Zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va

Markaziy bankning hisob-kitoblar Kliring tizimi tahlili 
Ma‟lumki, O„zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 27 iyundagi PQ-
1989-sonli “O„zbekiston Respublikasining Milliy axborot-kommunikatsiya tizimlarini 
yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to„g„risida”gi qaroriga muvofiq, Markaziy 
bankning “Chakana to„lovlarni real vaqt rejimida amalga oshirish kliring tizimini yaratish 
hamda xizmat ko„rsatuvchilarning billing tizimi bilan integrallash” loyihasi respublika 
“Elektron hukumat” tizimining axborot tizimlari tarkibiga kiritilgan edi. 
Ushbu tizim tijorat banklari filiallari, kassalari va Banklar assotsiatsiyasi qoshidagi 
Yagona umumrespublika Protsessing markazini ulagan holda, jismoniy va yuridik 
shaxslarga soliqlar va boshqa majburiy to„lovlarni, shuningdek kommunal xizmatlar va 
mobil aloqa operatorlari, raqamli televideniya, byudjet to„lovlari, notarial xizmatlar, 
biometrik pasport uchun to„lovlar va boshqa xizmatlar ko„rsatuvchi tashkilotlar uchun 
to„lovlarni real vaqt rejimida amalga oshirish imkoniyatini yaratishdan iborat. Ahamiyatli 
tomoni shundaki, kliring tizimida mijozlarga dam olish kunlarisiz kechayu-kunduz (24/7) 

---

7
real vaqt rejimida bank hisobvaraqlariga masofadan xizmat ko„rsatish tizimlari, tijorat 
banklari tomonidan yaratilgan mobil ilovalar va bank infokiosklari orqali ishlash 
imkoniyatini beradi. 

---

8
Hozirda, Markaziy bankning hisob-kitoblar kliring tizimi bilan Davlat soliq 
qo„mitasi, Moliya vazirligi huzuridagi G„aznachilik, Davlat bojxona qo„mitasi, Adliya 
vazirligiga qarashli Yagona darcha markazi, Davlat personallashtirish markazi va Ichki 
ishlar vazirligi huzuridagi Davlat yo„l harakati xavfsizligi, shuningdek, “O„zbekenergo” 
aksiyadorlik kompaniyasi, “O„ztransgaz” aksiyadorlik kompaniyasi, “Suvsoz” davlat 
unitar korxonasi hamda boshqa kommunal va bir qator xizmat ko„rsatuvchilarning billing 
tizimlari integratsiya qilingan holda soliq va boshqa majburiy to„lovlar, elektr energiya 
va gaz iste‟moli, shuningdek boshqa qator to„lovlarni real vaqt rejimida amalga oshirish 
imkoniyati joriy etilgan. Bugungi kunga kelib, respublikamizda 30 dan ortiq xizmatlar 
bo„yicha Markaziy bankning hisob-kitoblar kliring tizimi orqali to„lovlar real vaqt 
rejimida amalga oshirilmoqda. 
Tahlillar shuni ko„rsatmoqdaki, Markaziy bankning hisob-kitoblar kliring tizimi 
orqali barcha xizmatlar bo„yicha real vaqt rejimida 2016 yil mobaynida 1 957,5 mlrd. 
so„mlik to„lovlar amalga oshirilgan bo„lsa, 2017 yil mobaynida to„lovlar summasi 2016 
yilga nisbatan 2,6 barobarga ortib, 5 181,3 mlrd. so„mlik to„lov amalga oshirilgan. Joriy 
yilning I birinchi yarim yilligida ushbu tizim orqali real vaqt rejimida amalga oshirilgan 
tranzaksiyalar summasi 4355,6 mlrd so„mga yetganligini ko„rishimiz mumkin. Bu 
esa, o„tgan yilning shu davriga (2 365,02 mlrd. so„m) nisbatan 1,8 barobarga 
ortganligini qayd qilish joizdir. 
Jumladan, Markaziy bankning hisob-kitoblar kliring tizimi orqali hisobot yilida 
amalga oshirilgan tranzaksiyalar summasining 1 252,1 mlrd. so„mini (amalga oshirilgan 
tranzaksiyalar summasining 28,7 foizi) G„aznachilik to„lovlari, 942,2 mlrd. so„mini (21,6 
foiz) tabiiy gaz bo„yicha to„lovlar, 795,3 mlrd. so„mini (18,3 foiz) elektr energiya 
bo„yicha to„lovlar, 421,7 mlrd. so„mini (9,7 foiz) soliq va boshqa majburiy to„lovlar 
bo„yicha to„lovlar, 285,2 mlrd. so„mini (6,5 foiz) Notarius xizmatlari va FHDYo 
bo„yicha to„lovlar, 216,05 mlrd. so„mini (5,0 foiz) Davlat personallashtirish markazi 

