‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

n
-------
cokh 
cokh 
cokh
’ 
cokh
Bu yerdagi n — tasmaning tartib raqami deyiladi.
Proporsionallik koeffitsienti К (optik doimiylik) namunani tajribadan 
ilgari oddiy cho'zilishga sinash orqali aniqlanadi. Agar qutblangan yorug'likda 
namuna materialidan ishlangan steijenni cho'zilsa va undan kuchlanish
2 л
2 л
2
—— ; va x.k.
cokh 
cokh
qiymatlarda o'tib tursa, namunaning ekrandagi tasviri ketma-ket 
qorayadi.
2 
n
Ikki qorayish orasidagi yukni o'lchash orqali 
& 
- —— aniqlanadi,
cokh
keyin 
со
ning mazkur qiymati uchun 
к
koeffitsienti topiladi.
Modeldagi qoramtir tasmalar izoponalardan yengil farqlanadi. Agar 
polyarizator birgalikda og'dirilsa, ya’ni 
a
burchagi o'zgartirilsa, izoponalar
o'zining shaklini o'zgartiradi. <7, — 
<7X
tasmalari esa o'zgarmas bo'lib
qolaveradi. Tekis modelning kuchlanish holatini tekshirishda shu usuldan 
foydalaniladi. Qutblanish tekisligini og'dirish yo'li bilan (ko'pincha 5° interval
143

---

bilan) izoponalar oilasi tuziladi. 
Izoponalar asosida modelda bosh 
kuchlam ing trayektoriyalari 
qiyinchiliklarsiz quriladi.
Agar 
polyarizator 
va 
analizatorlarning holatini o'zgartirmay, modelga qo'yiladigan yukni 
o'zgartirilsa, modelning tasvirida tasmalaming paydo bo'lishi va siljishini 
ko'rish mumkin. Masalan, prizmatik brus egilganda 9.17-rasmda ko'rsatilgan 
tasmalar sistemasi hosil bo'ladi.
Modelning o'rta qismida, sof egilish bo'lgan joyda, tasmalaming bir 
tekisda joylashganligini ko'ram iz. Bu kesim balandligi b o'y ich a 
kuchlanishlaming chiziqli qonun bo'yicha tarqalganligini bildiradi. Yuk 
ortgan sari brusning yuqori va pastki qirralarida yangi tasmalar hosil, bo'lib 
neytral chiziq tomon siljiydi. Bunda tasmalar zichlashadi, biroq tarqalish 
tarzi o'zgarmaydi. Yukni noldan boshlab orttira borib, har bir tasmaning
tartibini juda oson aniqlasa bo'ladi,