1 1 .12-rasm . Nazorat-transport uskunali universal neytron vlagomer (n a m lik o'lchagich) o'zgartirgichi sxemasi. xossalarini qatlamma-qatlam aniqlash imkonini beradi. Bir marta o'lchash
uchun 2-3 daqiqa vaqt ketpdi xolos bu vaqt mobaynida katta maydon va
hajmlarda grunt zichligi va namligi haqida to'la ma’lumot olish mumkin.
Gruntlar namligi neytron usulida aniqlanadi, bu usul tezkor neytronlami
vodorod yadrolari vositasida sekinlashtirishga asoslanadi. Grunt namligi
tekshirilayotgan zonada sekinlashtirilgan neytronlarning zichligiga qarab
aniqlanadi. Grunt zichligini aniqlash tekshirilayotgan muhit elementlari
atomlari ta’sirida gamma-kvantlami sochilish effektiga asoslanadi.
Grunt sirtlarida va chuqurliklarda (skvajinalarda) namlik o'lchaydigan
maxsus asboblar (vlagomerlar) mavjud. Shulardan biri 11.12-rasmda berilgan.
11.12-rasm,
a da asbobning qirqimi, 11.12-rasm,
b da yon tomondan
ko'rinishi, 11.12-rasm,
d da asbobning ishchi holati tasvirlangan. Asbob
zond (5), manba (4) hisoblagich (6), nazorat-transport uskunasi va elektron
blokdan tashkil topgan. Nazorat-transport uskunasi ikkita ajraladigan qismlar
(1 va 7) dan iborat. Birinchi qism asosiy va qo'shimcha kanallarga ega
bo'lib, sirtlar namligini o'lchashda foydalaniladi, ikkinchi qismi bur qatlami
(2) bilan qoplangan. Har ikki qism parafin (3) bilan to'ldirilgan. Zond
(11.13-rasm) stakan (3), manba (2) vagilza (1) dan iborat bo'lib, chuqurlikdagi
namlikni o'lchashda nazorat-transporti uskunasining asosiy kanaliga kiritiladi.
Neytron vlagomerlar (namlik o'lchagichlar) namlik W ning o'rtacha qiymatini
beradi. O'lchashlar aniqligiga tezkor neytronlami sekinlashtiruvchi elementlar
bo'r va xlorlaming konsentratsiyalari ham ta’sir etadi, buni sho'rxok gruntlar
namligini o'lchashda e’tiborga olish zarur bo'ladi.
/
