Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Loyihaviy moliyalashtirishda investitsion loyihalarning ko’plab xususiyatlari mavjud bo’lib, ularning asosiylari quyidagilardan iborat bo’ladi:

• Loyihaviy moliyalashtirishda investitsion loyihalarning ko’plab xususiyatlari mavjud bo’lib, ularning asosiylari quyidagilardan iborat bo’ladi:
• qiymati yuqori bo’ladi (1 mlrd. dollardan oshgan);
• loyiha ishtirokchilarini ko’pligi;
• ko’pincha risklarni barcha turlari uchraydi (tizimli va tizimsiz);
• kapital talabi – bu kabi loyihalar moliyaviy mablag’larga bo’lgan talab juda katta bo’lib, unga aralash moliyalashtirish usullaridan foydalaniladi;
• loyihalashtirish va qurilish ishlariga mehnat talabi katta bo’ladi;
• ishga tushish muddati 5 - 7 yil va undan uzoq muddatlarda beriladi;
• loyiha ishga tushadigan joylarini ajratilishi va shu sababli infratuzilmani rivojlantirish maqsadida qo’shimcha xarajatlarning kiritilishi;
• davlat yoki mintaqaning iqtisodiy-ijtimoiy holatiga ta’siri.
• Shu kabi xarakterga ega bo’lgan loyihalarni misol qiladigan bo’lsak, Buxoro neftni qayta ishlash zavodi, Andijon - Osh - Irkeshtom - Qashqar avtomagistrali, gazni qayta ishlovchi zavodlar. Yirik loyihalarning o’ziga xos xususiyatlaridan quyidagi bir qator omillarni hisobga olish kerak bo’ladi:
• loyihaning faoliyatini sifatli tekshirib turish maqsadida uni har xil bo’limlarga bo’lib o’rganish kerak;
• loyiha amalga oshirilayotgan mintaqaning ijtimoiy - iqtisodiy holatini to’liq tahlildan o’tkazish shart bo’ladi;
• loyihaning fazalarini mustaqil ravishda ishlab chiqish kerak bo’ladi;
• rejani loyihalashtirish davomida doimiy yangilanishlarni tatbiq etib borish;
• loyihaning fazalaridagi ehtimoliy yo’qotishlar va risklarni boshqarish uchun tezkor rejalarini ham rejalashtirish kerak bo’ladi;
• loyihaning barcha rejalarini doimiy monitoring qilish;
• yirik loyihalarni takrorlanmasligini hisobga olgan bo’lishi kerak.
• Yuqoridagi omillarda ko’rsatilganidek, risklarni ko’pligi yirik loyihalarni amalga oshirishda bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Risklarni ko’p bo’lishiga asosiy sabablardan yana biri bu loyihaning ishtirokchilarining ko’pligidir. Shu o’rinda loyihaning ishtirokchilari haqida quyidagilarni ko’rsatib o’tish mumkin.