘zbe risto n respublirasi 1 ay va ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi

7-jadvaI
Shok bosqichi
Klinik k o ‘rinishi
Qon aylanishining
mark azlashuvi bosqichi.
Psixom otor q o ‘z g ‘alish yoki torm ozlanish,
holsizlik , Л /В o'zgarm agan yoki 20% ga
oshgan. Taxikardiya 
(normadan 150%
gacha ortiq). P ul’s tarang, ayrim hollarda
bradikardiya. N afas tczlashgan, teri qop­
lamlari sovuq, oqish, marm arsim on tusda,
sh illiq qavatlari 
va tirnoq falangalarida
sian oz paydo bo'ladi.
0 ‘tis h bosqichi.
B em or h olsiz, apatik, A /B 60% gacha
pasaygan. 
Pul’s 
ipsim on, 
taxikardiya
(norm adan 
150% ortiq) taxipnoc, teri
qoplam lari oqish, sionatik, oliguriya.
Qon aylanishinin g
detscntralizatsiya bosqichi.
B em or 
“torm ozlangan” 
xolatda, 
A /B
norm aga 
nisbatan 
60%
dan 
past,
taxikardiya (norma-dan 150%dan ortiq)

---

teri qoplamlari sovuq, oqish, 
sianotik,
yurak yctishm ovchiligiga m os 
ravishda
M V B
ozaygan 
yoki 
k o ‘paygan,
to ‘qimalarda 
qon 
oqish 
belgilari
kuchaygan, anuriya.
Terminal bosqich
K ollaps, 
preagonal 
va 
ag o n a l 
holat
belgilari kuzatiladi
Shuni esda tutish keraki, bolalarda qon aylanishining 
markazlashuvi, A/В ning norm al 
saqlanishi uzok v a q t davom 
etishi, davo muolajalari o ‘tkazilmasa, to‘satdan gem odinam ika 
dckompensasiyasi holati 
yuzaga kelishi mumkin. B em or bola 
qanchalik yosh b o ‘lsa arterial gipotenziya shunchalik yomon 
prognostik 
belgi 
hisoblanadi. 
Shok holatining rivojlanishi 
jarohatlovchi omil xususiyati va darajasiga bog‘Liq bo ‘lib, 
torakoabdominal 
jarohatlarda 
nafas 
faoliyatining, 
ko‘mikli 
suyaklar singanda yog‘ em boliyasi, o ‘tkir qon (oqishi} y o ‘qotish 
bem or holatining tez o g ‘irlashishiga sabab b o ‘ladi. Bolalarda 
travm atik shok holatida kuzatiladigan A/В ning uzoq vaqt stabil 
saqlanishi, ercktil fazaning ayrim hollarida kuzatilm asligi, nafas 
sonlari k o ‘pligi hamda gem odinam iklar klinik k o ‘rinishi aniq 
patogenetik o ‘zgarishlar bosqichiga mos. Jarohatlangan organ 
faoliyati belgilari tashxisni aniqlashda yordam beradi.
Davo ta ktik muolajalar.
Travmatik shok holatining rivoj- 
lanishida avvalo og ‘riq sindromi, o ‘tkir qon y o ‘qotish va 
toksem iya sindromi sabab b o ‘lishini yodda tutgan holda davo 
muolajalarini organizm hayotiy zarur organlar faoliyatini tiklash 
va m o ‘’tadil saqlashdan boshlash kerak. Qon oqishiai to ‘xtatish, 
nafaslar sababini va o g ‘riq sindromini bartaraf etib, q o n aylanishi 
qanday darajada buzilganligiga mos quyidagi shokka qarshi davo 
m uolajalarni 
o ‘tkaziladi. 
Qonning 
m arkazlashuvi 
umumiy 
aylanayotgan qon hajm ining 25% yetishmovchiligida (15 ml/kg ); 
o ‘tish bosqichida 
aylanayotgan qon hajmini kam ayishi 
35%

---

b o ‘ls a (20 -2 5 ml/kg), detsentralizatsiya bosqichida aylanayotgan 
qon hajm i 45% ga kamayganda (27 -3 0 ml /kg) yuzaga keladi.
B unday bog‘liqlik shokni bartaraf etish uchun infuzion 
tcrap iy a miqdorini hisoblashda yordam beradi.
Q O N M A R K A Z L A S IIU V I B O S Q IC IIID A :
• 
Qon oqishini to ‘xtatish;
• 
singan soha immoblizatsiyasi va novakainli qamal;
• 
narkotik analgetik kiritish;
• 
vena ichiga shokni bartaraf ctuvchi eritm alar, poliglyukin, 
qon, plazma,5ml/kg miqdorda 20% glyukoza (insulin bilan), V 6 
vitam ini, 50 - 100 mg kokarboksilaza kiritiladi. Infuzion tcrapiya 
k am id a 10 ml/kg b o ‘lishi kcrak.
0 ‘tish davrida infuzion tcrapiyani o ‘rta m olekulyar yoki 
oqsillik, plazma o ‘rnini bosuvchi critm alardan boshlanadi va 
h a jm i 
15-20 ml/kg dan kam bo ‘lmasligi kerak. 
Arterial 
gipotenziyaga moyillik b o ‘lsa prednizolon 3-5 mg/kg eki 
gidrokortizon 10 mg/ kg va V guruh vitaminlari kiritiladi.
Q on aylanishining detsentralizatsiya bosqichida qon o ‘rnini 
bosuvchi eritmalar kiritish tezligi minutiga 30 - 40 m l/kg b q ‘lishi 
kerak . Infuzion tcrapiya birinchi 15-20 m inut davom ida yaxshi 
n a tija bermasa, infuzion tcrapiya hajmi boshqa vena ichiga yana 
sh u n d ay miqdorda eritmalar kiritilishi bilan oshiriladi va umumiy 
anesteziya (lOOmg/kg GOMK) ostida traxeya intubatsiyasi 
bajarilib, bcmor o ‘pkalarining sun’iy vcntilyatsiyasiga o ‘tkazilishi 
m aqsadga muvofiq, albatta transfuzion tcrapiya 5 m l/kg m iqdorda, 
20% glyukoza insulin bilan, dopamin 8-10 m kg/kg/m in tezlikda, 
4% natriy gidrokarbanat 5 ml/kg, kokarboksilaza 50 -1 0 0 mg, V 
g u ru x vitaminlari kiritilishi bilan boshlanadi.

---