Ózbekistan respublikasi joqarí bilimlendiriw, PÁn hám innovaciyalar ministrligi

2.1.Eki bas aģzalı hám bir bas aģzalı gáplerdi oqıtıw.
a)feyil bir bas aģzalı gápler hám olardıń túrlerin oqıtıwda bumerang metodınan paydalanıw.
«Bumerang» texnologiyası – bul texnologiya oqıwshılardı sabaq barısında tekstler ústinde islew, úyrenilgen materialdı yadta saqlap qalıw, sóylep beriw, pikirdi erkin bayan ete alıw, qısqa waqıt ishinde kóp maǵlıwmatqa ie bolıw hám de sabaq barısında oqıtıwshı barlıq oqıwshılardı bahalay alıwǵa qaratılǵan.
Maqset – oqıw barısında tarqatılǵan materiallardi oqıwshılar tárepinen jeke hám topar bolıp ózlestirip alıwı hám de sáwbet -básekilesiw hám hár túrli sorawlar arqalı tarqatpa materiallardaǵı tekstler qay dárejede ózlestirgenligin baqlaw hám bahalaw jáne de oqıw barısında hár bir oqıwshı tárepinen óz bahalarin (ball) ielewine imkaniyat jaratıwdan ibarat.
Texnologiyanıń qollanılıwı – ámeliy shınıǵıwlar, seminar yaki laboratoriya shınıǵıwları hám de sáwbet túrindegi sabaqlarda jeke tártipte, kishi topar hám jámáát túrinde paydalanıw múmkin.
Sabaqta paydalanatuǵın qurallar. Oqıwshı sabaq barısında erkin oqıwı, úyreniwi hám ózlestiriwi ushın mólsherlengen tarqatpa materiallar, ótilgen tema yaki taza tema boyınsha qısqa tekstler, súwretler, maǵluwmatlar.
Texnologiyanı ótkeriw tártibi:
Bul texnologiya bir neshe basqıshda ótkeriledi:
Oqıwshılar kishi toparlarǵa ajıratıladı;
Oqıwshılar sabaqtıń maqseti hám tártibi menen tanıstırıladı;
Oqıwshılarǵa ózleri úyreniw ushın tema boyınsha tekstler beredi;
Berilgen tekstler oqıwshılar tárepinen jeke tártipte erkin úyreniledi.;
Hár bir topar aǵzalarınan taza topar dúziledi;
Taza topar aǵzalarınıń hár biri topar ishinde náwbet penen óz betinshe úyrengen teksti boyınsha maǵluwmat almasadı, yaǵnıy bir-birine sóylep beredi, tekstti tolıq túsinip alıwına erisedi;
Berilgen maǵluwmatlardı ózlestirilgenlik dárejesin anıqlaw ushın topar ishinde ishki baqlaw ótkiziledi, yaǵnıy topar aǵzaları bir-biri menen soraw juwap alıp baradı;
Taza topar aǵzaları dáslepki toparlarına qaytadı;
Sabaqtıń qalǵan basqıshında oqıwshılardıń bilimlerin bahalaw yaki toplaǵan balların esaplap barıw ushın hár bir toparda «topardıń esapshisı» saylanadı;
Oqıwshılar tárepinen barlıq tekstler qay dárejede ózlestirilgenligin anıqlaw maqsetinde oqıtıwshı oqıwshılarǵa awızeki sorawlar beredi;
Hár bir topar aǵzası tárepinen topardaǵı teksttiń mazmunın turmısqa baylanıstırǵan halda bir sorawdan dúzedi;
Toparlar tárepinen tayarlanǵan sorawlar arqalı soraw-juwap shólkemlestiriledi («topar esapshıları» berilgen juwaplar boyınsha balların esaplap baradı);
Topar aǵzaları tárepinen toplanǵan uluwma ballar jıyındısı tiykarında jeńimpaz topar anıqlanadı.
8-klass qaraqalpaq tili sabaǵında feyil bir bas aģzalı gápler hám onıń túrleri temasın ótkende «Bumerang» texnologiyasın paydalanıw tómendegishe boladı. Bunıń ushın taza temanı oqıwshilarǵa daǵazalap, olardı tórt kishi toparǵa bólip alamız. Hár bir topar aǵzalarına feyil bir bas aģzalı gáplerdiń túrleri (iyesi belgili gáp,iyesi belgisiz gáp,iyesi ulıwmalasqan gáp,iyеsiz gáp) bólek-bólek tarqatpa beriledi. Olarǵa tapsırmanı orınlaw ushın 5 minut beriledi. Bul waqıtta hár biri ózlerine berilgen temanı oqıp mazmunı menen tanısadı. Soń topar aǵzaları tórt toparǵa bólinip ketedi. Bunda hár biri óziniń teksti menen qatnasadı hám olarǵa tapsırma: hár biri ózleriniń tekstlerin olarǵa oqıp beredi. Solay etip bir biriniń tekst mazmunı menen tanısadi.Bir-birlerine sorawlar beredi.Juwaplar alınǵan soń topar aǵzaları áwelgi óz orınlarına qaytıp kelip otıradı. Endi hár bir topardan basqa topar aǵzalarına sorawlar beriledi hám topardan birewi juwap beredi.Solay etip tema oqıtiwshı tárepinen mazmunın ele de bekkemlew ushın qaytadan tolıqtırılip sorawlar beriledi. Uluwma sabaqta belsendi qatnasqan oqıwshilardı topar aǵzalarınan birewi bahalawshı etip tayarlanǵan halda toparında kim qalay qatnasqanlıǵı haqqında baqlaǵanı boyınsha pútkil klasqa hám oqıtıwshıǵa esabat beredi hám bahaların aytadı. Bunda oqıtiwshı oqıwshılardıń bir-birin bahalaw metodınan paydalanadı.Bul da oqıwshılardıń juwapkershiligin arttıradı, olardıń baqlawshılıq qábiletin rawajlandıradı.
«Bumerang» texnologiyası bul temanı ótkende oqıwshılar ózleri birme-bir berilgen tekst penen islesedi, onı ózi oqıydı. Soń ekinshi toparǵa barıp bir-biriniń tekst mazmunı menen tanısadı. Dıqqat penen olardı tıńlaydı. Demek bir-birewdi dıqqat penen tıńlaw kónlikpesi artadı. Keyin olar tema haqqında bilip aladı.
Olardıń bir-birine beretuǵın sorawları:

1. 
   Iyеsi bеlgili gáp degenimiz ne?Mısal keltiriń.
   
2. 
   Iyеsi bеlgisiz gáp degenimiz ne? Mısallar keltiriń.
   
3. 
   Iyеsi ulıwmаlаsqаn gáp qanday boladı?
   
4. 
   Iyеsiz gápke mısal keltiriń.
   

Mine oqıwshılar tema boyınsha ózleriniń bilgen sorawların bir-birine berip baradı hám tema boyınsha óz túsinik hám pikirlerin tolıqtıradi.