‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

4.17-rasm.
Klinometrlarni rozetka
ko'rinishida o'rnatish
(gorizontal proeksiya):
1 v a 2 -a s o s iy k lin o ­
m etrlar; 3 -n a z o r a t uchun
qo ‘yilgan klinometr.
4.4.2. Bikir richag (pishang) usuli
Kuzatilayotgan kesimga metall konsol o'matiladi (4.18-rasm). Konsoldagi 
ikki nuqtaning chiziqli ko'chishlari progibomerlar (solqilik o'lchagichlar) 
yordamida aniqlanadi. В kesmaning ikki uchidagi ko'chishlar farqidan og'ish 
burchagi 
a
topiladi.
Usulning afzalliklari:
1) o'lchash ishlari kamyob klinometrlarda emas, keng tarqalgan pro- 
gibomerlarda bajariladi;
2) progibomerlarni o'lchash oson boigan joylaiga o'rnatsa bo'ladi.
Biroq boshqa tomondan progibomerdan olingan o'lcham natijalariga
52

---

4A8-rasm. Og'ish burchagini bikir kottsol yordamida o'lchash:
a) konsolni g o rizo n ta l h olatda о (m a t ish; b ) kon soln i v e rtik a l h o la td a о ‘m a tish ;
1-sinalayotgan elem en t; 2 -b ik ir konsol; 3 -u lo v c h i sim ; 4 v a 5-progibom erlar; 6—
progibom erlarni o'rn atish uchun qo'zg'alm as tayan ch lar; a l v a a 2 progibom erlar
y o rd a m id a о 'lchangan chiziqli ко 'chishlar.
harorat va boshqa narsalar ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
4.4.3. Burchakli ko'chishlarni optik usulda aniqlash
Kuzatilayotgan nuqtaga kichkina oynacha o'matiladi (4.19-rasm). 
Kuzatish trubasi (2) oyna (1) tomon yo'naltiriladi va o'lchash reykasining 
shkalasi (3) da tegishli son qayd etiladi.
Kuzatilayotgan element 
a
burchakka og'sa, oynacha ham element 
bilan birga o'shancha burchakka og'adi; bunda «optik richag» CB ning 
og'ish burchagi 2 a ni tashkil etadi. Reyka bilan oyna orasidagi masofa L
4.19 rasm. Burchakli ko'chishlarni optik usulda aniqlash
53

---