qilinadi. Bunday hollarda elastiklik m oduli kichikroq bo'lgan ashyolardan foydalaniladi. Murakkab shaklli qobiqlar (ob oloch k a), ko'p qavatli binolar va fazoviy konstruksiyalarning m odeli uchun elastiklik m oduli 3,5 102 M Pa va markasi SOL — 95 bo'lgan orgsteklo (organik oynadan) foydalaniladi. 100 °C gacha qizdirilsa organik oyna listi yum shaydi va unga istalgan shaklni berish m um kin bo'ladi. Bundan tashqari organik oynani qirqish va yelim lash m um kin. Biroq organik oynadan ishlangan m od eln i sinashda ela stik lik ch egarasid a k u ch lan ish — d efo rm a tsiy a d ia g ra m m a sin in g n ochiziqliligi va yuk ostida kichik tob tashlash (ползучесть) ning vujudga kelishini hisobga olish lozim bo'ladi. Kichik m odulli materiallardan ishlangan m odellarni sinashda ularning ishlash holatiga o'lchov asboblari m a’lum darajada ta’sir ko'rsatishi m um kin, sinash jarayonida bu holat ham e ’tibordan chetda qolm asligi lozim . Metall modellarni tayyorlashda ko'pincha proporsionallik chegarasi 300 M Pa dan kam bo'lm agan va elastiklik m oduli * 7 • 104 M Pa bo'lgan alum in qotishm asi ishlatiladi. Ravoq shaklli to'g'onlar, katta massaga ega bo'lgan beton inshootlarning m odellari ko'p in ch a gipsdan quyiladi. Zarurat tug'ilsa, gipsning hajm og'irligini oshirish uchun unga qo'rg'oshin kukuni qo'shiladi yoki tashqi yuk qo'yiladi. Shu maqsadda gipsni quyish jarayonida m odelga ilgaklar 158
joylanadi, keyin ularga ilingan po‘lat simlar orqali domkratdan bosim beriladi. Qobiqlar, osma tom yopmalari, strukturaviy sistemalarning kichik masshtabli m odellarini statik yuklar bilan yuklashda qo'rg'oshin kukuni t o ‘ldirilgan
