‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

k o n s tr u k s iy a ;
2 -
chaginiberadi
s h o v u n ; 3 - ta y a n c h
p r iz m a s i; 
4 - a s b o b
 
Asboblaming bu 
korpusi; 5-m ikrom etrli
 
turidagi shkalalaming 
buram a m ix (vin t); 6 - ъ
 
Q ‘ 1 i n i s h
b a ra b a n . 
.
 
t 
. , ,
ко r s a tk ic h la r i
°)
b) 
^
turlicha 
bo‘ladi.
6 5
№
4-
■777]
|77
f l T "
1
!
51

---

Masalan, mukammal asboblardan sanalgan Stoppaning 
klinometrida shkalalaming bo'linish ko'rsatkichlari 
1
"
ga teng. Bu asbob bilan qayta — qayta o'lchanganda 
chiqadigan tafovud uncha katta emas.
N.N.Aistovning shovun-mayatnikli klinomeiri.
Asbobning sxemasi 4.16-rasmda berilgan. Shovun
(2) klinometr korpusi (4) ichida joylashgan tayanchga 
prizma (3) orqali tayanadi. Shovunning holati 
mikrometrli burama mix (5) orqali qayd etib boriladi.
Sanoqlar bo'linish ko'rsatkichlari 5" bo'lgan baraban 
shkalasidan (6) olinadi. 4.16-rasm, a va b da 
ko'rsatilgan ikki xil holat sanoqlari orasidagi farq 
izlanayotgan og'ish burchagi 
a
ni beradi.
Mikrometming burama mixi shovunga tegib 
qolishining oldini olish uchun elektr signalidan foydalaniladi. (Burama mixning 
uchi shovunga tekkanda kuchsiz elektr zanjir ulanadi va signal beradi).
Burchakli ko'chishlarni klinometrlar yordamida o'lchashda reperlardan 
(belgilardan) foydalanilmaydi. Bu ularning afzalliklari sanaladi.
Shovun-mayatnikli klinometr shunday o'matilishi kerakki, uning tebranish 
yo'nalishi bilan o'lchanayotgan burchakli ko'chishning yo'nalishi bir xil bo'lsin. 
Shaytonli klinometmi esa istalgan yo'nalishda o'matsa bo'laveradi.
Agar burchakli ko'chishlarning haqiqiy yo'nalishi noma’lum bo'lsa, 
shaytonli klinometrlar «rozetka» («bezak») ko'rinishida 4.17-rasmda 
ko'rsatilgandek o'matiladi. Bunda ko'chishlar yo'nalishi o'zaro tik 
klinometrlar ko'rsatkichlarini vektorlami qo'shish qoidasiga muvofiq ravishda 
aniqlanadi. Uchinchi klinometr nazorat uchun qo'yiladi.