---

9
to„lovlari, 189,4 mlrd. so„mini (4,3 foiz) issiqlik quvvati bo„yicha to„lovlar, 94,9 mlrd. 
so„mini (2,2 foiz) bojxona to„lovlari hamda 158,7 mlrd. so„mini (3,6 foiz) boshqa 
to„lovlarni tashkil etgan. 

---

10
Xulosa qilib aytganda, chakana to„lovlarni real vaqt rejimida amalga oshirish 
Kliring tizimi PQ-1989-sonli qarori bilan belgilangan muddatlarda ishga tushirilgan 
bo„lib, hozirgi vaqtda bank tizimi tomonidan ushbu axborot tizimini takomillashtirish va 
joriy qilish doirasini kengaytirish ishlari olib borilmoqda. 
Bundan tashqari, barcha bank plastik kartalari orqali amalga oshirilayotgan 
to„lovlar bo„yicha yakuniy moliyaviy hisob-kitoblar Markaziy bankning kliring tizimi 
orqali amalga oshirilmoqda. 
Shu o„rinda mamlakatimizda bank plastik kartalari infratuzilmasining 
rivojlanishiga to„xtaladigan bo„lsak, respublika banklari tomonidan bank plastik kartalari 
yordamida naqd pulsiz hisob-kitoblar tizimini kengaytirish maqsadida, 2018 yil 1 iyul 
holatiga 18 242 mingta bank plastik kartalari muomalaga chiqarilgan bo„lib, 2017 yil va 
2018 yilning o„tgan davri mobaynida DUET tizimi bank plastik kartalari bilan bog„liq 
loyihalarning tugatilganligi munosabati bilan umumiy soni qisqargan. To„lov terminallari 
soni esa 2018 yil 1 yanvar holatiga 235 712 tani tashkil etgan bo„lsa, 2018 yilning o„tgan 
davri mobaynida 6 098 taga ortib 2018 yilning 1 iyul holatiga 241 810 tani, bankomat
va infokiosklar soni esa 2018 yil 1 yanvar holatiga 5 632 tani tashkil etgan bo„lsa, 
2018 yilning o„tgan davri mobaynida 
qariyb 10 foizga ortib 2018 yilning 1 iyul holatiga 6 174 tani tashkil etgan. 

---

11
Tahlillar shuni ko„rsatmoqdaki, milliy valyutada bank plastik kartalari orqali 
amalga oshirilgan tranzaksiyalar summasi 2016 yil mobaynida 53 050,1 mlrd. so„mni 
tashkil etgan bo„lsa, 2017 yilda esa 52 972,3 mlrd. so„mga yetgan. Hisobot yili 

---

12
hisoblangan 2018 yilning o„tgan olti oyi mobaynida esa bank plastik kartalari orqali 
amalga oshirilgan tranzaksiyalar 

---

13
summasi 28 275,9 mlrd. so„mga yetgan bo„lib, o„rtacha bir oylik tranzaksiyalar 
summasi 4 712,7 mlrd. so„mni tashkil etmoqda.