Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети иқтисодиёт ва туризм факультети

Xalqaro yo’nalishlarda transport sayohatlarini

tashkil qilish xususiyatlari

Xalqaro turistik sayohatlarni amalga oshirish quyidagilarni o’z ichiga oladi:

-yo’nalishlar (marshrutlar) doimiy bo’lishi kerak;

-mavsumiy yo’nalishlar (marshrutlar);

-bir martalik (buyurtma) yo’nalishlar (marshrutlar);

-chet elga ketuvchi va chet eldan qaytib keluvchi turistlar uchun xizmat ko’rsatuvchi.

Doimiy yo’nalishlar uchun quyidagi shartlar majburiy hisoblanadi:

-yo’nalishtning aniqligi;

-harakatlanish jadvali;

-harakatning muntazamligi;

-aniq punktlarda to’xtash.

Doimiy xalqaro yo’nalishlarda harakatlanish davlatlararo 2 tomonlama kelishuv asosida amalga oshiriladi, uchinchi davlat orqali tranzit esa transport bo’yicha yevropa Iqtisodiy Komissiya qo’mitasi ruxsati bilan amalga oshiriladi. 1973 yil 1 martda Jeneva konventsiyasi doirasida «Yo’lovchi va yuklarni avtomobilda olib o’tish shartnomasi to’g’risidagi konventsiya» qabul qilingan.

Turistik sayohat davomida foydalanilayotgan avtobus haydovchisi yo’lovchilarning birma-bir ismi, sharifi yozilgan ro’yxatga ega bo’lishi lozim.

Avtomobil transporti vositasida xalqaro tashishni tashkil etishda quyidagi masalalarni hal etish lozim:

-texnik yordam, remont va texnik xizmat ko’rsatish (yo’lda);

-bekatlar, yoqilg’i quyish shaxobchasi, dam olish, ovqatlanish, tibbiy xizmat ko’rsatishni tashkil etish;

-yo’nalish trassasida aloqani tashkil etish va h.k.

YUkchilik yoki sug’urta kompaniyasi:

-sug’urta javobgarligi shartnomasi yoki qonunchiligida (nazarda tutilgan) belgilab qo’yilgan miqdorda, yo’lovchining sog’ligiga zarar yetkazganligi uchun;

-yukka zarar yetishi yoki manzilga yetkazilmaganligi uchun;

-yukning yo’qolganligi uchun va h.klar bo’yicha javobgarlikni o’z zimmasiga oladi. Jeneva Konventsiyasiga binoan har bir jabrlanuvchi uchun maksimal zararni qoplash summasi 350 ming tilla frankdan oshmasligi kerak.

Turistik transport sayohatlari xalqaro miqyosda shuningdek, shaxsiy prokatga yoki ijaraga olingan avtomobillarda amalga oshirilishi mumkin. Bunda sayohat mustaqil erkin dastur yoki maqsadli marshrut bo’yicha amalga oshirilishi mumkin. Hayot uchun zarur barcha narsalar kompleksiga ega bo’lgan pritsepli avtomobil vositadagi guruhli turizm «karavan»ing deyiladi. Avtoturistlarga xizmat ko’rsatishda quyidagi vositalar o’z faoliyatini amalga oshiradi.

rodtel - g’ildirakdagi yo’l oteli (avtopoezd), bu yerda yo’lovchi o’rinlaridan tashqari uxlash uchun joylar, shuningdek oshxona mavjud;

kemping - avtoturistlar uchun lager, bu tunash yoki ozgina dam olish uchun xizmat qiladi;

motel - bu (yo’lovchi) turist (va uning avtomobili)ning (ma’lum) uzoq muddat istiqomat qilishi uchun mo’ljallangan mehmonxona.

Motelda turistlar uchun quyidagi sharoitlar yaratilgan bo’lishi kerak: barcha qulayliklarga ega bekat, texnik xizmat ko’rsatish shoxabchasi, avtomobilning remonti va yoqilg’i quyish shaxobchasi va h.k. Xalqaro turistik marshrutlarda yuqori sifatli va yuqori ekologik xarakterli MERSEDES, RENO, VOLVO, SETRA, MAN, DAF kabi chet el avtobuslaridan foydalanish maqsadga muvofiq. Bu avtobuslar xalqaro standartlarga to’liq javob bera oladi.

Xulosa

Turizm odamlarni ham davlat hududida, ham davlatdan tashqarida bir joydan boshqa joyga kuchirilishini nazarda tutadi. Bir qator yevropa mamlakatlari qonunlari (masalan, Frantsiya va Italiya) transport xizmatlarini joylashtirish bilan birga sayohatchilarga xizmat ko’rsatishning eng muhim shakllaridan yeb xisoblaydi. Turizm statistika doirasida transport sayohatchi o’zining turar joyidan boadigan joyiga safar uchun foydalanadigan vosita deb xisoblanadi. Lekin ko’pgina transport korxona va kompaniyalari nafaqat sayyohlarni balki oddiy yo’lovchilarni, turizmga aloqasi bo’lmagan pochta va yuklarni ham tashiydilar. SHuning uchun turizmning mavsumiy xarakterga ega ekanligi transport kompaniyalariga jiddiy muammo tugdiradi.

Turistlarni tashishda asosiy vositalardan biri bo’lgan transport vositalari muhim rol o’ynaydi. CHunki transport tizimi qanchalik yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’lsa turistlarning dam olishlari va Sayyohat qilishlari shunchalik qulay bo’ladi. Hozirda Respublikamiz turizmida ham zamonaviy transportlardan keng foydalanilmoqda. O’zbekistondagi turistik korxonalarda qulay va komfort avtodor va mikroavtodorlardan keng foydalanilmoqda. Bir davlatdan ikkinchi davlatga borishlari uchun charter reyslar ochilgan. Faqat viloyatlardagi turistik korxonalarda ham turistik vositalar yaxshi yo’lga qo’yilsa turistlarning ushbu shaharlarni ziyorat qilishlariga keng imkoniyat yaratiladi.

Mavzuning asosiy mohiyati talabalarga turistlarga sayohat (ekskursiya) tashkil qilish, ekskursiyaning turizmga bog’liqligi, turistlarning ekskursiyadan maqsadini o’rgatadi.

Tayanch so’zlar: temir yo’l transporti, dengiz transporti, avtomobil transporti, havo yo’li transporti, quruklik transporti, sayohat, ijara, reyslar, gid, harakat
Savollar:

1. Turizmda transport sayohati nima?

2. «Yo’lovchi va yuklarni avtomobilda olib o’tish shartnomasi to’g’risidagi konventsiya» qachon va qaerda qabul qilingan?

3. Transport sayohatlarining tavsiflanishi?

4. Turizmda keng tarqalgan transport turlari?

5. Turistik aviatsiya sayohatlari qanday amalga oshiriladi?

6. Xalqaro turistik yo’nalishlarni amalga oshirishda qaysi avtobus turlaridan keng foydalaniladi?

7. Turistlarni temir yo’l transporti vositasida sayohat qildirishning afzalliklari nima?

8. Turistik rodtel nima?

9. Turistik maqsadda havo yo’llari orqali amalga oshiriladigan Sayyohatlar qanday xususiyatlarni tashiydi?

10. Doimiy yo’nalishlar uchun qanday shartlar majburiy hisoblanadi?